بیا! نوکیں راہے شوھازکنیں
(سفر نامگ)
مریم سلیمانؔ
(وتی مکہیں مات ءُ دوست ءُ مہربانیں پتءِ نام ءَ )
(اوّلی بہر)
گوْات چَنڈیں بیگاہے ءَ گوں وتی لوگ ءِ کہیرءِ سارتیں ساھگ ءَ ننِدان وتی رودپترءِ سر ءَ قلم ءَ کار بندان من گوں وَت ءَ ہمتران بیتاں’’ مردم راست گوْشنت بنی آدم ءِ ابدمانیں واہگانی کاروان چہ مزنیں جُنزے ءَ کمتر نہ اِنت۔اے راستی ءَ بلکیں ہرکس منَیت ۔ مردم دِگہ ہر چیز ءَ چہ پراموش بیت کنَت بلے چہ وتی زِرد ءُ ارواہانی زِروان ءَ کدی بیت نہ کنَت ءُ نے کہ چہ وَتی ساچتگیں لہتیں سسّا ءُ فکر ءُ ہما راستیں واھگ کہ دُھر ءِ گردش ءِ باپُشت ءَ ماراچہ نا اُمیتی ءِ سیاہ گوْات رکین اَ نت‘‘ ۔
دمانے پد من اوشتاتاں کہیر ءِ ٹالے داران دیر میدی ءِ کوہ ءَ چاران وتی لہتیں انچیں واہشتانی ترانگ ءَ کپتاں کہ مُدام منی چمّانی رُژنائی ءُ گامانی تُرْندی ءَ گیش کن اَنت۔من جیڑاِت ’’مابنی آدم جُہد کن اِیں ،وتی ہما واہشتان ءَ راستیں دروشم دئیگ ءِ کہ مئے زِند ءِ مقصد جوڑ بنت ،چو یک آشوبی جُنزے ءِ پیم ءَ ۔ہمے پیم ءَ کہ ھُشک ءُ ڈکّالیں ھلک ءَ آپ ءِ شوہازگ ءُ بے زھم ءُ اسپر ءَ جنَگ ءَ باج برَگ گرانیں کار اَنت ،ہمے وَڑا مرچیگیں دُنیا ءِ ترندگامی ءِ ہمسری کنگ گران اِنت بلے پدا ھم نبی آدم پِکر ءِ کندیل ءَ پہ دائم ءَ یک اُمیتے جاگہ دَنت ، ہمے اُمیت چو ماہکان ءَ رُژن تالان کنان، زندمان ءِ تہاریں ءُ کوراسی ءَ دیر کناں مارا دیم ءَ جُنزگ ءِ سکین ءَ دَنت۔پداہمے رُژن مارا واب گندگ ءُ واہشت دارگ ءِ ہمت ءَ دینتءُ آ سر ما سرگریں نوکیں راہانی شوہاز گءَ، اے دُنیا ءِ شوہاز ءَ ءُ پہ وتی ابدمانیں واہگانی شوہاز ءِ سپر ءَ ۔۔۔‘‘
آزمان ءَ بیگاہ ءِ رُژن کمے نِزور تر کپگ ءَ اَت، ماہ چو اسپیتیں ٹِک ءَ گُشئے ناسرجمی ءَ ودی بیان بلکیں ہمے گپ ءَ درشانگ ءَ اَت کہ آئی سپر برجا اِنت، اے دُنیا ءِ سپَر برجا اِنت، کَس یکیں جاہ ءَ نہ اوشتاتگ، ہر کس پہ آ پ سرےءِ شوہاز ءَ رہادگ اِنت۔ پدا بالی مُرگانی الہان منی گوشاں چو وشیں توار ءَ کپان گُش ئے من ءَ وتی آ جوئی ءِ ھیال دیئگ ءَ اِت اَنت ءُ من کہیر ءِ چیر ءَ اوشتان جیڑاِت کہ ’’بنی آ دم ءِ واہشت ءُ واب آ ئی ءِ چاگرد ءَ گوں پرچا بندوک بہ بنَت؟ پرچا چو پاتوءُ بالی مُرگانی پیم ءَ مئے ھیال ءُ واھگ آ جو نہ انت؟ من منّاں کہ اے چاگرد ءِ جوڑ کُتگیں دودمان چو ساہگ ءِ پیم ءَ منی ہمراہ ءُ منی ہمگام اَنت ءُ پہ دائم بنَت بلے باز براں ساچشتانی آجوئی چہ اے چاگرد ءَ دیر شوہاز ءَ در کئیت ،ہمے شوہاز وَت زِند ءِ سپرے جوڑ بیتءُ حاصل ء منزل ءِ نیمگ ءَ اوّلی گام یا پدیانک۔ من جیڑ اِت ’’تاں منزل ءَ بنی آدم سر مہ بیت، آ وتی زِند ءَ یک ناسرجمیں قصہے لیکیت۔‘‘
وتی رودپتر ءَ نبیستگیں واھشتانی سر ءَ دست ایر کنان ،یک برے پدا من گوں وَت ءَ ہمتران بیتاں’’باریںآ روچ کدی کئیت کہ اے ناسرجمیں واھگ راستی ءِ نیمگ ءَ ایر کا ینَت۔‘‘ ہما اُمیت ءِ رُژن من ءَ سکین دیان ءَ باور کنائینگ ءَ اَت کہ نی دیر نہ اِنت آ روچ ۔۔۔
آ سہَت ءَ اُمیت ءِ یک رُژناہیں برانزے من ءَ وتی نیمگ ءَ بَرگ ءَ اَت ،
ہمے پیم ءَ کہ آس وتی بِرتکگیں برانزاں آجو کنَت ءُ یلہ دَنت ،
ہمے پیم ءَ کہ زِر وتی بے مہاریں گوْرماںآزمان ءِ دیم ءَ چِست کنَت
ءُ
ہمے پیم ءَ کہ سر گوْات آزمان ءِ جمبراں یکجاہ کنَت،
سرجمی ءَ ہمے پیم ءَ منی زِرد ءِ ابدمانیں واہگ من ءَ انچو وتی نیمگ ءَ برگ ءَ اَت۔۔۔
کہ بس من ہمے جیڑاِت کہ ہمے آس ءِ برانز کدی مہ مِر اَنت،
زِر ءِ گوْرم کدی جہلاد مہ بنَت
ءُ آ زمان ءِ بستگیں نود کدی مہ گوْارَنت۔ ۔۔
ءُ آ سہت کدی ھلاس مہ بات کہ بنی آدم چہ اے دُنیا ءَ دیر وتی زِرد ءِ آدینک ءِ دیم پہ دیم بیت۔اے مارشت ھم انسان ءِ ذہن ءِ فکرانی کندیلاں پہ دائم رُوک ءُ رُژناہ کنَتءُ آ وَت وَتی زِند ءِ پاھارانی مانگیشتگیں ماھوراں سِندیت ءُ رہادگ بیت چو درچک ءَ چہ سستگیں تاکے ءِ پیم ءَ گوْات ءِ ہمرائی ءَ وھد ءِ زوراکیاں تیلانک دیان رواں بیت۔۔۔
کہیر ءِ چیر ءَ وھدے کہ من پدا نشِتاں، من ءَ انچو سما بیت گُشئے سر گوْات لیلو جنان اَت ءُ زمین ءِ دِل بند مات ءِ سارتیں امباز اَت کہ ہمشانی سوب ءَ منی آ گہیں چم نَز ترّان بیت اَنت ۔منی دست انگت رودپتر ءَ نبیستگیں واہشتانی سر ءَ ایر اَت، داں من وابانی دُنیاءَ سپرکنان بیتاں ۔
چہ کہیر ءِ سارتیں ساھگ، کوش ءِ سرگوْات،میدی ءِ دامُن ،بے آسریں زِرءُ چہ باگیں مکران ءَ دیر ۔۔باز دیر ۔ ۔۔
وھدے کہ من وتی وابیں چم پچ کُتاں۔ نے کہیر اَست اَت نے کہ آ ئی ساھگ، نے زِر اَست اَت،نے کہ آئی گوْمانی توار، نے کہ میدی ءُ باتیلءِ ساھگ منی سر ءَ ساھیل اَت، نے کوش ءِ ھاموشیں ھلوت۔۔۔
اے یک عجبیں دُنیاہے اَت، بیت کنَت کہ چہ اے ابرم ءَ بازدیریں کلکشانے اَت۔۔۔ یک انچیں جاہے کہ اُودا ہمک واھگ راست بیت، منزل چو دیم پہ دیمءَ گِندگ کئیت، راج،دودمان،ڈیھ،نیکراہ( مذہب )، زانت ءِ جُستے اَت، نے کہ اُدا جنِکے بئیگ ءَ کسے ءَ نزور لیکیت، اُدا ہر کسی منّگ راست اِنت، اُدا ہر کسی لوٹ گوشدارگ بیت۔۔۔من وَت ءَ جُست کُت ،اے پیمیں جاہ کدی بیت یا اے تہنا منی زرد ءِ جوڑ کُتگیں غیر حقیقی دُنیاہے۔۔۔یا تہنا وابے،پرچا کہ من پہک زانت کہ اے پیمیں جاہ الّم منی اَستیں دُنیا ءَ بیت نہ کنَت۔۔۔اے یک انچیں وابے اَت کہ ایشی تہ ءَ من ءَ وھد ءِ دَھنزانی تہ ءَ پد شوہازگی اِت اَنت۔۔۔ہما پد کہ آپ سرے ءَ سر بئیگ ءِ فاصلہ ءَ نز کار اَنت۔
راہ پہک تہار اَت، چمّانی دیم ءَ ابید چہ سیاہی ءَ دگہ ہچ نیست اَت، ہمے اُمیت کہ من ءَ اے عجبیں دُنیا ءَ تاں سر ے کُتگ اَت،ہمے ھم نی چو گیمران موریک گندگ آ ہگ ءَ اَت۔ ۔۔ اے لُنجیں جاہ ءَ دیر سریں راہانی سر ءَ ننِدان من جیڑاِت ’’دریگتیں منی واب ءَ من ءَ اے جاہ ءَ سر مہ کُتیں،وابانی تہ ءَ ہچ نہ رسیت ابید چہ نااُمیتی ءِ سیاہ گوْات ءُ ابیتکیں راہاں کہ منزل ءَ رَسگ ءَ ساری بنی آدم ءَ چکپروش کن اَنت ءُ پدا مردم واہشت دارگ ءِ ہمّت ءَ ھم کُت نہ کنَت۔۔۔‘‘
بلے دمانے پدمن وَت ءَ را پدا تسلہ دات ’’ناں، واب گندوک انچو نزوربیت نہ کن اَنت، اگاں آ ہمینچو نزور بیت اِیں گڑا آ ہاں ساری ءَ واہشت ءِ جندنہ داشتگ اَت‘‘۔گوں ہمے گپ ءِ گُشگ ءَ من دیر یک اِسپیتیں رُژنے ودی بئیگ ءَ دیست۔ میزان میزان ءَ آ رُژن گیشترتُرند بیان بیت، انچو تُرند کہ چماں چو کارچءِ پیم ءَ تل تل کنگ ءَ اَت، دوہیں دَستاں چمّانی دیم ءَ دارگ ءَ ءُ چمّانی بُٹگ ءَ کمے وھد پد وتی چمّاں پچ کنان من دیست کہ ہمے جاہ ءَ منی سر ہچ پر نہ بئیگ ءَ اَت ،اے یک ساہگیر کنوکیں غارے اَتءُ من ہمشی ءِ تہ ءَ اِتاں۔ اے غار ءِ سر دراجی ءَ دیم ءَ پچ بئیگ ءَ اَتءُ رُژن ھم چہ ہمود ءَ پیداک اَت۔ من پاد اِتک آں بلے پاد آ ھگ ءَ گوں گُشے چِیزّے زمین ءِ سر ءَ دَرپگ ءَ کپت ءُ ہمشی توار ءَ منی دِل گوش وتی نیمگ ءَ بُرت،من کہ جہل ءَ چاراِت گُڑا پد ا وتی واہشتانی رودپتر دیست۔ من آ چست کُتءُ انچو کہ من آئی دپ پچ کُت ،من دیست کہ آ ھالیک اَت، منی نبیستگیں یک ھم گالے نیست اَت ، بس یک تاکے ءِ سر ءَ لہتیں چِیز نبشتگ اَت :
’’ تہاری ءِ دوست داروک رُژن ءِ ارزشت ءَ ہچبر نہ زان اَنت۔رُژن ءُ وھدپہ واہشت داروک ءُ کوشست کنوکانی ودارءَ ننِد اَنت ۔ منزل ءِ پدّاں گرِگءُ رہادگ بیئگ ہما ہانی کار اِنت کہ آ کدی نہ اُوشت اَنت ءُ نااُمیتی ءِ سیاہ گوات ءَ وتی نیمگ ءَ کشّگ ءَ نئیل اَنت۔ بس ہمے بزان کہ منزل پہ ہما ہاں جوڑ کنگ بیتگ انت کہ آ منزل ءَ لوٹ اَنت۔ بس ہمے بزان ، ہمامردم کہ منزل ءِ نیمگ ءَ رہادگ بنَت، آ چہ وتی اُمیت ءَ گیش حاصل کُت کن اَنت ۔ بس آ بے ھیال مہ بنَت وتی گیشینتگیں راہ ءُ راہبنداں۔۔۔ گڑا بچار روچے کئیت آ کوہاں پروش اَنت!‘‘
آ وھد ءَ اے دانک چو بے معناہ ءَ منی چمّانی دیم ءَ گوْست اَنت ۔بلے اگاںیک چیزے کہ نی من زانت گُڑاآ ہمیش اَت کہ من ءَ پہ رہادگ بئیگ ءَ دگہ ہچ چیز ءِ ودار کنگی نہ اِنت ءُ دیر ظاہریں ہما رُژن ءِ نیمگ ءَ روگی اِنت۔ اے غار ءِ سر ءُ کش ءُ کِر ءِ دیوال چہ سیاہ مار ءُ زیم ءَ چکار اِت اَنتءُ بلکیں اے رسترانی راہے اَت بلے من بے تُرس ءُ بیمءَ روان ہما پداں گِران جیڑ گ ءَ اِتاں کہ نوکیں راہانی شوہاز الّم ارزان نہ اِنت بلے گران ھم نہ بیت وھدے کہ بنی آدم دِل ءَ جَزم بہ بیت ۔
روان روان آ سر آ دراجیں غار ھلاس بیت ءُ من رُژن ءِ دیم ءَ شُت ءُ اِوشتاتاں۔گوں دِل ءِ جزم ءَ اے گپ من ماریگ ءَ اِتاں کہ واب ءُ واہشت بے معنا کدی نہ بنَتءُ اگاں واھگانی ودی کنوک پاکیں ھُدا اِنت، گڑا آ ہانی سرجم کنگ بنی آ دم ءِ دَست اِنت ءُ پدا راہانی گشینوک پاکیں ھُدا اِنت کہ آ ئی ءَ منزل ءَ گام جنوکیں مردم ہچبر بے سوب نہ کُتگ بلے منزل ءِ شوہاز پہ بنی آدم ءَ یک چکاسے جوڑ کُتگءُ پداراہانی شوہاز کنگ ءُ روگ بنی آ دم ءِ دَست ءَ داتگ کہ آ پہ وت ءَ چی کنَت۔منزل ءِ راہاں گِران وتی حزانگ ءَ حاصل کنت یا بے مقصد ءُ بے منزل ءَ زند ءَ سرجم کَنت۔ ہمے رُژناہیں جاہ ءَ چاران من وَتءَ جُست کُت ’’اے رُژن باریں نی من ءَ کُجابارت؟ ‘‘ پدا وھدے کہ من پُشت ءَ چک ترینت، گڑا من آ غار، آ راہ، آ تہاری، آ پدکہ ہماہانی کُمک ءَ من اُدا رستگ اِتاں، من ہچ نہ دیست، اگاں چِیزے دیست گڑا وتی جِند ءِ پَد کہ پُشت ءَ پہ دگہ واب گندوک ءُ واہش داروکاں پہ دائم، وھد ءِ ہاکانی تہ ءَ اِیر اِت اَنت۔
پُشت ءَ گوْستگیں وھد ءِ گیشیتگیں راہ بیگواہ بیان اِت اَنت ءُ دیم ءَ نوکیں بانداتے رُژن ءَ سماران اَت۔بیت کنَت آ وھد ءَ من نوکیں راہانی شوہازءَ وتی جند ءِ بیگواہی ءَ مارگا اِتاں۔۔۔بلے راستی چُش نہ اَت، آکسانکیں واب ءِ تہ ءَ وتی بیگواہی من ءَ منی منزل ءِ نیمگ ءَ وت برگ ءَ اَت ۔۔۔
ا واب ءِ گُڈ سر ءَ من وَت ءَ یک برے پدا ہما رُژنءِ دیم پہ دیم ، ہما غار ءِ تہ ءَ نندگ ءَ دیست۔ منی دست ءَ پدا ہما رودپتر اَت بلے نی آ چکار اَت گوں یک قصہے ءَ ۔انچو کہ من ہمے دپتر ءِ دپ پچ کُت ، گُشئے گوریچ ءِ سارتیں گوْات ءَ غار چہ چاریں نیاماں انگیر کُت ءُ دپتر ءِ تاک یک پہ یک ءَ چست بیان بیت اَنت۔ چہ آہاںیک ذرد دپیں تُرندیں رُژنے تالان بیان بیت۔سہتے پد گُشئے ہمے تاکانی سر ءَ نبشتگیں گال قصہی رنگ ءَ چو تامرءِ پیم ءَ منی دیم ءَ آیان بیت اَنت ۔ہمے عجبیں بلے پُرمعناہیں واب ءِ تہءَ اے منی زِند ءِ مستریں سپرءِ قصہ اَت ۔
(دومی بہَر)
شپ ءِ نیم پاس گوْستگ اَت، بلکیں دو بج بئیگ ءَ اَت۔کراچی کہ رُژن ءِ شہَر ءِ نام ءَ زانگ بیت، آ ھم چو لُنج ءُ تہار اَتءُ ھاموش اَت، دَگ ھالیک ءُ ماڑیانی بتی ھم مُرتگ اِت اَنت، آ گوں وتی واجہیں پِت ءَ گاڑی ءَ نشتگ اَت۔ ڈرائیور کراچی ءِ ھالانی بابت ءَ گُشگ ءَ اَت ’’مزنیں ہڑتالے ! شپ ءِ نیم بہ بیت بلے کراچی چُشیں شہَرے نہ بیتگ کہ اِدا گاڑیانی رو ءُ آ نہ بیتگ۔ سیاسی پاڑیاں زورے مان کہ مئے رُژن ءِ شہَر چو تہار اِش کُتگ۔ ‘‘
آ پُشت ءِ سیٹ ءَ نشتگ ءُ ھاموشی ءِ سر ءَ گپاں اِشکنگ ءَ اَت بلے آئی دِلگوش آ نیمگ ءَ نہ اَت۔ گوْستگیں روچ ءَ آچہ گوادر ءَ اتکگ اَت ءُ ُ نی چہ کراچی ءَ وتی زند ءِ مستریں سپر ءَ رہادگ بئیگی اَت۔ انچیں سپرے کہ آئی ءِ بستار ءُ ارزشت پہ آکساں سال ءَ سک باز اَت،کہ آ ئی ءَ پہ ہمے سپر ءَ مزنیں جُہد ے ھم کنگ کپتگ اَت بلے باریں چیا ہما وھد ءِ رسگ ءَ گوں آ ئی حوصلہ کمے نِزور کپگ ءَ اَت۔بلے آ سر پد اَت گرانیں کار ءُ گام بنی آدم ءِ حوصلہ ءَ چکّاس اَنت ءُ داں بنی آ دم چُشیں وھداں نہ گوْازیت آ ئی دِل چہ تُرس ءَ آجو ھم نہ بیت۔ہمے پیمیں چکّاس آ ئی ءِ حوصلہ ءَ پہ دائم بُرز کن اَنت۔ آئی ءَ زانت کہ انگریزی لبزانک زانت ڈگلس مولاچءَ پہ بے مول ءُ مراد اے گپ نہ جتگ’’ ہما درچک کہ ھلو ھالو رُد اَنت، نے پہ آپ ءَ تچ ءُ تابے کن اَنت ءُ نے کہ توپان ءُ ہارے گند اَنت ، بلکیں ھوْر کہ گوْریت آہاں وتی آ پ ءِ بہر رسیت،کوش کہ کشیت ، آ ہاں گوات ءِ بہر رسیت، روچ کہ در کیت ، آ ہاں رُژن ءِ بہر ریست۔ نے آہاں جُہدے کنگ کپیت نے کہ تچ ءُ تابے ، اے پیم ءَ انچو کہ آ زندگ اَنت ہمے پیم ءَ مِر اَنت بلے بیا کہ لہتیں درچک انچیں اَست کہ آ چو ھلو ھالو نہ رُد اَنت ، آ ہاں پہ آ پ ءُ پہ روچ ءِ برانز ءَ مزنیں جُہدے کنگ کپیت، گوریچ ءُ زورآ وریں گوات ءَ ھم گُڑا ہما درچک سگ اَنت ءُ انچو کہ آ ہانی زند یک مزنیں چکاّسے زانگ بیت ہمے پیم ءَ آہانی مرگ ۔‘‘
گاڑی اوشتاتءُ اوشتگ ءَ گوں آ چہ ھیالانی دُنیا ءَ در اَتک ءُ گاڑی ءِ دریگ ءَ ڈَن چارگ ءَ لگ اِت ۔ کراچی ہما کراچی گندگ آ ہگ ءَ اَت کہ مُدام بیتگ۔ اے کراچی ءِ بالی پٹ اَت کہ مردم ءُ گاڑی، رُژن ءُ بتی دراہ گندگ آ ھگ ءَ اِت اَنت۔
’’مردم ءَ باور نہ بیت کہ شَہر ءَ مزنیں ہڑ تالے اَست! ھو اڑے کراچی تئی دروشم سک باز اَنت۔‘‘ درائیور ءَ گوں شَہری گالوارے ءَ درائینت۔
آ وتی پت ءِ ہمرائی ءَ بالی پٹ ءِ در ملکی روءُ آ ءِ جاہ ءَ روان بیت۔ اُدا رسگ ءَ گوں آ ئی وتی آ دراہیں دزگوہار دیست اَنت کہ اے سپر ءَ آ ئی ءِ ہمراہ بئیگی اِت اَنت، آ چہ پاکستان ءِ دگہ دگہ شہراں سیادی داروکیں نودر بر اِت اَنت۔ آ ئی ءَ دیست کہ آ ئی گیشترہمراہ چو گَل ءَ وتی کہولاں گوں گپّ ءَ اِتنت گُشئے پہ آ شانزداہ، ہبداہ سالی نودربراں امریکہ ءَ بے کہول ءَ سپر کنگ ءُ پہ سالے ءَ ، چُشیں مزنیں گپّے نہ اَت ، اِنچو وتی جند ءَ تسلہ دئیگ ءَ رَند ھم آ ئی دِل ءِ تہ ءَ یک تُرسے ودی بیا ن اَت۔انچو کہ وھد دیما روان اَت، آ ئی تُرس آ ئی دِل ءَ جہل دوْر دیان اَت۔ پروگرام ءِ کار مستر ءِ نیام ءَ رہادگ بئیگ ءِ جار جنگ بیت۔
ہمیشی ءَ گوں دراہ یک پہ یک ءَ بالی پٹ ءِ تہی نیام ءَ روان بیت اَنت۔ منال ھم دیم ءَ روان اَت بلے سہت دمان وتی واجہیں پِت ءَ چاران اَت داں آ سرجمی ءَ بالی پَٹ ءِ تہ ءَ پُترت ءُ ڈن ہچ پیم ءَ ظاہر بئیگ ءَ نہ اَت تہنا آ ئیءَ وتی پِت ءِ گُشتگیں ہبر یات اِتنت ۔
ساری ءَ آئی ءَ چہ کراچی ءَ بحرین ءَ روگی اَت، چہ اُدا کویت ءُ پدا امریکہ ءِ بُنجاہی شہَر واشنگٹن ڈی سی۔ اُودا سئے روچی اورینٹیشن ءَ رَند اوریگن اسٹیٹ ءِ کسانُکیں شہر کوکیل ءَ روگی اَت ئےِ ۔ چہ دگہ دگہ بالی پٹاں گوْازان ءُ چہ بازیں کلاکانی سپر ءَ گوں ژَندیں چمّاں ہمے ھیال ءَ سراچگ ءَ اَت کہ اے دُنیا چنچو مزن اِنت ۔ باز براں اے جاہانی نام ھشکنگ ءَ پد ھم آ ئی ءَ کدی اے نہ زانتگ اَت کہ پہ اُودا رسگا انچوسپر کنگ کپیت۔کدی آپُشت ءَ یلہ داتگیں چیزانی بابت ءَ فکرءَ اَت ءُ کدی آ ئی ھیال چوْل جنان آ ئی ءَ دیم ءِ اِڈونچرانی مارشت ءَ دئیگ ءَ اِت اَنت۔آ ئی ءَ زانت کہ اے بنی آ دم ءِ دِل ءِ واھشتانی سرجم بئیگ اِنت کہ بنی آ دم ءَ زند ءِ سکین ءَ دَنت ءُ پہ باندات ءَ وشّیاں درشانیت ۔بنی آ دم ءِ زِند بے واھشت دارگ ءُ بے واھشتانی سرجم کنگ ءِ جُہد ءَ چو بے معنا ءُ بد رنگ بیت۔بازیں کلاکانی سپر ءِ گُڈ سر ءَ آ ہما جاہ ءَ سر بیت کہ آ ئی ءَ پہ دائم اُدا سر بئیگ ءِ واب دیستگ اَت۔پیسرگیں دراہیں مارشتاں بے ھیال کنان آ بالی گراگ ءِ دریگ ءَ ڈن چارگ ءَ گوں وتی دِل ءِ تہ ءِ ترس ءَ ھلاس بیان مارگ ءَ اَت۔
’’چو کہ جمبر انی واھشت گوْارگ اِنت ، وھدے کہ آ گوْاراَنت ءُ وتی واھشت ءَ سرجم کن اَنت گڑا آ انگت آزمان ءِ بُرز تریں نیمگ ءَ بنداَنت ۔ ہمے پیم ءَ وھدے بنی آ دم وتی واہشتان ءَ سرجم بئیگ ءَ گندیت، گڑاآ ئی حوصلہ ھم بُرز بیان بیت۔‘‘ بالی پٹ ءَ چاران آ ئی ءَ وتی دِل ءِ تہ ءَ اے گپ جت اَنت۔
واشنگٹن ڈی سیءَ پہک جِتاہیں دروشمے گندگ ءَ گوں آ ئی نوکیں دزگوہار کہ آ ئی ءِ نزیک ءَ نشتگ اَت،گُشْت ئےِ،’’اے شینز یں کاہاں گوں میدان انچُش اَنت گُشئے پاکیں ھُداہ ءَ زمین ءِ سر ءَ شنزیں جُل ءُ قالینے چیر گیتکگ ۔
منال ءَ گُشْت،’’کسانُکیں ھْور ءِ ترمپاں گوں نود ءِ شنزگ گُشئے منی شہَر ءِ منی گوادر ءِ بے موسمی ھوْرانی ترانگ ءَ دئیگ ءَ اِنت۔‘‘
’’من ءَ انگت باور نہ کنَت کہ من دُنیا ءِ دیر سریں ڈیھے ءَ سراں۔‘‘آ ئی نوکیں دزگوہار ءَ درائینت۔
’’تو چہ کُجام ڈیھ ءَ سیادی دار ی ئے؟‘‘
’’لائیبریا ءَ۔‘‘
آ ھم ہمے عمر ءِ نودربرے اَت۔ بلکیں دوہیں چہ دگہ ڈیھ، راج ءُ نیکرہاں سیادی اروک اِت اَنت بلے آ وھد ءَ بلکیں دوئینانی مارشت یک پیمین اِت اَنت، دوہیں چہ وتی ڈیھ ءَ دیر، یک نوکیں راہے ءِ شوہاز ءَ در اتکگ اِ ت اَنت ۔ آ دو ہیں ءُ دگہ سدانی کساس ءَ دگہ دگہ ڈیھاں چہ سیادی داروکیں نودربر دراہ وتی زند ءَ یک نوکیں تجربگے ءِ گوما چارگ ءَ سر گپتگ اِت اَنت۔ آ ئی نوکیں دزگوہار ءَ درائینت،’’وھدے بنی آ دم وتی جنِدءِ ھنکین ءَ چہ کدی در نئیت، آ باز چیزاں چہ زبہر بیت۔‘‘
’’چون؟‘‘ منال ءَ جُست کُت۔
’’بچار اگاں ما اِدا مہ یتکیناں من ءُ تو چون زانتگ اَت کہ وتی گُلزمین ءَ دیر بئیگ ءَ چونیں مارشتاں چہ مردم گوْزیت یا کہ وتی یک واھشتے ءِ سرجم بئیگ ءَ رند مردم چی ماریت ءُ مستریں گپ من امریکہ ءِ باروا وَ پدا ھم زانتگ اَت، بلے ترا چون زانتگ اَت؟ من چون زانتگ اَت کہ لائیبریا ءَ ہزارانی کلومیٹر دیر ایران سیمسر ءِ نزیک ءَ گوادر نامیں یک جاہے ھم اَست!‘‘
’’مستریں گپ انسان ءَ گوں انسان ءِ پجّاروکی اِنت، انسان ءَ گوں جاہ ءُ ہنکین ءَ ناں۔‘‘ نوکیں دزگوہا ر ءِ گپ ءَ دیم ءَ بران منال ءَ درائینت۔
آ ئی ءَ وتی دِل ءِ تہ ءَ گوں وت ہمتران بیان ءَ گُشْت،’’اے ھوْر، اے جمبر، اے سارتی، اے سر گوات دراہ من وتی ڈیھ ءَ من دیستگاں بلے آ ہان ءَ من دگہ پیمے ءَ محسوس کُتگ ءُ ایشاں من دگہ پیمے ءَ مارتگ ، ایشانی تہ ءَ نوکی یے اَست بلے درامدیں مارشتے ھمءُ آ ہانی تہ ءَ پدمنتگی ءِ مارشتے اَست بلے وتیگی یے ھم۔‘‘
واشنگٹن ڈی سی ءَ سئے روچانی تہ ءَ آ ئی ءَ وتی زِند ءِ تہ ءَ اوّلی رَند ءَ فلسطین، اسرائیل،لائیبریا، تیونس، لبنان، سلواکیا، شام،یمن، قطر، بحرین، نائیجریا، گھانا ، انڈیا، بنگلہ دیش، ملائیشیا، انڈونیشیا، تھائی لینڈ، البانیہءُ دگہ انچیں ڈیھانی نودربر دیست اَنت کہ بلکیں آ ہانی ڈیھانی نام ھم نہ اِشکتگ اِت اَنت ۔
یک جاہے دگہ دگہ عربیں ڈیھانی نودر بر مُچ ءُ عرنی زُبان ءَ گپ ءَ اِت اَنت۔منال آ ہان ءَ چاران ترانگاں کپت کہ اِدا آ ئی ھم زُبان کس نیست اَت ، بلے جیڑ اِت ئےِ کہ،’’دُنیا ءِ شوہاز ءِ راستیں وش رنگی ہمیش اِنت کہ من جتائیں چیز بہ گنِداں، وتی زُبان ءُ دودمان ءَ وَ من مُدام گنِد آں، مرچی من دگہ زُباناں، دگہ دودماناں ءُ دگہ سر ڈگارانی باروا سرپد بباں۔اے دُنیا ءَ شوہاز ءِ ہچ مُز نیست اَت اگاں ما دراہیں یک پیم ءُ یک وڑ بیت اِیں۔‘‘
آ سرپد وَ بئیگ ءَ نہ اَت کہ آ عر ب چی گُشگ ءَ اَنت بلے آ اے الّم ءَ سر پد بیت کہ دراہ یکے دومی ءِ گپّانی سر ءَ کندگ ءَ اِت اَنت ءُ یکے دومی ءِ گیگاناں گِرگ ءَ ات اَنت۔ سہتے پد آ ئی ءَ ہمود ءَ نشتگیں یک جنکوے ءَ جُست کُت،’’شما چی ءِ بابت گپ ءَ بیتگ ئے ؟‘‘
’’زُبان ءِ۔‘‘
’’زُبان ءِ ؟بلے انچو گمان بئیگءَ اَت کہ شُما یکی دومی ءِ گیگاناں گرِگ ءَ اِت ئے۔‘‘
’’بندر ءَ ما یکے دومی ءِ گالوارانی سر ءَ کندگ ءَ اِت اِیں۔ ما وت نہ زانتگ کہ مئے زبان عربی ءِ انچو گالوارھم اَست! ‘‘
منال ءَ مار اِت کہ اے تہنا آ ئی ءِ زبان نہ اِنت کہ جتاہیں گالوارانی بہر اِنت بلکیں دُنیا ءِ دگہ مزنیں زبانءَ اَست اَنت کہ بازیں گالوارانی تہ ءَ بہر ءُ بانگ اَنت۔ آ زبانانی باراہا ھیال ءَ اَت کہ آ یمنی جنک ءِ جُستءَ جسّرینت،
’’تئی مہمانداریں کہول کُجام ریاست ءَ سیادی دایت؟‘‘
’’ام م۔۔۔اوریگن ءَ ءُ تئی ؟‘‘
’’اِلاسکا ءَ۔چہ اِدا چنکس دیر اِنت۔ کینیڈا ءِ رو برکتی نیمگ ءَ اِنت۔ اشکنگ ءَ باز سارتیں سر ڈگارے۔‘‘ کمے ملور بیان ءَ گُشت ئےِ۔
’’اوریگن ھم دیر اِنت بلے انچو ناں ہمینچو کہ اِلاسکا۔‘‘
اے سئے روچانی تہ ءَ آ ہان ءَ امریکی زند ءُ اُدا نندگ ءِ بارواسر ءُ سوج کنگ ءَ پد چارمی روچءَ درستان ءَ امریکہ ءِ پنجہیں ریاستانی دگہ دگہ شہراں روان دئیگ ءِ وھد رَست۔ پہ آ ئی ءَ گرانتریں وھد ہمیش اَت کہ آ چہ درستاں بہ سِدیت ءُ دیمتر ءِ سپر ءَ تہنا رہادگ بہ بیت۔ پہ آ ئی ءَ اے نوکیں راہانی شوہاز ءَ گیش آ ئی سگ، اوپارءِ چکّاسے اَت ۔
چہ واشنگٹن ڈی سی ءَ ریاست کیلی فورنیا ءِ سین فرانسسکو بالی پَٹ ءَ سر بیت، نی آ ئیءَ دگہ چار کلاک ءَ رَند’’ کوکیل اوریگن ‘‘ءَ روگی اَت۔
بالی پٹ ءَ ایر کپگ ءَ گوںآ ئی ءَ وتی چم کہ یک نیمگ ءَ چہ دومی نیمگ ءَ شانک دات اَنت۔ کمے دیما روان آ بالی پٹ ءِ توکی نیمگ ءَ رست ۔ اُدا اوشتان بالی پٹ ءِ مزنی ، اودے مردم ءُ آ ہانی پوشاکاں چاران ،آ ہانی گپءُ گُپتاراں اشکنان، آ ئی ءَ جیڑ اِت’’اے راہ من ءَ بے سوبی ءِ نیمگ ءَ مہ بَر اَنت ، ءُ اگاں چُش بیت گُڑا من ءُ منی پیمیں دگہ جنکے پدا کدی چہ زند ءَ واھشت دارگ ءِ اُمیت کُت نہ کنَتءُ نے کہ واھشتانی راست کنگ ءِ جُہد ءَ سپر ءَ سر گرِیت۔ ‘‘ آ ہمے ترانگ ءَ بے تاہیر کُتگ اَت کہ آ ہمے نوکیں جاہ ءَ وَتی جند ءَ بیگواہ مہ کنت ءُ بہ گندئے آپدا کدی وتی سر ڈگار ءَ شُت نہ کنَت۔ چو کہ ہما عمر ءَ مردم وھدے کہ دُنیا ءِ بارہا نہ زانت ، آ وَتی پجّارءَ نوکیں ھنکینے ءَ بیگواہ ماریتءُ ہمے لیکیت کہ آپدا وتی لوگ ءَ کدی شُت نہ کنَت۔بلکیں آ شموشتگ اَت کہ آ تہنا پہ کسانیں مُدتے ءَ اُدا شُتگ اَت،وھد ءِ ہمرائی ءَ آ ئی ءِ دل ءِ ترس گیش بیان اَت، ہمے سبب اَتءَ آوَتی دَست ءِ ٹکٹ ءَ چاران، ہمود ءَ اُشتات ءُ پہ سہتے ءَ بے توار بیت۔آ ئی پیشانیگ ھیدءَ تربیت ءُ لُنٹ ھُشک تراِتنت۔گشئے تُرس ءِ بزیں جمبرآ ئی ءِ سر ءَ گوْرگ ءَ بہ بنَت یا کہ آ سیاہ گوْاتے ءِ اندیم بہ بیت۔بلے کمے وھدءَ پَد آئی ءَ وَت ءَ را وَت تسلہ دات ءُ جیڑ اِت ئےِ کہ آ پرچا چو تُرسیت، اے راہ ہچ گراں نہ اِنت ءُ نی منزل ھم دیر نہ اَت۔آ دیم ءَ روں بیت ،اُود ءَ یک کُرسی یے سر ءَ نندان آ ئی ءَ گین سارتے کش اِت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
یکیں ھپتگ ءِ تہ ءَ اے پنچمی رند اَت کہ آچہ بالی گُراگ ءَ ایر آ ھگ ءَ ساری نوکیں جاہ ءِ نقشہ ءَ وتی ذہن ءِ تہ ءَ جوڑ کنان اَت بلے ہم رندگیں پیم ءَ آ نہ زانگ ءَ اَت کہ چی پیمیں عکسے جوڑ بکِنت پرچا کہ آ جاہ آ ئی ءَ کدی نہ دیستگ اِت اَنت۔ آ وھد ءَ چہ درستاں گیش نزیک تریں چیز پہ آ ئی ءَ آ ئی رودپتر اَت،آ ئی ءَ نبیس اِت’’انی چہ درستاں گیش تو من ءَ نزیک تر ئے۔ تو زان ئے ترا کدی ہچ فیصلہ کنگی نہ اِنت، ترا ہچ منزل نیست ، ترا دُنیا ءِ شوہازگ ءِ ھم بلکیں ہچ واہگ نیست ءُ ترا پہ وَت ءَ یا پہ کسے ءَ ہچ کنگی نہ اِنت پمشکا ترا ہچ ءِ پکر ءُ سما نیست۔ بلے بگندئے بنی آ دم ءَ پہ وت فیصلہ ھم زیرگ کپیت، پہ وت منزل ءِ شوہاز ءَ رہادگ ھم بئیگ کپیت ءُ بلکیں کدی کدی ہمے شوہاز آ ئی ءَ بیگواہی ءِ نیمگ ءَ ھم بارت بلے آ نہ اوشتیت۔ آ چو بے میاریں لیڑو ءَ رواں کنَت ، بلکیں آ ئی منزل پہ آ ئی نزیک تریں مردماںیک ودارے جوڑ بیت۔بلے آ نہ اوشتیت۔۔۔بگندئے بنی آدم وت غرضے ! بچار من تئی رزا ءَ ھم نہ زاناں بلے پدا ھم من ترا کار مرز کناں۔۔۔ تئی تہ ءَ نبشتہ کناں، وتی فیصلہ ءَ تئی سر ءَ مُشاں، وتی منزل ءَ تئی شرتریں تاک ءِ سر ءَ نبیساں، وتی منزل ءِ شوہاز ءَ ترا گوں وَت براں۔بس من گپّ کناں ءُ تو گوشدار ئے۔ بس من نبیساں ءُ تو منی گالاں جاہ دئے۔ بس من ۔۔۔ ‘‘ بالی گراب جہل ءَ اِیر آ ھگی اَت کہ آئی ءَ دپتر ءِ دپ بند کُت ءُ وتی بیگ ءِ تہءَ اِیر کُت۔پہ آ ئی ءَ اے لہتیں روچ مزنیں چکّاس اِت اَنت، ہمک سہت نوکیں ھیالے ، نوکیں دروشمے ءُ نوکیں جاہے آ ئی واھشتاں چہ سر ریچیں چمّاں مستریں واب گندگءِ ہمّت ءَ دئیگ ءَ اِت اَنت۔
نارتھ بینڈ ءِ بالی پَٹءَ ایر آ ہگ ءَ گوں گرماگی ماہ ءَ سارتیں سمین آ ئی ءَ گوادر ءِ زمستان ءِ ترانگاں گیجگ ءَ اَت۔آ سمین ءِ وشبوہ ءُ نوکیں جاہ ءِ تجربگ ءَ مارگ ءِ جُہد ءَ اَت بلے باریں پرچا آ ئی دلگوش آ نیمگ ءَ نہ اَت۔ آ ئی پکر ءُ آ ئی ہیال باریں چی ءِ شوہازءَ اِتنت۔آ، دیم ءَ روان اَت،آ اے نہ زانگ ءَ اَت کہ نی دیم ءَ آ ئی ءَ کُجا روگی اِنت،انچوکہ گوْات ہما نیمگ ءَ کہ جمبراں بارت آ روان بنَت پہک ہمے پیم ءَ نی آ وھد گوْستگ اَت کہ آ وَت پیسلہے بزیریت نی بس پیسرگیں پیسلہ ءُ وھد آ ئی ءَ ہما نیمگ ءَ برگ ءَ اَت ، آ ہما نیمگ ءَ روان اَت۔
آ ئی ءَ مردم ءُ جاہ ءِ نام وَ زانتگ اِت اَنت بلے اے نہ زانتے کہ چونیں جاہ ءُ چونیں مردم بنَت۔ آ بس اِنگر ءُ آ نگُر چاران روان اَت۔انچو اناگت آ ئی ءَ یکے ءِ توار اشکُت۔ ’’ایکسچینج اسٹوڈنٹ’ منال‘ توئے؟‘‘ آ ئی ءَ چَک کہ ترینت،چار مردم آ ئی ءَ چاران ھمود ءَ اوشتوک اِت اَنتءُ آ ہانی دَست ءَ مزنیں کاگدے ءِ سر ءَ آ ئی ءِ ھاتر ءَ وش آھتکی نبشتہ اَت۔’’ما تئی ودار ءَ بیتگ اِیں۔‘‘آ ہانی تہ ءَ مستریں زالبول کہ سیاہ پُٹیں انگیریزے چو جان ءَ پُرینے اَت درائینت ئےِ۔
’’شُما منی مہمانداریں کہول اِت؟‘‘ آ ئی ءَ گوں کسانیں توار ءَ جُست کُت۔
’’راست پجّا آؤرت۔ ‘‘ پدا دیم ءَ اگپ جنان بیت ۔’’من تئی کمیونٹی ریپریزنٹیٹیو’ کیری ‘آں۔اے تئی مہمانداریں مات ءُ پِت اَنتءُ اے ایوری اِنت ۔ تئی پیمیں نودربرے کہ زرباری کوریا ءَ چہ اتکگ۔‘‘ ہماہانی نیمگ ءَ اِشارگ کنان ءَ گُشت ئےِ۔
’’تئی سپر چون گوْستگ؟‘‘
’’باز وش ۔ ‘‘ آ نہ زانگ ءَ اَت کہ دگہ چی بُگشْیت۔
آ وتی نوکیں امریکی کہول ءِ ہمرائی ءَ روان بیت۔آ چو زیت ھورءُ تور بؤکیں ءُ کَسے ءِ سر ءَ زیت بیسہ کنوکیں نہ اَت ،بلے آ ئی تہ ءَ یک و ت بیسہی یے ءُ یک سادگیں ابرءِ پیمے اَست اَت۔ دراہ گاڑی ءَ نشت اَنت ءُ کیری وتی گاڑی ءِ نیمگ ءَ شُت۔
گاڑی روان بیت، اوریگن ءِ بیگاہی روچءِ برانز ،بُرز ءُ بزیں درچکانی سبزیں تاکاں نیم سبز ءُ نیم زَرد پیش دارگ ءَ اَت گُشئے روچ وتی رُژن ءَ آ ہانی پُشت ءَ چیر دئیگ لوٹیگ ءَ اَت بلے سَرُک کنان منال ءَ چارگ ءَ اَت کہ آ پہ اوریگن ءَ نوکیں مردمے اَت۔ آ ھاموش ءُ بے توار ایوری ءِ کش ءَ نشتگ ءُ دریگ ءَ ڈن چاران وتی کہول ءِ ترانگاں کپت ءُ پدا وتی کسانی ءِ یاتے گیر آؤرت اَنت کہ چون آ ئی ءَ نوکیں مردماں چہ وَتءَ دیر داشتگ بلے مرچی آ گوں پہک دگہ راج، نیکراہ ءُ زبان ءِ مردماں پہ سالے ءَ وتی مات ، پِت ءُ گوہار بہ منیت۔
’’زِند ءِ وشّی ہمیش اِنت کہ بنی آ دم وَتی نِزوریاں بہ چکّاسیت۔وَت ءَ وَت چیلنج بکنت۔باریں ہمے چیز مردم ءِ تُرس ءَ ھلاس کنَت، بلکیں؟ُ ۔۔۔‘‘ آدِل ءِ تہ ءَ گوں وتءَ جیگا ات کہ اناگت آ ئی مہمانداریں مات گیشتر پجّاروکی کنان ءَ وتی کہول ءِ بارواگپ ءَ لَگ اِت پدا ہمے راہ ءِ نیام ءَ دگ ءِ راستیں نیمگ ءَ آیوکیں تالاب’’ونٹر لیک‘‘(Winter lake) ءِ باروا سرپدی دیان اَت، کہ چی پیم ءَ گرماگ ءَ شپانک ءُ رمگانی میدان،ہمک زمستان ءَ مزنیں گوْرے جوڑ بیت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
روچ ءِ تُرندی نزور کپان اَت ءُ آزمان ءَ زرد، سُہر ءُ نِیلیں رنگ انچو شنگ اِت اَنت گُشے کسے روچ ءِ رُژن ءَ گوں رنگ رنگیں سریگے ءَ دارگ ءِ جُہد ءَ کنگا اَت، بلے پدا ھم روچ ءِ برانز سَرُک کنان اَنت۔ہمے وھد ءَ منال وتی شَہر ءِ ترنگاں کپت کہ روبرکت ءِ سہت ءَ گوادر ءِ تیاب انچو براہ دَنت ،گُشے مُروارد ماں آپاں ترپنت۔ آ دریگ ءِ دیم ءَ نندان اوریگن ءِ آزمان ءَ چاران بیت ءُ پدا نزیک ءَ ایر یں وتی رودپترے زُرت ءُ نبشتہ کنان ئےِ کُت:
’’تو زان ئے ، چہ درستاں گیش پہ من ءَ یک چیزے کہ گراں بیتگ آ چی اِنت؟۔۔۔ام م م۔۔۔یک اِناں بلکیں بازیں چیز گران بیتگ اَنت بلے اے گرانی ءُ منی تکاں سیر بئیگ ہچ بستار نہ داراَنت پرچا کہ من وت ءَ زانگاآں ، وتی نزوریاں زانگاآں ءُ دراستاں گیش ھُدا ءِ قدرت ءِ اے دروشم ءُ اے نوکیں جاہ من کدی نہ زانتگ اِتنت اگاں من اِدا مہ یتکیناں۔ مرچی من ءَ اِدا دہ(10) روچ سرجم اِنت ءُ دوشی وھدے من وتی مہمانداریں کہول ءِ گوما نشتگ اِت آں گُڑا مہمانداریں ماتءُ پِتءَ من ءَ وتی زِند ءِ باروامعلومداری دیان کُت۔
’’ تو زان ئے منال من کراچی ءَ ودی بیتگ آں۔‘‘ مہمانداریں پِت ءَ درائینت۔
من گوں حیراں ءُ اجکّہی جُست کُت،کراچی ءَ؟
’’ھو، اصل ءَ منی کماش ھم منی پیم ءَ ڈاکٹرے بیتگ ءُ آ زمانگ ءَ مئے کہول کراچی ءَ پہ لہتیں وھد ءَ نشتگ۔ من ہشت سال ءِ عمر ءَ بیتگاں کہ وتی جند ءِ ملک امریکہ دیستگ۔‘‘
’’گڑا تاں ہشت سال ءَ تو کراچی ءَ بیتگ ئے؟‘‘
’’اِناں، من سئے سال ءِ بیتگاں کہ مئے کہول افریقہ ءِ ڈیھ اتھیوپیا ءَ شُتگ۔ آ دِگہ سال من اُود ءَ گوْازینتگ اَنت۔‘‘
’’بلے شُما پرچا امریکہ ءِ آسودگیںءُ آسراتیں زِند یلہ داتگ ءُ پاکستان ءُ افریقہ ءَ شُتگ ئے؟‘‘
’’بلکیں منی کماشءَ انسانیت ءِ ھذمت کنگ لوٹتگ۔‘‘
’’تو مئے باروا منال ءَ نہ گُش ئے گوں۔‘‘ مہمانداریں مات ءَ منی نیمگ ءَ چاران گُشت۔
’’ھو ، من ءُ کیتھی ءَ ھم دہ سال نائیجریا ءَ گوْازینتگ‘‘۔
’’دہ سال!۔‘‘ اے گپّ ءَ من ءَ اجکّہ کُت، آ دوئیناں ٹہک دات۔
’’ھو داہ سال، ءُ چو کہ ما دوہیں جان سلامنیءِ پِڑ ءَ سیادی داریں،مئے ارادہ اِنت کہ ما پدا افریقہ ءَ بُرواں، چوناہا ھم مئے چُک نی مزن اَنت ءُ وتی وتی کارانی سر ءَ اَنت ءُ ما آ ہاں دیر دیر اں گنِد اِیں ہمے ھاتر ءَ چہ پیری ءَ نزِور بئیگ ءَ ساری ما لوٹ اِیں کہ ھُدا ءِ مہلوک ءِ ھذمت ءَ بکیں۔‘‘
اے گُشگ ءَ گوں گُشے مہمانداریں مات کمے ملُور بیت۔ انچو کہ یک بلوچیں ماتے پہ وتی چمروکاں تلوسیت، ہمے رنگ ءَ انگیریزیں مات ھم پہ وتی چُکانی چارگ ءَ تلوسگ ءَ اَت ۔آ وتی اے تکانسیری ءَ گُشئے چیر دئیگ لوٹگ ءَ اَت بلے آ ئی پیشانیگ ءِ کِرچک ءُ چمانی نز آرگ وَت آئی دِل ءِ گپّاں پدّر کنگ ءَ اِت اَنت۔
من انچو ماراِت کہ منی مہمانداریں کہول چو مذہبی مردم اَنت، ءُ اے لیکہ کہ من چہ اِدءِ آیگ ءَ ساری داشتگ اَت کہ امریکہ ءَ مردماں مذہب نیست، بلکیں منی گُمان رَد بیتگ ؟ کئے زانت دنیگت وَ تہنا اے کہول دیستگ ، بلے باز جاہاں من ونتگ ھم کہ باز ساری مئے گوادر ءَ بازیں درملکی انگر یزیں ڈاکٹر اتکگ، بلکیں آ ھم مذہبی جذبگ ءُ انسانیت دوستی ءَ آ ؤرتگ اَنت ۔۔۔بلے کئے زانت؟پدابِچار مئے مہلوک تچیت پہ شرتریں آ سراتیاں ، کار ءُ روزگار ءَ دگہ ڈیھاں بلے ااے وتی ڈیھاں یلہ دئینت ءُ پاکستان ءُ افریقی ڈیھاں کار کنگ لوٹ اَنت۔بلکیں آ چہ زیادہیں آ سراتیاں بیزار بنَت ءُ ما چہ گیشیں ڈالچاری ءُ بے آسرتیں زِند ءَ ۔پمشکہ گُشْنت کہ بنی آدم ءِ زِرد ءَ ہچ وَڑیں جاوراں تاہیر نہ رسیت۔
ھیر، کمے جیڑگ ءَ پد من جُست کُت ، ’’گڑا شُمے چُک کُج اَنت؟‘‘
مہمانداریں مات ءَ ٹہک داتءُ درائینت’’اَنی مئے دیم ءَ نشتگ اَنت؟‘‘
’’دیم ءَ وَ من ءُ ایوری نشتگ اِیں؟‘‘
’’گڑا اَنّی مئے چُک ھم شُما ئے۔‘‘
’’آ حساب ءَ ھو! بلے شُمے وتی چُک ؟‘‘
’’مئے مستریں بچک کہ ڈاکٹرے ، آ وتی کہول ءَ گوں کیلی فورنیا ءَ نشتگ۔ مئے دومی بچک وتی کہول ءَ گوں کولاراڈو ءَ نشتگ ءُ کستریں بچک ءُ آ ئی لوگی ٹینیسی ءَ وانگ ءَ اَنت۔مئے یکیں جنِک سارا نائیجریا ءَ یک NGO ءِ تہ ءَ کار ءَ اِنت۔‘‘
’’آ اِدا نہ یاینَت؟‘‘ من جُست کُت۔
’’کا ینَت، بلے باز وھد وھد ءِ سر ءَ ءُ کدی ما وَت آ ہانی چارگ ءَ رویں۔ آ ہانی وتی دست گٹی اَست اَنت ءُ مئے وتی۔‘‘
آ اے گپّاں جنان اِت اَنت ءُ من سرپد بئیگ ءِ جُہد ءَ اِتاں کہ آہانی دودمان ءُ مئے چنچو جتِا اَنت۔ اے دَہیں روچانی تہ ءَ من ساری ءَ بازیں چیز دیستگ بلے باریں چی ءَ ہما اوّلی روچ ءَ من اِدا اتکگ اِتاں، من ءَ مئے نیام ءَ ہِچ تپاوت گندگ نَیتک بلے یک پہ یک ءَ من ءَ تجربگ بئیگ ءَ اِنت کہ بلِّے کہ ما دراہ یک پیمیں انسانیں بلے مئے نیام ءَ پرک ءُ تپاوت اَست ، رنگی ءُ نسلی نہ، بلکیں انسان ءِ جوڑ کُتگیں تپاوتءُ پدا بلکیں ہمے واستہ اے سرجمیں دُنیا ءِ مردم نہ کدی ٹہیتگ اَنت ءُ نے کہ کدی ٹہَنت۔کئے زانت اے تپاوت زبان ءُ مذپب ئیگ اَنت یا زور ءُ زوراکی ءِ ؟ ۔۔۔ تہار بیاں اِنت ، بتی روک کنگ لوٹیت ۔ مرچگیں واستہ ہمینچو، دیمتر ءَ دگہ وھدے ۔۔۔‘‘
روچ ءِ رُژن گار بیان اَت ءُ سیاہیں ساھگاں پُشت ءَ یلہ دیان اَت، گُشئے آ زمان ءَ شنگیں رنگ رنگیں سریگ کسے ءَ میّزان میّزان ءَ چِست کنان کُت۔ انچو کہ آدریگ ءِ کِر ءَ چہ پاد اَتک ، آ زمان ءِ جمبر گار بیان بیت اَنت ءُ گُشئے آ زمان ساپ بیت۔ درپشوکیں استال ءُ ماھکان ءَ آ ئی کمرہ ءِ تہ ءَ یک نیمگے رُژن تالان کنان کُت۔ آ ئی وتی رودپتر ءَ داران آ زمان ءِ دیم ءَ چاران کُت ءُ یک برے پدا ہما جذبگ ءُ واہشت ءِ تِرانگ ءَ کپت کہ پہ ہمائی ءَ آ اُودا سر بیتگ اَت۔
آ ئی ءَ جیڑاِت،’’ہر یک چیزے ءَ یک سبب ءُ اِلتے اَست ،اے آزمان ءِ ماھکان ، استالانی ءُ بنی آدم ءِ زند ءِ پیم ءَ منی اِدا سر بیئگ ءِ ھم یک سببے اَست۔ آ ئی ءَ من زاناں ءُ اے پچیں آ زمان زانت کہ ہمشی ءِ چیر ءَ ننِدان من مُدام وتی واہشتان ءَ نبشتہ کُتگ ءُ زانتگ کہ روچے کئیت کہ من آہاں سرجم کناں۔‘‘
’’منّ آل۔۔۔منّ آل۔۔۔‘‘ گوں انگریزی گالوار ءَ آ ئی مہمانداریں مات ءَ آ ئی ءَ را پہ شام کنگ ءَ توار کُت۔
منال ءَ زیت کمرہ ءِ بتی روک کُت ۔ آ ئی کمرہ بُرزی نیمگ ءَ اَت پہ مشِکا آُ چہ پدیانکاں جہل ءَ ایر اَتک۔اے روچ ءَ آ ئی ءَ وَت بیگاہ ءِ وَھد ءَ وتی مُلکی وراک بزاں بلوچی نگن ءُ ماشینک پہ وتی امریکی کہول ءَ جوڑ کُتگ اَت۔چوکہ گوادر ءَ ماشینک گوں تِنّی ءَ ورگ بیت،بلے تِنّی ءِ اَڑّ کنگ چُش ارزان نہ اَت پمشکا آ ئی ءَ نگن پَتک ءُ آ ئی ءَ زانتگ اَت کہ اُدا کَس اے چیز ءَ نہ زانت کہ ماشینک گوں نگن ءَ ورگ بیت یا کہ تنِّی ءَ ۔ آ ئی مہمانداریں مات ءُ پِت ءَ امروچیگیں پیم ءَ چہ وَرگ ءَ ساری سر جہل کُت ءُ چم بند کُت اَنت ءُ پاکیں ھُدا ءِ شُکر گپت ئےِ۔آ ہانی ہمرائی ءَ منال ءُ ایوری ءَ ھم انچُش کُت ۔
’’گُڑا ایشاں چی گُش اَنت؟‘‘مہمانداریں مات ءَ جُست کُت۔
’’ماشینکءُ نگن۔چوناہا اے سُہب ءِ ناری ءَ ورگ بنَت گوادر ءَ۔‘‘آ ئی ءَ درائینت۔
’’تو آ روچی چے گُشْت ،کُجام زُبان ءَ شُما گپ جن اِت؟‘‘
’’بلوچی ءَ۔‘‘
’’سکیں انٹرسٹنگ نامے شُمے زبان ءِ ۔ منی جنک سارا ءَ باز شوق اَست زُبانانی زانگ ءِ۔آ ترا ءُ ایور ی بہ گندیت، الّم ءَ چہ شُما بازیں چیزے جُست کنَت۔ آ ئی ءَ یک کتابے ھم نبشتہ کُتگ۔‘‘
’’گڑا سارا کدی کئیت؟‘‘ آ ئی جُست کُت۔
’’بلکیں کرسمس ءَ۔‘‘
چہ شام ءَ رند۔ہم شپ ءِ پیم ءَ وتی وتی کمرہءَ روگ ءَ ساری درستیں مردم یک جاہ نشت اَنت۔ھمک شپ مذہب، فلسفہ ءُ ربیدگانی باروا گپ ءُ تران بیتگ۔ بلے اے دراہیں بُن گپّاں گیش مذہب ءِ باروا گپ بیتگ۔
آئی مہمانداریں کہول ءَ ہم شپ زَبور ’’Bible‘‘ونتگ ءُ آ ئی تہ ءِ گُشتناں تشریح کنان ، منال ءُ ایوری ھم جُست کُتگ کہ آ ہانی مذہب اے باروا چی گُش اَنت۔
چو کہ مذہب یک سکیں نازُرکیں بُن گپّے ، اے ہاتر ءَ ایشی سر ءَ گپ جنگ ءَ پیش ہزار رند ءَ جیڑگ کپیت ءُ اگاں دیم ءِ مردم دگہ مذہبے ءِ منّوک بہ بنَت گُڑا سک عقل ءُ ہوش ءِ سر ءَ گپ کنگ لوٹ اِیت،آ ئی ءَ جیڑ اِت۔
آ ئی منّگ ہمیش بیتگ کہ بنی آدم اگاں وَتی دِل ءِ تہ ءَ وتی ہما عکس ءَ جوڑ کنت آ ہما مردم بیت، بزاں اگاں آ ئی دِل ءِ تہ ءَ داشتگیں پہ وَت ءَ آ ئی لیکہ مہکم اَنت، آ مہکم بیت ءُ آ ئی مذہبی، ربیدگی ءُ زاتی لیکہاں کس سُرینت ھم نہ کنَت بلے اگاں کسے وتی جنِد ءَ پہ شرّی مہ زانتءُ پہ وَت ءَ داشتگیں آ ئی لیکہ انچو نِزور بہ بنَت کہ ہر نوکیں گپ ءَ ھِشکنگ ءُ گندگ ءَ رَند آئی ءَ بہ منِّیت گُڑا بزان کہ آ کدی یک لیکہے ءِ منّوگر بیت نہ کنَت۔
آ ہما قصہ ءِ ترانگاں کپت کہ لہتیں وھد ساری آ ئی ءَ ماں’ سین کووی‘ ءِ کتاب ءَ ونتگ اَت ۔ وھدے فرانس ءِ بادشاہ کنِک لوئیس (XVI)ءِ تخت ء ءُ تاج پچ گِرگ ءُ آ ئی ماں زندان ءَ روان دئیگ بیت گُڑاآ ئی ءِ نوک ورناہیں بچک دزگیر کنگ بیت۔ تھت ءِ پچ گِروکانی ہمے لیکہ بیتگ کہ اگاں بادشاہ ءِ ورناہیں بچکءِ ذہن تباہ کنگ بہ بیت گُڑا آ کدی ھم زانت نہ کنت کہ دیمتر ءَ زِند آ ئی ءَ چے بخشگی بیتگ ۔آہاں آ ئی ءَ باز دیریں جاہے ءَ بُرت۔ اُودابیست ءُ چار( 24)کلاک آ ئی دیم ہر ہما چیز پیش کُت کہ بنی آ دم ءِ ارواہ ءُ ضمیر ءَ جہل ءَ چہ جہل دوْر دات کن اَنت۔تاں شش ماہاں گوں آ ئی ءَ ہمے وَڑ کنگ بیت بلے یک برے ھم آ ورناہ آ ہانی زور ءَ نَیتک ءُ اے پیم ءَ آ ہانی ہر یک ہُنر ءُ ہیلہ یے بے سوب بیان بیت۔ گڈسر ءَ کہ آ وَت شِزار بیت اَنت گُڑا ورناہ جُست اِش کُت کہ پرچا آ ئی ءَ وتی جند اے چیزاں نہ بخشاتگ؟
ورناہ ءَ گُشت،’’من چُشیں ہِچ کار کُت نہ کناں کہ شُما من ءَ پَرما اِت پہ کنَگ،پر چا کہ من ودی بیتگ آں پہ بادشاہے بئیگ ءَ۔‘‘
منال گوں وت ہمتران بیت’’ آ ورناہ ءَ پہ وَت ءَ داشتگیں لیکہ انچو مہکم داشتگ وتی دِل ءِ تہ ءَ کہ نہ کس ءَ آ ئی ذہن تباہ کُت ءُ نے کہ پہ وَت ءَ داشتگیں آ ئی ساچِشت سُرینت کُت اَنت۔ بنی آدم ہما مردم ءُ ہما چیز بیت کہ آ وَت وَت ءَ ہما سرپد بیت نہ کہ دگرے آ ئی ءَ ہما سرپد بیت۔‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی سُہب ءَ روچ در اتکگ اَت بلے نیلیں آزمان ءَ شپ ءِ استال انگت چو کسانُکیں اِسپیتیں ٹک ءَ گنِدگ آ ہگ ءَ اِت اَنت۔ سہتے پَد ہمک روچگیں پیم ءَ اُوریگن ءِ آ زمان ءَ گوں بزَیں جمبراں موسم ساچان کُت۔ چہ دریگ ءَ ڈن چارگ ءَ آ ئی ءَ وھدے اے دروشم دیست گُڑا وَت ءَ چہ ڈن ءِ روگ ءَ داشتے نہ کُت۔ ڈنّی نیمگ ءَ لوگ ءِ دَپ ءِ پدیانکانی سر ءَ ننِدان آ ئی ءَ سارتیں سمین ءِ لہم لہمیں توار کہ درچکانی تہ ءَ چہ آ ہگ ءَ اَت، گوشداشت۔ گُشے اوریگن ءِ آ زمان گوں وتی بزَیں جمبراں ، اوریگن ءِ سارتیں سمین ، برف بستگیں کوہ، بُرز ءُ بزیں درچک ءُ ھاک گوں آ ئی ءَ گپ جنگ لوٹگ ءَ اِتنت۔ آ روچ ءَ گُشے نود وداریگ اِتنت پہ شنزگ ءَ بلے باریں چیا وَت ءَ داشتگ اِتءِے۔
’’بلکیں اے سمین ءَ پہ من حالے گون اِنت یا اے من ءَ گُشگ لوٹ اِت کہ من پہ یک مقصدے اِدا اَتکگاں، آ مقصد زانت اِنت، شوہاز اِنت بلے انگت من اُدا سر نیاں۔۔۔باندا ادئے وانگ جاہ ءَ منی اوّلی روچ اِنتءُ بلکیں پہ من درستاں چہ مستریں روچ اِنت ھم۔ چو من زاناں کہ من ءَ چہ وَتی اُمیت ءَ گیش زانت شوہاز گی اِنت ۔‘‘ ہمے گُشگ ءَ گوں گُشئے آھیالانی تہ ءَ شُت ءُ جیڑ اِت ئےِ کہ آ وتی وَس ءُ واک ءَ ہمینچو بیت کنَت وَ کنَت، پر چا کہ بازیں زانتی ءُ وانگی مقابلہ آ ئی دیم ءَ اِت اَنت ءُ آ کہ گوں ہما نو دربراں مقابلہ کنگ ءَ اَت آ چہ امریکہ، افریقہ ، یورپ ءُ ایشیاء ءِ دیمرئی کُتگیں ملکاں سیادی داروک اِتنت ،بلے پدا ھم اے دراج کشّیں راہاں آپدمنتگیں سر ڈگار ءِ واہند ءِ دِل ءَ یک بیسہے ءُ یک جذّبگے اَست اَت ۔
پدا آ ترانگاں کپت سقرات ءِ یک مشہوریں قصہے ءِ کہ آ ئی ءَ جاہے ونتگ اَت ۔ وھدے یک روچے زانت ءُ اگَلءِ نامداریں واجہ، سُقرات نشتگ اَت گُڑا اناگت آ ئی ءِ کرا یک بُرزبالادیں،شرنگیں ورناہیں بچکے سر بیت ءُ درائینت ئےِ:
’’واجہ ! من ہما دراہیں چیزاں زانگ لوٹاں کہ تو زانے ئے‘‘۔
’’اگاں تئی وا ہشت ہمیش اِنت ، منی چو‘‘، سُقراتءَ گُشْت،’’گڑا بیا منی ہمرائی ءَ کوْر ءِ دَپ ءَ‘‘۔
گوں مزنیں واہگے ءَ ، ورنا ہ سُقرات ءِ ہمراہ بیان نزیکیں کوْرے ءِ دپ ءَ شُت۔ دوئیں کوْر ءِ لَمبءَ نشت اَنت۔
سُقرات ءَ گُشت، ’’اے کوْر ءَ گوں نزیکیں چمے بچارءُ من ءَ بُگش تو چی گِندگ ءَ ئے؟‘‘
’’من ہچ نہ گندگاآں۔‘‘، ورنا ہءَ گوں ہیرانیں چمّاں گُشْت۔
’’کمے نزیک ءَ بچار‘‘۔
انچو کہ ورناہ ءَ وتی سر جہل تر کُت ءُ کوْر ءِ آ پ ءَ چارگا لگ اِت، سُقرات ءَ ورناہ ءِ گردن گوں وتی زورانکیں دستا ں داشت ءُ آ پ ءِ تہ ءَ مان دات ئےِ۔ ورنا ہءِ دست ءُ پاد چو ماہیگے پیم ءَ پلپٹگا اِتنت، بلے سُکرات ءَ یلَہ نہ دات۔ انچو کہ ورناہ بُڑگی اَت، سقرات ءَ آ ئی سر چہ آپ ءَ کش اِت ۔
ورنا ہءَ کُل اِت ءُ جَک اِت، ءُ گوں زَہر ءَ گُشت ئےِ،
’’ تو سر ءَ برو بر ئے، پیر مرد؟ توچے کنِگ ءِ کوشست ءَ اِتئے، منی کُشگ ءِ؟‘‘
’’ہمے وھد ءَ تئی سر ماں آ پ ءَ اَت، تو چہ دراہیں چیزاں گیش چی لوٹ اِت؟‘‘ سُقرات ءَ پُرس اِت۔
’’من ساہ زیرگ لوٹ اِت!‘‘ ورناہ ءَ گوں مزنیں توارءَ پسو دات۔
’’کدی اے ردی ءَ مکپ کہ ھُژاری ءُ اَگل انچو ارزانی ءَ ترا رسیت، منی ورناہیں سنگت، ہمے پیم ءَ کہ تو ساہ زیرگ ءَ تلوس اِتئے، ہما وھد ءَ کہ ہمے پیم ءَ تو پہ زانت ءِ ہاترا ھم تلوس ئے، گڑا ہما روچءَ منی کرا پدا بیا‘‘۔ سُکرات ءَ درائینت۔
’’راست گُشتگ سُقرات ءَ داں بنی آدم پہ یک چیزے ءَ مہ تلوسیت، آ ہما چیز ءِ بستار ءَ ھم سر پد نہ بیتءُ بلکیں مئے بلوچیں نودربر اے چیز ءَ پہ شری ءَ سر پد اَنت ۔ چیزے کہ انسان ءِ لوٹ اِنت بلے آ ئی ءَ مہ رسیت، گڑا آ چی پیم ءَ پہ آ ئی ءَ نہ تلوسیت؟‘‘آ ئی ءَ وَت ءَ جُست کُت ۔
بلے ہچ چیز چو ھلو ھالو نہ رسیت، الّم ءَ ہر یک چیزے ءِ قیمت ادا کنگ کپیت۔آ ئی ءَ جیڑ ااِت۔
ؔ ’’ بدلی ءُ دیمروئی چہ زانت ءَ کئیت ءُ امریکی راج بہ بیت یا کہ دگہ دیمروئی کُتگیں راجے الم ءَ اے سُپر پاور شپ ءَ شپ جوڑ نہ بیتگ اَنت،الّم ءَ بازیں وھد ءُ جہد ءَ رنداے وتی مرچگیں جاہاں رستگ اَنت۔ ایشانی مستریں زہم ءُ اِسپر نیوکلیر ویپن ءُ راکٹ نہ ، بیت کنَت زانت اِنتءُ ہما بیسہ اِنت کہ یک راجے ءَ زوراک ءُ طاقتور جوڑ کنَت، ہما واب اِنت کہ پہ برابری ءَ مارتن لوتھر ءُ دگہ راہشوناں دیستگ۔‘‘ آ ئی ءَ جیڑ اِت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی روچ ءَ وانگ جاہ ءَ چہ بیگا ہ ءِ چارءَ آ ہگ ءَ گوںآ پدا وتی کوٹی ءِ تہ ءِ دریگ ءِ دپ ءَ ننِدان وتی رودپتر ءِ تہ ءَ امریکی وانگ جاہ ءِ اوّلی روچ ءِ جزبگاں نبیسگ ءَ لگ اِت۔
’’چہ درستاں گیش ازِشت من وتی اے واب ءَ نہ دیاں کہ من سپر بکناں، بلکیں چہ سپر ءَ منی مستریں مول ءُ مراداے بیتگ کہ من زانت ءِ موہ شوہاز بکناں ءُ مرچی من سوبیناں وتی اے مقصدءَ۔۔۔ ھو مرچی من وکیل، ڈاکٹر یا مزنیں چیز ے الّم ءَ جوڑ نہ بیتگاں بلے مرچگیں منی ہر یک گامے من ءَ اُودا رسینیت کہ من رسگ لوٹاں ۔۔۔ باریں راست اگاں ناں۔اے وَ وَھد گُشیت بلے من اے وھد ءَ پہ وت ءَ یک چیلنجے ءِ پیم ءَ زیراں ۔ من اے ھم بزاناں کہ چیلنج ءِ گُڑا دو آسر بیت کن اَنت؛ سوبمندی یا کہ بے سوبی،باریں منی بَحتءَ چی بیت؟ اے چیز ءَ وَ وھد گُشیت بلے دیریں من جاہے ونتگ اَت کہ کدی کدی بنی آ دم ہما وڑ لوٹیت ہما پیم بیت، اصلءَ اے وڑ وَ نہ اِنت کہ انسان ہما وڑ لوٹیت، ہما پیم بیت بلکیں ہما پیم ءَ کہ آ ئی جُہدءُ کوشست بنت ، ہما پیم ءَ آ ئی قسمت !ھو لہتیں چیز بنی آدم ءِ وس ءُ واک ءَ چہ ڈن اَنت بلے ہمے چیزانی مقابلہءَ انسان چون کنَت ،اے ھم آ ئی سر ءَ اِنت۔ مئے قسمت چون بیت؟ اے چیز ءِ اندازہ ءَ ما وت ھم کُت کنیں ،پرچا کہ کدی کدی ما وتی قسمت ءَ وت ھم نبشتہ کنیں۔۔۔ ھیر اے وڑ وَ من گُشاں، دُنیا ءِ باروا چی گُشیت، من زانت نہ کناں۔۔۔بلے اے الّم ءَ زاناں کہ‘‘
گوں ہمے پکر ءَ کہ نی دیم ءَ چے نبشتہ بکنت ،انچو کہ آ ئی ءَ وتی دست ءُ قلم چہ رودپتر ءَ بُرز چِست کُت اَنت،، چہ دریگ ءَ گوریچءِ کشّگ ءَ گوںآئی رودپترءِ تاک لیٹیگ ءَ اِتنت۔ ڈن ءَ گوریچ ءِ گوات لہم لہم ءَ کشّان اَت ءُ روچ ءِ تنکیں برانز اں درچکانی سبزیں تاک انچو زردءُ سُہر ترینتگ اِتنت گُشے روچ ءَ وَت آہان ءَ وتی امباز ءَ زُرتگ۔ رنگ رنگیں تاک چہ درچکاں انچو رچان اِتنت گُشے رنگ رنگیں سنج ءِ چیر ءَ ھوْر ءِ مزن مزنیں ترْمپ رچان اتنت۔
’’نی بگندے اوریگن ءَ تاکریچءِ موسم ءِ بندات اِنت ۔۔۔اے تاکانی الگداریں رنگ من ءَ گوادر ءِ ھاک ءُ زمستان ءِ ترانگاں دیئنت۔ ‘‘ آئی ءَ جیڑ اِت۔
’’من کُجا نبشتہ کنگ ءَ اِتاں؟۔۔۔آ تاک وَ گار بیت۔‘‘ وت ءَ جُست ءُ پد کنان ءَ دگہ تاکے ءِ سر ءَ آئی ءَ بنیسگ بندات کُت، ’’بنی آدم ءَ ھُدا ءَ ایلائقی داتگ کہ آ بازیں چیزاں بے ھیال کُت بہ کنَت بلے پدا ھم وھد ءِ ھاکانی تہ ءَ یلہ داتگیں ءُ آ ئی ءِ جند ءِ چاگرد ءِ بازیں چیز آ ئی ءِ زِرد ءِ ٹپّاں کُدین اَنتءُ آ وَتءَ بے وس ءُ واک ، نزور ماریت ءُ وَت ءَ چہ وتی حقّاں زبہر لیک اِیت بلے پدا اگاں راستیں وَڑاں بچاراِیں گُڑا وھد ءِ ہمے گردش بنی آدم ءَ گیشتر جُہد ءَ پرماینَت ءُ آ پہ وَت ءَ ہزار دگہ در پچ کَنت۔‘‘آ گوْستگیں وھد ءِ ترانگاں پہ سہتے بے تاہیر الّم کُتگ اَت، بلے وھدے آ ئیءَ وتی استیں وھد ءِ باروا ءَ پکر کُت گُڑا یک دلجم کنوکیں پچکندگے آئی لُنٹانی سرءَ پدّر اَت۔
’’یک واہگ داروکیں انسانے ءَ ہمینچوھم گُنگدام ءُ بے توار کنگ ءِ کوشست کنگ بہ بیت، آ انگت روچے نہ روچے پہ وَت ءَ پہ چاگرد ءَ چیزے الّم کنَت۔‘‘
ہمے گپّاں گوں آپاد اَتک ،دپترے ایر کُت ءُ دریگ ءِ دپ ئےِ بند کُت۔ کمرہ ءِ تہ ءَ تہاری یے مانشان اِت۔آجہل ءَ وتی مہمانداریں مات ءِ گوْر ا شُت۔
مہمانداریں مات چُل ءَ کنَور ءَ مانگیشیتگ اَت۔ یک اسیتیں شُردیں چیزے ءَ منجل ءِ تہ ءَ ایر کنگ ءَ اَت، آ چو پنیر ءِ ڈول ءَ اَت کہ ٹوفوءِ نامے پِرات۔ مہمانداریں مات ءَ جُست کُت،’’تئی وانگ جاہ ءِ اوّلی روچ چون بیتگ؟‘‘
’’باز جوْان۔‘‘ منال ءَ پسّو دات۔
’’مرچیگیں چہ درستاں شرتریں چیز چے بیتگ؟‘‘
’’منی کسانکیں مقصد ے ءِ بندات۔‘‘
’’بزاں؟‘‘
’’زانت۔‘‘
’’دگہ؟‘‘
’’ام م م۔۔۔ دگہ، ھو !نوکیں دزگوہار ۔‘‘
’’کئے؟‘‘
’’کوکیل ھائی اسکول ءَ آ یوکیں ہرچی کہ درملکی نودربر اَنت، ہما۔ اینی چہ جرمنی ءَ، لیزا چہ برازیل ءَ ءُ نینا چہ گانا افریقہ ءَ۔‘‘
’’امریکی دزگوہار؟‘‘
’’ھو، ملوڑی۔ آ مئے وانگ جاہ ءِ تہ ءَ ڈنّی نودربرانی امبیسیڈر اِنت ۔‘‘
’’ترا اِدے ءُ اُودے وانگ ءِ تہ ءَ تپاوتے گندگ اَتکگ؟‘‘
’’سک باز۔‘‘
’’درور۔۔۔‘‘
’’مئے کرا وھدے نودربر نوہمی جما عت ءَ رسنت، آ ہان ءَ دو گروپانی تہ ءَ بہر ءُ بانک کن اَنت بزاں سائنس ءُ آ رٹس ءُ یازداہ ءَ رسنت گُڑا پدا سائنس ءِ نودربر دو گروپاں تقسیم کنگ بیت؛پری میڈیکل ءُ پری انجنئیرنگ۔‘‘
’’گندگ ءَ اے کولونیل ءِ وھدءُ نوبت ءِ وانگی راہبند اِنت۔مئے چکُاں کینیا افریقہءَ ونتگ بلے اُودا ھم چُش نہ بیتگ۔ گڑا تئی ھیالاں مئے زانت ءِ وڑ ءُ پیم شرتر اِنت؟‘‘
’’چو من انگت گُشت نہ کناں بلے شُمے کراہمینچو کہ من دیستگ طبقاتی نظام ء تعلیم نیست،سائنس ءُ آ رٹس ءِ کنفیوژن چہ بندات ءَ نیست۔ دگہ وانگ ءُ وانینگ ءِ راہبند ءِ تہ ءَ زمین آزمان ءِ تپاوت اَست۔۔۔بلے دنیگت من نوکاں،اے باروا ءَ من انگت ہچ گُشت نہ کناں، پرچا کہ مرچی منی اوّلی روچ بیتگ وانگ جاہ ءَ ۔‘‘
’’دگہ باریں تو کُجام مضمون زرتگ اَنت؟‘‘
’’انگلش، امریکی راج دپتر ءُ ریاضی وَ دراہیں نودربراں زیریگی اَنت ، ایشاں چہ ابید سائیکولوجی، بائیولوجی، سوشیالوجی، گرافکس، کیڈءُ میڈیکل ٹرمینولوجی زرتگاں۔ ‘‘
’’ایشانی تہ ءَ سائنس ، آ رٹس، لبزانک، راج دپتر ءُ ٹیکنالوجی دُرا ہ آیگا اَنت۔‘‘
’’ھو۔‘‘
پدا آ ترانگاں کپت کہ وانگ جاہ ءَ آ ئی یک اُستادے ءَ دراہیں درملکی نودربر یک مزنیں نقشہے ءِ سر ءَ وتی شَہر ءِ سر ءَ نشان جنگ ءَ پرما تگ اَنت۔وھدے آئی ءَ گوادر ءِ سر ءَ نشان جَت گڑاآ ئی چم ہمے فاصلہ ءِ سر ءَ کپت کہ آ چہ وتی لوگ ءَ چنچو دیر اَتکگ، ءُ ہمے چیزآ کساں سالیں نودربرءِ ہمّت ءَ گیش کنان اَت بلے یک کسانیں تُرسے ھم اَست اِت ئےِ کہ وَشیں آکبت ءِ واب ءَ ،وھد گوں آ ئی ءَ کدی ھم زوراکی یے مہ کنَت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ڈن ءَ انگت شپ ءِ تہاری مانشانتگ اَت، آ چہ واب ءَ جَہّسِر اِت۔ ردیگ ءَ ڈن آ زمان ءِ تیزیں نیلیں رنگءَ نوکیں سُہبے ءِ کلوہ گون اَت۔آئی ءَ مار اِت کہ گوادر ءَ اَنّی گوْات چنڈیں بیگاہ ءِ وھد بیت، گوْرمانی توار ، کوش ءِ سرگوْات، کاپرانی چیرءَ دوچگرِانی کتار ءُ تیاب دَپ ءَ لیبیانی لیب بیت۔ آئی دِلگوش بلِّے وَتی سر ڈگار ءَ اَت بلے راستی اِیش اَت کہ آ سہب ءَ ھم آ ئی ءَ چم اوریگن ءِ شہر ’’کوکیل ‘‘ءَ پچ کُت اَنت۔ اے روچ پہ آ ئی ءَ ھاصیں روچے اَت۔ ’’دا ورلڈ‘‘روتاک ءِ یک اھوالکارے ءَ گوْستگیں روچ ءَ آ ئی ءِ مہمانداریں مات ءَ گوْشتگ اَت کہ آ ئیءِ انٹر ویو ءَ زیرگ لوٹیت۔
نیم روچ ءِ سئے ءُ نیم ءَ وھدے آوانگ جاہ ءَ چہ آ فارغ بیت، گڑا گوں وتی مہمانداریں مات ،کیری (کمیونٹی ریپریزنٹیٹیو)ءِ لوگ ءَ شُت، اُودا کمے دیر ودار ءَ پد دروازگ ءِ توار بیت۔ انچو کہ کیری ءَ دروازگ ءِ دَپ پچ کُت، منال ءَ دیست کہ یک بُرز بالادیں، اسپیتیں مردے توکا پُتر ت ءُ گوں کیری ءَ گپّ ءَ لگ اِت۔ دوئیں لیونگ روم ءِ نیمگ ءَ اَتک اَنت، ہمے جاہ ءَ کہ آءُ آئی مہمانداریں مات نشتگ اِتنت۔
اے اھوالکار ءِ دیم پہ دیم بے توار ءَ نشتگ اَت ،گوں مزنیں توارے ءَ آ اھوال کار ءَ وتی نام ءِ جُست ءِ جاہ ءَ ،بُرواناں بُرز کنان ءَ انگریزی زُبان ءِ پہک دگہ گالوارے ءَ جُست کُت،’’ شریں من ءَ بُگش کہ تو ماہے بیت کہ اِدا اتکگ ئے، ترا چہ دراہیں چیزاں گیش چے ءَ ھبّکہ کُتگ؟‘‘
ؔ آ ئی ءِ دل ءَ اَت کہ بُگش اِیت،’’من ءَ تو ھبکہ کُتگ کہ انچو کہ لوگ ءَ پُترت ئے، نہ نام ءِ جُست ءُ ھال گِرگ، گُشئے یک پولیس ئے کسے ءَ جُست ءُ پد ءَ بہ بیت۔‘‘ پہ سہتے منال پدا بے توار بیت،پدا ءَ لیک اِت کہ بیت کنَت اے جُست ءَ آ پہ مسکراہ کنگ ءَ اِنت،’’منی مہمانداریں کہول ءِ لوگ ءِ کُچک رومل پہ من مستریں گُڑینوکیں ءُ بیم ناکیں چیز بیتگ۔‘‘ چہ ایشی ءَ رند آ ئی گوادر ءِ بارو ءَ لہتیں جُست کُت ءُ لہتیں نوکیں وانگ جاہ ءِءُ آ یک پہ یک ءَ جُستانی پسّواں دیان بیت۔
ہما وھد ءَ کہ آچہ گوادر ءَ در اَتکگ اَت، آوھداُود ءَ انٹر نیٹ انچو نیست اَت بلے ہمے گوْستگیں ماہانی تہ ءَ اُودا ھم انٹر نیٹ کار مرز کنوکانی کچ ءِ تہ ءَ مزنیں گیشی یے اتکگ اَت،آئیءَ لیک اِت کہ بلکیں اے گلگدار تہنا یکیں روچ ءَ اوریگن ءِ یک روتاکے ءَ کئیت ءُ پدا ایشی بستار ھلاس، بلے آ ئی ءَ اے نہ زانتگ اَت کہ نی انچیں وھدے اتکگ کہ زانتکاری ءُ روتاک دراہ انٹر نیٹ ءِ سر ءَ پہ دائم بنَت۔
سہمی روچ ءَ وھدے آ ئی ءَ وَت نہ زانتگ اَت کہ روتاک ءِ تہ ءَ آ ئی انٹر وویو چاپ ھم بیتگ ، وانگ جاہ ءَ ہر کلاسے ءَ وھدے آ شُت گُڑا آئی ءِ ہر یک ٹیچر ءَ آ ئی بار و چیزے الّم ءَ گُشت ءُ پدا آ ئی ھلک ءُ ڈیھ ءُ دود ءُ ربیدگ ءُ نیکراہ ءِ بابت ءَ جُست کُت ئے۔
شَپ ءِ وھد ءَ آوتی تہت ءِ سرینی نیمگ ءَ نندان وتی ساچشتاں گوں وتی دوستگیں دزگوہاروتی رودپتر ءَ درشانگ ءَ اَت، سہتے ءَ پد وتی قلمے چہ رودپتر ءَ چِست کُت ءُ یک تنکیں بچکندے آ ئی لُنٹانی سر ءَ تالان اَتءُ چم چہ یک اُمیتے ءَ رُژنا ہ بیت اَنت، یک انچیں اُمیتے کہ آ ئی واب ءِ مزنیں بہرے اَت، یک اُمیتے دیم ءَ جُنزگ ءِ چو کندیل ءِ پیم ءَ لُنجیں دیاراں رُژنا ہ کنگ ءِ۔
آ گوں وت ہمتران بیت،’’ بس اے سال تہنا یک سپرے مہ بات، بلکیں یک جُہلانکیں شوہازے بہ بات۔دیم ءَ دراج کشیں راہے اَست بلے نی زند ءِ تہ ءَ کدی نہ اوشتگی اِنت۔راہ گراں بنَت، بلِّے بنَت ، اوشتگی نہ اِنت۔۔۔‘‘
آ ئی ءِ دست گوں قلم ءَ پدا رودپتر ءِ سر ءَ سُران بیت۔’’من ءَ مرچی بائیولوجی ءِ ٹیچر ءَ روتاکے دست ءَ دات، ہمے نبشتانک کہ منی بارو ءَ ہما اھوالکار ءَ نبیستگ اَت،ہمے ھم مان اِت ئےِ۔سرجمیں نبشتانک ءِ وانگ ءَ ساری، من بن گپ ءِ وانگ ءَ گوں انچو ھبکہ بیتاں کہ اے چے نبشتہ کُتگ آ اھوالکار ءَ ’’شانزداہ سالی نودربر ھبکہ بوت، وھدے کہ آ ئی ءَ ہشت سالی رومل(کُچک ) دیست‘‘!منی دپ ءَ ہمے گپ در اَتک، ’’چی؟ اے اھوالکار ءَ چی نبشتہ کُتگ!‘‘من گُشتگ آ پہ مسکرہ اے گپ ءَ زیریت بلے آ ئی ءَ وَ بندات چہ ہمے گپ ءَ کُتگ! او منی سر باہ! کئےءَ گُْشت من ءَ کہ من گوں آ ئی ءَ اے گپاں بجناں! بلے دیم تِر ءَ وانگ ءَ گوں من کمے دِلجم بیتاں۔
مرچی بازیناں اے روتاک ونتگ بلکیں نی کوکیل شہَر ءِ تہ ءَ منی شہر ءَ بازینے پجّا بیاریت۔۔۔ھو پدا یک الّمیں بہرے منی اے سپر ءِ لہتیں منی مقصد اَنت ھم کہ من ءَ پہ وھد سرجم کنگی اَنت انچو کہ کمیونٹی سروس۔۔۔مہلوک ءِ ھذمت۔ من ءَ سد کلاک اے کار ءِ تہ ءَ دئیگی اِنت۔ باریں اے سدیں کلاکاں من سرجم کُت کناں اگاں ناں ؟‘‘
ابر اِیش اَت کہ درمُلکی دراہیں نودر برانی ھاتر ءَ یک مزنیں چیلنچے بیتگ کہ آ وتی جاہ ءَ کمیونٹی سروس بزاں مہلوک ءِ ھذمت ءِ تہ ءَ سد کلاک یا گیش بِدینَت ، ہما جاہ ءِ وتی گلانی تہ ءَ کار بہ کننت یا کہ وتی نیام ءَ دگہ انچیں چیزے بہ کن اَنت کہ چہ آ ئی ءَ آ جاہ ءِ مردماں نَپ ءُ پائدگے بہ رسیت۔ اے پیم ءَ سال ءِ آسر ءَ چہ ساری ہر ہما نودربر کہ اے چیلنج ءَ سوبمند بیتگ ا ت، آ ئی ءَ را امریکی صدر ءِ نیام ءَ سرٹیفکٹ ءُ ٹرافی رسگ ءِ گپ بیتگ اَت۔ اے چیلنج ءِ مزنیں ارزشتے است اَت پمشکا آ ئی ءِ واھگ ھم ھمیش اَت کہ آ ایشی تہ ءَ سوبمند بہ بیت بلے آ ئی ءِ کرءَ وھد کم اَت، بزاں تہنا پنچ ماہ پرچا کہ اے ستمبر ءِ ماہ اَت ءُ فرور ی اے چیلنجءَ گڈی ماہ۔
آ ہمے گپّاں جیڑگ ءَ اَت کہ اناگت آ ئی مہمانداریں مات ءَ آ توار جَت۔ منال ءُ ایوری ھم شپ ءِ پیم ءَ چہ وتی کمرہ ءَ در اَتک اَنت ءُ زیت پدیانکاں جہل ایراتک اَنتءُ لوگ ءِ نیام ءَ ایریں سوفاہانی سر ءَ وتی مہمانداریں کہول ءِ دیم پہ دیم نشت اَنت۔
مہمانداریں مات ءَ چشمکے مہمانداریں پِت ءِ دست ءَ دات ۔آئی ءَ چشمک چمّاں کنان جُست کُت ’’گڑا ہمود ءَ کہ دوشی یلہ داتگ اَت بیا نی پدا چہ ہمود ءَ بندات کنیں۔‘‘آ ئی ءَ بائیبل ءِ دَپ پچ کُت ءُ وانان بیتءُ پدا چو شکہ مردمے کسانیں چُکے ءَ گپّے سرپد کنت، ہمے رَنگ آایوری ءُ منال ءَ سر پد کنان بیت ۔ چو کہ نیکراہ یک سکیں حساسیں بُن گپّے، دوئیں نیمگاں یکے دومی ءِ نیکراہانی عزَّت کنگ بیتگ ءُ نہ تہنا آہاں بلکیں منال ءُ ایوری ءَ ھم وتی نیکراہ ءُ وتی ڈیھانی تہ ءَ نیکراہی ھیال ءُ لیکہ دارگ ءِ بارواءَ گپ جتگ۔ ءُ ھم شپ ءِ پیم ءَ وھدے گپّ ابر ھلاس بیتگ اَنت گُڑا آہانی دومی سر ھال بیتگ؛ دیم ءِ روچ ءُ کار۔
’’چہ باندا منی ہیلتھ پروگرام بندات بئیگ ءَ اِنت۔ نی تا ں دو ماہ ءَ ھم بیگاہ ما چرچ ءِ پُشتی ھال ءِ تہ ءَ اے پروگرام ءَ چو ورک شاپ ءِ رنگ ءَ ھلّائیناں۔ اگاں شُما منی کمے باز کمک بکن اِت گڑا شُمارا کمیونٹی سروس ءِ روچے دو کلاک رسیت۔‘‘مہمانداریں مات ءَ درائینت۔
منال چہ دِل ءَ گَل بیت کہ ہما چیز آ ئی ءَ لوٹ ءُ واہگ اَت ، آ چہ آ ئی ءَ لوگ ءَ رسگ ءَ اِنت’’وانگ جاہ ءَ رند چوناہ ءَ ھم ما ھُشک ءَ لوگ ءَ نشتگ اِیں، اگاں ما گوں شُما بیائیں وَ شریں گپّے بیت۔‘‘
’’من وانگ جاہ ءَ فٹ بال ءِ تہ ءَ بہر زُرتگ ، بلکیں گوں من آہگ نہ بیت۔‘‘ایوری ءَ درائینت۔
’’منال ، تو پرچا وانگ جاہ ءِ دگہ انچیں چیزے ءَ بہر نہ زیر ئے چو ایوری ءِ پیم ءَ ۔من زانا تو اسپورٹ کنگ نہ لوٹ ئے ،بلے دگہ ھم چیزاَست۔ انی وَ تو مئے ہمرائیءَ بیا بلے چہ اے پروگرام ءَ رَند تو وانگ جاہ ءِ گیشیں کارءُ دسگٹیانی تہ ءَ ( اکسٹرا کریکولر ایکٹیویٹیز)تہ ءَ بہر بِزیر۔‘‘
’’الم ءَ زیراں۔ منی واھشت کہ من ’’کی کلب‘‘ کہ کمیونٹی سروس کنت ہمیشی بہر جوڑ بہ باں‘‘ آ گْشان بیت’’ ءُ دومی ’’ڈیبیٹ کلب‘‘ ءِ۔ ‘‘
’’اے دوئیں کلبانی واستا ترا ھم بیگاہ وانگ جاہ ءَ روگ نہ کپیت، گڑا شرتر نہ اِنت کہ تو انیگ ءَ چہ وت ءَ ایشانی بہر جوڑ بکن ئے۔‘‘
’’ام م م۔۔ ۔من باندا وانگ جاہ ءَ وت ءَ ایشانی بہر جوڑ کنائیناں۔‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
بیگاہ ءِ وھد اَت ۔جمبراں اوریگن ءِ آزمان سرجم ءَ تہار کُتگ اَت۔منال ءُ آ ئی مہمانداریں کہول چَرچ ءِ ھال ءَ ورکشاپ ءِ چن ءُ لانچ ءَ گیش اِتنت کہ اناگت ھور ءِ کسانُکیں تَرمپاں آئیءِ چم کپتنت کہ چہ شیشگی دریگ ءَ انچو سما دئیگ ءَ اِتنت گُشئے چہ آزمان ءَ مُرواردگ رِچان اتنت۔یک پہ یک ءَ ھال چہ مردماں چکار بیان بیتءُ کمے دیر ءِ تہ ءَ آ ئی مہمانداریں کہول ءَ ورکشاپ بندات کُت۔ یک مزنیں اسکرینے ءِ سرءَ دُنیاءِ مزن مزنیں ڈاکٹرانی اَبر ءُ لیکاہاں مردم گوں ھُب ءَ ھشکنان اِت اَنت۔ ہمے وھدءَ آ ءُ اے دگہ رضاکار مردمانی ورگ ءُ دگہ کارانی چِن ءُ لانچ ءَ گیش اِت اَنت۔ ہمے رضاکارنی تہ ءَ یک پیر زالے ھم گون اَت کہ وتی وھداں یک نرسے بیتگ، بلے مروچاں ریٹائر اَتءُ وَھد وَھد ءِ سر ءَ چرچ ءِ کارانی تہ ءَ وَت ءَ دَست گٹ ئے کُتگ اَت۔
’’ایکس چینج اِسٹوڈنِٹ کہ کیتھی ءِ لوگ ءَ اِنت ،توئے؟‘‘نینسی ءَ آ ئی ءِ نیمگ ءَ چاران جُست کُت۔
’’ھو۔‘‘آ ئی ءَ درائینت۔
’’تئی مہمانداریں کہول منی پجّاروکیں۔‘‘
’’تو نینسی ءِ ناں؟ تئی نام منی مہمانداریں کہول ءَ باز براں گپتگءُ من شمارا پیسر ا ھم چرچ ءَ دیستگ۔‘‘
’’کیتی گُشگ ءَ اَت کہ تو کمیونٹی سروس کنگ لوٹ ئے۔ تو زان ئے مئے وتی مُلکی نودربراں ھم چہ وانگ جاہ ءَ کمیونٹی سروس کنگ الّمی اِنت۔‘‘
’’ھو ، مئے وانگ جاہ ءَ بازیں نودربر اَست اَنت کہ پہ کمیونٹی سروس ءَ تچ ءُ تاگ ءَ اَنت۔‘‘
’’گڑا تو چنچو کلاک کمیونٹی سروس ءَ دِل مانگ ئے؟‘‘
’’چوناہا وَ مارا سدکلاک لوٹ اِیت بلے اگاں چہ ایشی ءَ گیش بکناں وَ شر تریں گپّے بیت۔‘‘
’’ھو۔کسانُکیں گوْنڈو وانینت کن ئے؟‘‘بُرواناں بُرز کنان نینسی ءَ جُست کُت۔
’’من؟‘‘ چو ابکئی ءَ منال ءَ جُست کُت۔
’’ھو تو! دگہ ناں وتی دود ءُ ربیدگانی باروا، وتی زُبان ءِ باروا۔‘‘
’’اے ھساب ءَ، ھو!۔۔۔بلے کُجام چُکاں ، کُجا ءُ کَدی؟‘‘
’’کمے ودار بکن انچو کہ اے ورکشاپ ھلاس بیت من ترا گوں یک ٹیچرے ءَ پجّاروکی کنائیناں کہ بیگاہانی وَھد ءَ یک گَلے کہ چہ 4-H ءِ نام ءَ زانگ بیت، ہمیشی ءِ نیمگ ءَ چہ لہتیں گوْنڈواں دگہ دگہ دود ءُ ربیدگانی بارواگُشگ ءَ ابیدنوکیں ہُنر ءُ کارسوج دَنت۔‘‘
’’منی وش بہتی بیت اگاں من اے پیمیں کارے بہ زیراں۔‘‘
’’راستیں۔ آ زالبول ءَ گندگ ءَ ئے کہ چشمکے چمّان اِنت ءُ کمے جان ءَ پُرینے؟‘‘نینسی اِشارگ کنان ءَ گُشگ ءَ اَت۔
’’ھو۔‘‘منال ءَ پسو دات۔
’’ہمیش اِنت ہما استاد، مسِس جیکلن پنکسٹن۔‘‘
انچو کہ ورک شاپ ھلاس بیت، نینسی ءَ آ مسس پنکسٹن ءِ کِر ءَ پہ پجّاروکی بُرت۔ نی ہمک سئے شمبے ءِ بیگاہ ءَ چہ وانگ جاہ ءَ رَند آ گوں مسس پنکسٹن ءَ پہ 4-Hءَ پہ رضاکارانہ کار ءَ شُت۔
آئی ءِ اے سال نی دگہ رنگے ءَ ترّان اَت۔نوکیں مردماں زانگ، نوکیں جاہاں روگ ءُ نوکیں تجربتاں نی آ ئی ہمک روچ ءِ بہر جوڑ بیان اِت اَنت۔H-4پہ آ ئی ءَ یک نوکیں دُنیاہے اَت ، ءُ مستریں چیزکہ آئی ءَ دیست آ ہمیش اَت کہ اُودا جنیں آ دم چنکس خودمختاراں، آ ناں تہنا وتی پادانی سر ءَ اُوشتاتگ ءُ وتی لوگ ءُ چُکاں چارگا اتنت بلکیں پہ وتی مہلوک ءَ ھم کار کنگ ءَ اتنت۔بلے آ یک انچیں چاگردے ءِ تہ ءَ نشتگ کہ اُودادود ، سیاستءُ دگہ بازیں تکااں مردم انچو بے وَس کُتگ انچو کہ کسے زمزیلانی گوما بندیگ کنگ بہ بیت۔ آ ئی چاگرد ءِ تہ ءَ خودمختار یں زالبول ہماہاں تہنا گُشْگ بیت کہ آ زَر کمائینت کن اَنت،کار ءُ روزگار ءِ ذریعہ ءَ یا کہ چہ دوچگری ءَ۔ ’’اے پیمیں خودمختاری اَست بلے انگت جنیں آ دم پہ وتی چاگرد ءُ لبزانک ءَ چے کنگءَ اَنت؟ یا آ ہاں فیصلہ زیرگ ءِ حق اَست یا آ چاگردی کارانی تہ ءَ مردیں آ دمانی ہم گام اَنت؟
4-Hیک انچیں تنظیمے اَت کہ ایشی تہ ءَ ہر عمر ءِ نودر براں وڑ وڑیں ہُنر سیکھیتگ ءُ پدا مقابلہانی تہ ءَ ھم ہمے نودربراں بہر زُرت کُتگ۔ اے گَلءَ امریکہ ءِ ہر یک ریاستے ءَ کار کُنتءُ ہر یک ریاستءُ ہر یک شہَر ءَ ایشی کار کمے جِتا بیتگ ۔ اے پیم ءَ کوکیل شَہر ءَ ہم سئے شمبے مسس پنکسٹن ءِ لوگ ءَ 4-Hءِ کلاس بیتگ، کسان کسانکیں امریکی گوْنڈواں نوک نوکیں دود ءُ ربیدگ، زُبان ءُ ہنر ھیل زُرتگ۔ آ ئی ءَ ھم سئے شمبے آہان ءَ بلوچی زُبانءُ کمے باز بلوچی دوچ ھم سوج داتگ۔ اے پیم ءَ آ ہاں چہ منال، ءُ منال ءَ چہ آہاںھیل کُتگ ءُ پَدا آ ئی ءَ وَتی کمیونٹی سروس ءِ ھم گیشتر کلاک رَسان بیتگ۔
بیگا ہ ءِ وھد اَت، بُرز بُرزیں درچکانی چیر ءِ ساہگ ءَ آ ننِدان وَتی گوْستگیں روچ ءِ تجربتاں گوں وتی رودپترءَ درشانگا اَت۔ ہمے نیام ءَ درچکاں چہ سارتیں سمین ءِ کشگ ءَ گوں درچکانی سُرگ ءُ چہ آ ہاں گُشئے یک توارے سرجمی ءَ شنگ بیان اَت، چو آ ئی ءِ ترانگانی برْمشے ءِ پیم ءَ ۔ اے توار ءُ سمین ،گُشے باور دئیگ ءَ اِت اَنت کہ وَھد وَھد ءِ سر ءَ زِند ءِ راہ گراںھم گندگ کاینت بلے دیم ءَ انگت جُنزگی اِنت۔ آئی قلم پدا اسپیتیں تاکانی سر ءَ سُران بیت۔
’’یک وَھدے مئے گوادر ءِ ہلک کلمتءَ میر جیہند ءُ آئی مزاریں بچ میر حمّل کلمتی ءِ دور بیتگ ،من ونتگ کہ میر حمّل ءَ گوں زَھم ءَ ماں یدّار ءَ گوں پُرتگیزاں جنگ کُتگ۔بلے گُڈ سر ءَ دزگیر کنگ بیتگ۔جیونی ءَ انگت آہانی قلات اَست اَنت ءُ من چم ء وت دیستگ اَنت۔آاے گپ ءِ شاہدی ءَ دئینت کہ کرناں پیش منی ہلک ءِ سُرمگیں ھاکاک آہانی سر ءِ تاج بیتگ۔یک بلوچے بئیگ ءِ سبب ءَ بلکیں من ءَ مُدام توراِتگ کہ پُرتگالیاں مئے مردم جتگ اَنتءُ مئے ہلک ءَ وتی نامینگءَ دست ءُ پاد جتگ۔۔۔مرچی من پرچا عہدگیں وھداں گیر آ رگاں آں۔۔۔پرچا من ہما تہل ءُ زاہرچکیں راج دپتر ءِ تاکاں پچ کناناں، ہما تاکاں کہ آہاں ماہ گنج بے تاہیر کُتگ ،تاں آ تیاب ءِ دَپ ءَ مُدام نشتگ کہ کدی نہ کدی آ ئی حمّل کئیت بلے حمّل کدی نہ یتک۔۔۔ءُ آ ئی زِند گوں بے سیتیں وَدار ءَ گوْست ۔حمّل چے پیم ءَ اتکگ اَت،آ کہ پُرتگالیاں دزگیر کُتگ اَت۔۔۔زی اوّلی رَند ءَ پُرتگالی نودر برے ءِ گِندگ ءَ گُشئے وَتی جاہ ءِ دیر گوْستگیں راجدپتری وھد یک برے پدا منی چمّانی زندگ بیان اَت۔
زِی یک مزنیں پروگرامے کہ( Zonta Women's Club)ءَ ھوریں راجانی گَل( United Nations)ءِ جوڑ بئیگ ءِ راجدپتری سال روچ ءِ درگت ءَ برجم دارگ بیتگ اَت۔ ہمک سال کوکیل شہر ءَ چہ ڈنّی مُلکاں آیوکیں نودربرانی تہ ءَ چار گچین کنگ بیتءُ پدا آ ہان ءَ وَتی راج، دودمانءِ باراءَ پریزنٹیشن دئیگی بیت۔اے سال ءَ من ءَ، میانا چہ چینءَءُ دگہ پُرتگالءُ سلکواکیا ءَ سیادی داروکیں دو جنک گچین بیتگ اَت۔بازیں امریکی زالبول اتکگ اتنت ۔وَتی ڈیھ ءُ راج ءِ باروءَ گپ کنگ ءَ انچو وَشی کہ من ءَ زِی بیتگ اَت بلکیں چِد ءُ پیسر کدی نہ بیتگ۔ گُڈ سر ءَ من گوں ہمے پُرتگالی جنک ءَ مننِد ءُ نیاد، یک برے منی دِل ءَ گُشت کہ راج دپتری گپّاں بِکناں، بلے پَدا من سرپد بیتاں کہ اگاں اے ہبر ءَ بکناں کہ کرناں ساری آ ہانی راج ءَ مئے ہلک قبضہ کُتگ ،مئے سر ءَ بادشاہی کنگ ءِ کوشستے کُتگ ءُ مئے مردم دزگیر اِش کُتگ اَنت گُڑامن آ ئی ءِ چمّاںیک نِزوریں راجے ءِ نِزوریں جِنکے باںءُ پدا اے گپ ءَ من الّم زاناں کہ یک زور آ وریں راجے ءِ ورناہ ءَ بلکیں گوں راجدپتر ءِ اے گوْنڈیں بہر ءَ انچودِلگوشی ھم نہ بیت انچو کہ من ءَ یا دگہ بلوچے ءَ بیت پمشکا گوْستگیں گپّاں چہ بے ترانگ بیان من گوں آ ئی ءَ آ ئی امریکہ ءَ گوْستگیں وَھد ءِ باروا ءَ جُست ءُ پد کناں کُت۔ پدا چین ءُ سلواکیا ءَ چہ سیادی داروکیں نودربر انی گوما ھم گپ ءُ تِران بیت۔ من اندازگ جَت کہ اے دُنیا چنکس کسان اِنت۔ ہر یک راجے گوں دومی ءَ وَڑے نہ وڑے ءَ ہمگرنچ اِنت۔راج دپتری ھساب ءَ، سیاسی،نیکراہی( مذہبی) یا کہ باپاری۔‘‘
آہمے گپّاں نبشتہ کنگ ءَ اَت کہ اناگت ترانگاں کپت کہ آ ئی ءَ وتی نام وانگ جاہ ءِ پالیسی ڈیبیٹ گُروپ ءَ ھوار کُنائینتگ ءُ آ ہانی اوّلی مقابلہ اوریگن ءِ بُنجائی شَہر سیلم ءَ ہمے ہپتگ ءَ بئیگی اَت۔ آ ئی ءَ جیڑ اِت کہ امریکہ ءِ تہ ءَ کہ انگریزی انگریزانی ماتی زُبان اِنت، آ چے پیم ءَ گوں آ ہاں مُقابلہ ءَ کُت کنَت۔ ہمیشی ءَ گوں آ ئی ءَ وَتی رودپتر ءِ دَپ بنَد کُت ءُ لوگ ءِ راہ ءَ روان وَتارا وَت سدّکی دیان کُت کہ ہِچ چیز گراں نہ اِنت، سوبمند بئیگ یا نہ بئیگ رَند ءِ گپّ اِنت، اگاں مقابلہ ءَ ساری بنی آ دم وَتی دِل ءَ تُرس برودینیت گُڑا الّم ءَ آسوبمند نہ بیت۔
لوگ ءِ راہ ءَ روان آ اوریگن ءِ قُدرتی دروشم بزاں سبز سبزیں ءُ بُرز بالادیں درچک ءُ کوہاں چاران اَت۔ نزیک ءِ کوْر ءِ لمب ءَ گوْزگ ءِ ہمرائی ءَ منال ءَ وَتی عکس ماں آ پ ءَ دیست۔ آ وَتی دِل ءِ تہ ءَ گوں وتی عکس یا گوں ابرم ءَ گپ جنان اَت ۔
’’تو پرچا منی ہمگام ئے ؟‘‘آ ئی ءَ آپ ءِ تہے وتی عکس ءَ را جُست کُت۔
’’من تئی ہمگاماں یا۔۔۔ تو منی ہمراہ ئے؟‘‘عکس ءَ گُشے گپّ جت۔
’’بلکیں ہر دوئینانی معنی یک اِنت ۔‘‘
’’بیت کنَت۔‘‘
’’پرچا کہ من تومنی ارواہ ئے، ءُ من تئی زِرد،بلے من تراہمک روچ اِدا نہ دیستگ یا بلکیں دیستگ بلے گوں تو ہبَر نہ کُتگ۔‘‘
’’ وَھدے کہ تو چہ دِل ءِ جُہلانک ءَ چیزے ءِ بارواپکر کن ئے، ءُ چہ ذہن ءِ اندر ءَ جیڑ ئے ءُ چہ اے دُنیا ءِ راستی ءَ بے ھیال بئے ءُ وَتی جوڑ کُتگیں غیر حقیقی دُنیا ءَ سر بئے گُڑا تو من ءَ گندئے ءُ گوں من ہمتران بئے ۔۔۔‘‘
اناگت نود گوْرگ ءَ لگ اِت اَنت ءُ ُ کساں کسانُکیںھوْر ءِ ترمپ کوْر ءِ آ پانی تہ ءَ انچو سِٹّوکی جنان اِتنت گُشئے آ کسانءُ نِزوریں آ پی ترْم گوں مزنیں زورے ءَ وَت ءَ ماں کور ءَ ھوار کنان اَنت کہ گیشتر زور آ ور بہ بنَت، ءُ ہار آ ھاں مہ بارت بلے آ وَت ہارے جوڑ بہ بنَت ، زور آ ور بہ بنَت ءُ گوات ءِ تہ ءَ وَت بیگواہ مہ بنَت بلے بدواہاں بیگواہ بِکن اَنت۔
ھوْر ءَ منال واھگ نہ کُت کہ آ گوں وَتی عکس یا گیشتر گپّ بہ جنَت ۔پمِشکا آ زیت زیت ءَ دیم پہ وَتی مہمانداریں کہول ءِ لوگءَ رواں بیت۔ انچو کہ رَست ، رومل (کُچک)ءِ وکّک ءَ آ سِٹینت ۔ رومل ءَ آ ئی کمرہ ءِ دَپ پچ کُتگ ءُ وَپتگ اَت، نی آ اَرچی کنَت،واجہ رومل چہ اُدا پاد نئیت، بلے رومل ءِ نِزوری آ ئی ءَ پہ جوْانی زانتگ۔ رومل لیبونک انچو کہ کسَے ءَ دَست ءَ کُتگ ءُ دِیر چگَل داتگ، بس رومل آ ئی آ رگ ءَ تتکگ، انچو کہ آ تتَکگ، ایشی ءَ زیت وَتی کمرہ ءَ پُترتگءُ کمرہ ءِ دَپ ئے بستگ۔’’نی تو باریں تہ ءَ بیا، پیش بدار، رومل۔‘‘
رومل ءَ تاں دیراں کمرہ ءِ دَپ ءَ چانگیتگ ءُ چانگیتگ۔ بُندر ءَ آ جناور ءَ ھم زانتگ کہ یکے وَ منال ءَ آ رَد داتگ ءُ دو می آ ئی ءَ لیب ءِ قانون ھم پُروشتگ اَنت ، بلکیں اے پیم گوں آ ئی ءَ امریکی مردم نہ کُتگ، اے پیم کہ منال ءَ۔
کمرہ ءِ تہ ءَ پُترگ ءَ گوں اوّلی کار کہ آئی ءَ کُت، آ ہمیش اَت کہ چہ وَتی بستہ ءَ ڈیبیٹ ءِ سر ھال نبشتگیں تاکے کشَت ءُ دریگ ءِ دَپ ءَ ننِدان آ ئی ءَ وانان بیت، ’’امریکہ ءِ نیام ءَ جوڑ کُتگیں نیوکلیئر ویپن پہ راجی ڈیفنس ءَ جوڑ کنگ بیتگ اَنت ، ایران ءَ ھم اے پہ ہمے ھاتر ا جوڑ کُتگ اَنت یا اِناں۔‘‘ آ اے بارواجیڑگ ءَ لگ اِت کہ وانگ جاہانی نودر بران ءَ چُشیں مَزنیں سیاسی سرھالے دئیگ کہ بلکیں پہ راجی سروکاں ھم ایشی باروا گپ جنگ گَراں بیت۔ وھدے مئے کِر ءَ نودر بر تہنا اے گپّانی سر ءَ اَڑنت کہ سائنس شر اِنت یا ناں، تعلیم شر اِنت یا زَر یا زیات ءَ چہ زیات ما نیکراہی (مذہبی) سر ھالانی سر ءَ گپ کَن اِیں ، بلے آ چمّا باز مستریں گپّانی باروا وتی راجی پدریچاں سرپدکن اَنت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
اوریگن ءَ چہ چار کلاک ءِ سپَر ءَ رَند آ ءُ آ ئی وانگ جاہ ءِ دگہ سئے نودربر ءُ آ ہانی اُستاد ریاست اوریگن ءِ بُنجاہی شہَر سیلم(Selam) ءَ سر بیت اَنت۔ آہاںیک شاہدربرجاہے ءَ داشتگ اَت۔ اے اوّلی رَند اَت کہ آئی ءَ زِند ءِ تہ ءَ شاہ دربرجاہے دیستگ اَت۔ نی آ ہمے مارگ ءَ اَت کہ بلکیں آ ئی ءِ ہمے واہشت کہ آ شاہ دربر جاہےءَ بوانیت، سرجم بیت چو کہ لہتیں وھد ساری آ ئی ءِ اُمیت ءِ رُژن گیمُرتگ بلے پدا ھم آ ئی ءَ وَت ءَ چو اَرزانی ءَ نا اُمیت بئیگ ءَ نئیشتگ ۔ جُہد کُتگءُ اُمیت کشتگ کہ باندات ءَ ہمے جُہد ءِ برورداں آ الّم ءَ گندیت ءُ پدا یک روچے کئیت آئی ءِ چاگرد ھم زانت ءِ ارزشت ءَ سرپد بیت۔
اے روچ ءَ آئی ءَ آ درستیں چاگردی اِلّت بے ھیال کُت اَنت، آ دراہیں جیڑہ ءُ جنجال کہ آ ئی ءَ را نا اُمیت کُتگ اِتئےِ، آ دراہ چہ آ ئی ءِ ذہن ءَ دیر روان بیت اَنتءُ بس دیم ءَ آ یوکیں مقابلہانی باروا وتی پکراں ترینتگ ءَ لَگ اِتءُ دِل ءِ تہ ءَ جَزم اَت کہ اگاں آ ڈیبیٹ ءَ کٹیت شر، مہ کٹیت شر، آ ئی ءَ وَتی زِند ءِ یک مزنیں مقابلہے ساری ءَ کٹیتگ گوں اوپار ءُ جُہد ءَ۔
’’چو من نہ زاناں کہ باندا چی بیتیں بلے الّم ءَ من بَہتءِ سر ءَ وَتی باندات ءَ یلہ نَدیاں، بلکیں وَتی سر ءَ ءُ وتی سر ءِ بیسہ ءِ سر ءَ ۔بَہت گوں بنی آدم ءَ لیب ھم کُت کَنت بلے جند ءِ سر ءِ بیسہ ناں۔‘‘آ ئی ءَ جیڑ اِت ۔
دومی سُہب مہلہ یونیورسیٹی ءِ ہاسٹل ءَ چہ یک پہ یک ءَ نودر بر کوٹ ءُ ٹائییں سوٹ ءَ گوں در آ یان اِتنت، لہتیں گوں وَتی اسکولیاں گپ ءَ اِت اَنت، لہتیں چیزے وران،لہتیں تاکے وانان ءُ لہتیں چو بے تہمبلی ءَ روان اِت اَنت۔ اے دراہیں ندارگ ءَ آ بُرزا وَتی کمرہ ءِ دریگ ءَ چہ چاران اَت۔
’’ہمے ڈن ءَ کہ تو دریگ ءَ چہ چاران ئے، بیا ما ءُ شما ھمدا رواں۔‘‘ آ ئی دزگوہارکیٹلن ءَ گُشْت۔
’’ھو۔ پرچا نہ۔۔۔‘منال ءَ درائینت۔
دوہیں چہ کمرہ ءَ ہور در اَتک اَنت ءُ ڈن ءَ وَتی وانگ جاہ ءِ دگہ نودربراں گوں ھوار ڈیبیٹ ءِ مقابلہی ھال ءِ نیمگ ءَ روان بیت اَنت۔ ھال چہ نودر براں چکار اَت، دراہیں چہ ریاست اوریگن ءِ کُنڈ کُنڈءَ اتکگ اِتنت۔دیم ءَ رواں ،دِل ءَ جیڑ اِت ئےِ کہ بلکیںآ تہنا یکیں نودربریں کہ انگریز ے نہ اِنت، دگہ کس نیست کہ انگیریزی آ ئی ماتی زُبان نہ اِنت۔ بلے دیر نہ گوْست کہ دیر آ ئیءَ یک دگہ جنکے دیست کہ آئی ءَ عربانی پیم ءَ سریگ پتاتگ اَت ءُ آ ئی بُرکئی کوٹ چو دیر ءَ ھم شر گندگ آ یگ ءَ اَت۔’’بزاں من یوکا نیاں، اِدا تہنا انگیریز نہ بلکیں دگہ دود مانی مردم ھم اَست اَنت۔‘‘آ گوں وَت ھم تران ءَ اَت۔
’’اُدا چی چارگ ءَ ئے؟ برِیں وتی جاہ ءَ گرِیں ءُ چاریں کہ مئے مقابلہ ءَ کُجے ئے نودربر اتکگ اَنت۔‘‘ کیٹلن ءَ گُشت۔
دوئیں روان بیت اَنت، وتی وتی جاہ اِش گپت اَنت بلے انگت مقابلہ ءَ وَھد اَست اَت،آئی ءَ وَتی پندول ءَ چہ کاگدے کشّ اِت ءُ دِل ءِ تہ ءَ وانان ئےِ بیت۔
ّّّّّّّّّّّّّّّّّ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
یک نیمگے سرجمیں روچ ءِ تچ ءُ تاگ ءُ دومی نیمگ ءَ کوکیل شہر ءَ روگ ءِ چن ءُ لانچءَ آ ءُ آ ئی دراہیں دزگوہاز ژند ءُ پنَد کُتگ اِت اَنت بلے پدا ھم چہ سیلم شَہر ءَ در آ یگ ءَ ساری آ ئی ءَ وَتی رودپتر زُرت ءُ یونیورسٹی ءِ دیم ءِ سبزیں کاہانی تہ ءَ ایریں بنِچ ءِ سر ءَ شُت ءُ نشِت ۔ انچو کہ چم بند کُت اَنت ئےِ، سرجمیں روچ ءِ اھوال آ ئی چمّانی دیم ءَ یک پہ یک ءَ پدّر بیان بیت اَنت۔ اناگت ءَ کہ چمے پچ کُت اَنت، یک نیمگے شپ ءِ تہاری آ ئی دیم ءَ اَت ءُ دومی نیمگ ءَ شاہ دربر جاہ ءِ بتیانی رُژنائی۔ آئی وتی قلم ءِ دپیگ دیر کُت ءُ رودپترے دگہ تاکےءِ مینگ ءِ وتی ندّ کار بست۔
’’مرچی یک نیمگے ءَ من اِتاں، دومی نیمگءَ دگہ نودربرے کہ گوں آ ئی ءَ منی مقابلہ اَت ءُ مئے دیم پہ دیم جَج ءُ اُستاد ءُ نودربر کہ مئے مقابلہ ءِ چارگ ءَ وَداریگ اتنت۔ پالیسی ڈیبیٹ ءِ قانودانی رِد ءَ اوّل آ ئی ءَ سئے منٹ ءَ گپّ ءِ موہ رَست ءُ پدا من ءَءُ ایشی ءَ رَند سئے سئے منٹ ءَ ما آ ئی گپانی سر ءَ ایراد کُت ءُ آ ئی منی ۔ پدا من آ ئی ایردانی پسو دات ءُ آ ئی ءَ منی ۔ نی دراہ جج ءِ دَست ءَ اَت کہ کئے ءَ سوبین کنت ءُ کئے ءَ بے سوب۔ اناگت جج ءِ نبشتگیں Evaluation sheetمئے دست ء دئیگ بیت اَنت ۔
National Foreignsic league of High School Debators ءُ Undefeated Debatorsءِ لڑ ءِ تہ ءَ مئے نام ھم ھوار اِتنت!اے سوبمندی ءِ اِچ درور نیست۔۔۔ ‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
شپ ءِ تہاری ءِ تہ ءَ سرجمیں کوکیل شَہر گُشئے وابءِ چادر پرداتگ اَت، بلے آ ئیءِ کمرہ انگت رُژناہ اَت، یک نیمگے آ کمپیوٹرءِ سر ءَ کارکنان وتی بانداتگیں پریزنٹیشن ءِ جوڑ کنان اَت ءُ دومی نیمگا ءِ آ دود ءُ ربیدگی چیزاں یک جاہ کنان اَت۔ ہمک سال ءِ پیم ءَ اے سال ءَ ھم International Educationa Weekءِ بندات بئیگی اَت۔ اے یک انچیں ہفتگے اَت کہ سرجمیں امریکہ ءِ تہ ءَ ہر یک درمُلکی نودربرے ءَ وَتی ڈیھ ، دودمان ءُ زُبان ءِ باورا دگہ دگہ جاہاں گپ جتگ اَت ۔ نودربرانی دراہیں پریزنٹیشن چون بیتگ اَنت، اے باورا اُدا ساڑی ئیں مردماں Evaluation sheetءِ سر ءَ نبشتہ کُتگ، پدا ہمے کاگد ہر یک نودربرے ءِ placement organizationءِ سر ءَ روان دئیگ بیتگ، دیم ءَ پدا ہماہانی سر ءَ بیتگ کہ کئے ءَ سوبمند لیک اَنت۔
اے پہ ہر یک درمُلکی نودربر ءَ مزنیں چکّاسے اَت ، پرچا کہ ایشی تہ ءَ سدانی کسان ءَ درملکی نودربراں بہر زُرتگ ءُ ایشی ءَ کٹگ ہر یک نودربرے ءِ مستریں مقصد اے واستہ بیتگ کہ نودربر بُندر ءَ وتی راجی جہگیر(Ambassador) ءِ رِد ءَ امریکہ ءَ سر بیتگ اِتنت ءُ وتی مردم ءُ ڈیھ ءِ جاور ءُ دودمان ءِ پدّر کنگ آ ہانی اوّلی ذمہ واری بیتگ۔یک نودربرے ءِ اے چکّاس ءِ تہ ءَ باج برگ ءِ معنی ہمیش ات کہ آ ئی راج ءَ باج بُرتگ۔
منال سرجمیں شَپ نشتگ ہمے مقابلہ ءِ چن ءُ لانچ ءَ، وتی گُشتانکے نبشتہ کُتگ، کمپیوٹر ءِ سر ءَ پریزنٹیشنے جوڑ کُتگ ۔ ایشی تہ ءَ بلوچی دودمانءَ ابید کمے باز لبزانک ءِ باورا ھم آ ئی ءَ ھوار کُتگ اَت۔ سرجمیں ہفتگ ءِ آ ئی ءَ پانزدہ( 15 )ءَ گیش پریزنٹیشن دئیگی اَت۔ آ ئی ءَ وتی لڑ ءِ تہ ءَ وتی ءُ لہتیں نزیکیں وانگ جاہ ، وتی مہمانداریں کہول ءِ چرچ ءُ دگہ لہتیں نزیکیں چرچ، کواناز کہ NGOیے اَت، ہمیشی دپترءُ لہتیں ورنا ڈلّ(Youth Group) ھوار کُتگ اِتنت۔
ہمے لَڑ ءِ نبشتہ کنگ ءَ آ ترانگاں کپَت کہ اگاں آ چرچانی تہ ءَ وَتی دودمان ءِ باروا گپ جنَت گُڑا الّم ءَ آ ئیءَ را نیکراہ ءِ باروا ھم جُست بیت، انچو کہ انگت بازینے ءَ آ جُست کُتگ ۔ چو آ ئی ءَ زانتگ کہ امریکہ یک لبرلیں ڈیھے، اُدا ہر کس ءَ مذہبی آ جوئی اَست ءُ کَس ءَ حق نیست کہ دومی ءَ پہ نیکراہ، راج ، نسل ءُ پہ زُبان جَہل ءَ ایر بہ جنت بلے پدا ھم آ یک کساں سالیں نودربرے اَت، بلِّے آ یک انچیں راجے ءَ چہ اتکگ اَت کہ آ مذہبی انتہا پسندی ءَ نہ منیت بلکیں راجی یکجاہی ءَ منیتءُ آ ئی راج ہپت پُشتی دودمانءِ مزنیں منوگرے ۔ بلے ابید چہ مزنیں ڈپلومیٹاں، کوکیل ءِ وڑیں کسانُکیں شَہر ءِ مردماں اے باروانہ زانتگ اَت ، پمشکا آئی ءَ پہ نیکراہی جُستاں ساڑی بئیگی اَت پدا آ ئی ءَ اے ھم زانتگ اَت کہ امریکی وَتی جُست ءِ حق ءَ الّم ءَ کارمرز کن اَنت چو کہ جُست ءُ آ واز چِست کنگ آ ہانی کرنیگیں دودمانانی تہ ءَ ھوار اَت، انچو کہ منال ءَ وتی وانگ جاہ ءَ ونتگ اَت کہ وھدے 1787ءَ 55مردکاراں امریکی آ ئین نبشتہ کُتگ اَت گُڑا آ ہاں امریکیانی لہتیں حق ھوار نہ کُتگ اِتنت ، گُڑا امریکیاں دُنیا سر ءَ زُرت ءُ رند تر ءَ آ ئین ءِ اوّلی ترمیم بِل آ ف رائیٹس ءِ نام ءَ امریکیان ءَ آ ہانی مذہبی،درشانی ءِ راہ ءُ راھبند( اظہارِ رائے)، پریس ءُ اے دگہ آ زاتی ءُ حق دئیگ بیت اَنت۔ اے ہما امریکیاں کہ اگاں آ چیزے شر نہ لیکنت یا آ ہان ءَ جُستے کنگی بہ بیت، آ الّم ءَ بے توارنہ نند اَنت، پمشکا یک سرپدیں راجے ءِ دیم ءَ گپّ کنگ ءَ ساری ہزار رند ءَ پکر کنگ کپیت کہ چے بُگش ئے ءُ کُجام وڑ ءَ بُگش ئے۔چو آئی ءَ اے ھم زانتگ اَت کہ مرچگیں دُنیا ءِ تہ ءَ سیاست ءَ مذہب یک لیبے جُوڑ کُتگ ءُ پدا ہما حکومت کہ وَت ءَ اسلام ءِ سروک ءُ جمہوریت ءِ ٹھیکیدار گُش اَنت ،نہ آ ہاں گوں نیکراہ ءَ سیادی یے اَست، نے کہ جمہوریت نامے جِنگُکے ھم اُدا گوْاہیت۔ اے وَڑ ءَ دُنیا ءَ کہ بازیں چِست ءُ اِیرانچو 9/11 ، فلسطین ءُ اسرائیل ءِ نیام ءَ جنگ، افغانستان ءِ جاور ھال ، یمن ءِ بے ایمنی، عرب اسپرنگءُ پدا اسامہ ءِ اِدا در آ یگ ،اے دراہ پہ امریکہ ءَ وانوکیں ہمے ڈیھ ءَ چہ آیوکیں نودربرانی ھاتر ا مزنیں چیلنج بیتگ اَنت ءُ بلکیں منال ءَ گوں اے جیڑہاں ہچ کار نہ بیتگ، پرچا کہ آ ئی راج مذہبی جنگے ءِ بہر ءِ جند نہ بیتگ بلے پدا ھم آئیءَ را جُست کنگ بیتگ ءُ سک باز براں جُست کنگ بیتگ، چہ مہمانداریں کہول ءَ، چہ وانگ جاہ ءِ دزگوہاراں یا چہ ٹیچراں ، بلے جُست الّم ءَ بیتگ۔بلکیں چہ تعصب ءَ نہ بلے بیت کنت آ مردماں وَت زانگ ءِ واہگ بیتگ کہ اُدا نندوکیں مردم اے باروا چے گُشنت۔ آ چہ وتی چمّاں اے چیزاں چی پیم گنِد اَنت ۔آ ئی ءَ یات اتک کہ یک برے آ ئی امریکی راج دپتر وانینوکیں ٹیچر نیوکلیئر پاورانی باروا گپّ ءَ اَتءُ پدا وھدے کہ ماں ویڈیو ءَ دُنیا ءِ نقشہ ءِ تہ ءَ نیوکلئیر طاقتانی تہ ءَ دگہ ڈیھاں ھوار لہتیں نزوریں راجانی بیرک ھم پدّر بیت اَنت گُڑا ٹیچرءَ پہ تژن کنَد اِتءُ پدا یک انچیں عکسے پیش داشت ئےِ کہ ماںآ ئی ءَ یک کسانُکیں چُکے زمین ءِ ھاکانی تہ ءَ نشتگ ءُ یک دستے بسکٹے ماں چاہ ءَ جنان اِنت ءُ دومی نیمگ ءَ پُرشتگیں دگ ءِ سر ءَ ہر گاڑی روگا اَنت ءُ جُستے کُت کہ اگاں نودربرزان اَنت کہ آ کُجام جاہ اِت۔نودربراں سَر سُرینتاں کہ آ نہ زان اَنت، گُڑا ٹیچر ءَ گُشت کہ اے ھم نیوکلیئر پاور ءِ واہندیں راجے کہ ہمشی ءِ آ باتی ءِ مزنیں بہرے ءَ دو وھدءَ نان رسگ مزنیں گپّے ءُ اُدا انگت گیشتر جاہاں شریں دگ ءُ (Infrastructure) نیست ۔ ۔۔آ ئی ءِ دِل ءَ جَت کہ ٹیچر ءِ گپ ءِ مقصد چے اَت، بلے آ اے گپاں چہ اجالت نہ بیت بلکیں گوں ٹیچر ءِ گپّاں وڑے نہ وڑے ءَ تپاک بیت۔ پدا سرپد بیتِ کہ معیشت پہ ہتھیار ءَ اگاں بیت کنَت گُڑا پہ شُدلاپی، درتہ پُچی ءُ بزّگی ءِ ھلاسی ءَ پرچا بیت نہ کنَت۔۔۔اے پہ آ ئی ءِ کسانُکیں ذہن ءَ مزنیں سر ھالے اَت، بلے آ پدا ھم جیڑ گ ءَ اَت بِلّے اگاں اے چیزانی سر پدی ءَ آ ئی ءَ انگت وَھد پکار اَت۔۔۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
آزمان سیاہ تہار بیان اَنتءُ دومی نیام ءَ ھوْر ءِ ترمپ مستر ءُ زورآ ور بیان اِتنت۔ آئیءَ مُدام اوریگن ءِ کسانکیں ترمپ دیستگ اِت اَنت بلے آ روچ ءَ گُشے جمبر دِل ءِ تب ءَ ھوْرءَ گوْارینگ ءَ اِت اَنت۔ ھم سئے شمبے ءِ وَڑ ءَ اے سئے شمبے ءَ ھم آ مِسس پنکسٹن ءِ 4-Hءِ گوْنڈواں گوں گپ ءَ اَت ءُ آ ہان ءَ بلوچی وانینگ ءَ اَت بلے موسم ءِ اے جاور ءُ آ زمان ءِ سیاہی ءَ چاران مسِس پنکسٹن ءَ چُک زِیت چُھٹی دات اَنت ءُ منال آئی مہمانداریں کہول ءِ لوگ ءَ سر کُت۔
ڈن ءَ سارتیں سمین گوں زور ءَ کشگ ءَ اَت، ءُ دومی نیام ءَ درچک اے دیم ءُ آ دیم ءَ گوْات ءِ میار اِتنت۔ چہ مسس پنکسٹن ءِ لوگ ءَ آ ہگ ءَ رَند اے درستیں نِدارگ ءَ آچہ وتی کمرہ ءِ دریگ ءَ چاران اَت۔ وھدے کہ ایوری ءَ چُشیں موسم دیستگ گُڑا گُشتگ اِتئےِ کہ اے پیمیں موسم بنی آدم ءَ مُلور کنت، انچو سما بیت گُشئے آزمان ءَ دردءُ زہیرے گون اِنت یا گریوگ دِل ءَ بستگ ئےِ۔ ہمے ترانگ ءَ گُشئے آ بے تاہیر کُت ءُ آ ئی ءَ زیت دریگ ءِ پردہ جَت کہ ڈَن ءِ ندارگ ءَ مہ گِند یت، بلے گَرند ءُ گِروکانی توار ءَ آ گیشتر بے تاہیر کُت، بلے آ ئی مستریں ہمراہ ، آ ئی رودپترءَ آ چو یلہ نہ داتگ اَت کہ آ اے جاورانی مقابلہ ءَ تہنا بہ کنَت۔ اِسٹڈی ٹیبل ءِ سر ءَ ایریں رودپتر ءِ دَپ آ ئی ءَ پَچ کُت ءُ نزیک ءَ ایریں کُرسی ءِ سر ءَ نندان، آ پدا وتی قلم ءَ کار بنَدان اَت۔
’’مرچی پہ من لبز درچنگ گراں اِنت، من نزانا گوں ترا چی گپ بکناں؟ مرچگیں جاوراں بُگشاں کہ من ءَ اوریگن ءِ گرندءُ گروکانی چے پیم ءَ بے تاہیر کُتگ کہ من ءَ گوادر ءِ گرماگی ہارانی ترانگاں دیان اَنت یا من گوں ترا گوْستگیں ہپتگ ءِ گپّاں بکناں کہ اِدے آ ہگ ءَ رَند پہ من وَشتریں ہفتگ بیتگ۔ انچو پریزنٹیشن وَتی زُبان، لبزانک، دودمان ءُ نیکراہ ءِ باروا چدوپیسر من کدی نہ کُتگ، ہمینچو کہ من گوْستگیں ہفتگ ءَ کُٹگ، اے AYUSA(Academic Year in USA) منی پلیس منٹ گّل ءِ دَست ءَ اِنت کہ مئے تہ ءَ کئے ءَ سوبین لیک اَنت، انچو راجانی نودربراں اے مقابلہ ءِ تہ ءَ بہَر زُرتگ، نی من ہچ زانت نہ کناں کہ کئے سوبمند بیت۔ھیر کٹگ کئی ارواہانی منزل نہ اِنت بلے ابر پدا ہما اِنت اے دراہ پہ من یا پہ دگہ نودربراں زانگ ءُ شوہاز ءِ ذریعہ اَنت ءُ اے مئے زِند ءِ مستریں تجربگ اَنت، اگاں منزل نہ اَنت بلے منزل ءِ کشِک ءَ گیشینوک ہمیش اَنت۔من گمان ر ھم نہ کُتگ بیتگ کہ منی اے کسانکیں واہشت من ءَ انچو چیز پیش داریت۔من بلِّے یک ڈیھے ءَ اتکگاں بلے من دیستگ امریکی ، اشیائی ، افریقی ءُ انچیں ڈیھانی نودربر کہ من بلکیں آ ہانی ڈیھانی نام ھم پیسر ءَ نہ اشکُتگ انچو کہ مَلاوی، چیک ریپبلک، سوازی لینڈءُ دگہ بازین، پدا من اے کُجا زانتگ کہ برطانیہ ءَ انگت یک کولونی یے یا یک کسانُکیں ریاست زرباری امریکہ ءِ نزیک ءَ اَست۔منءَ وَ نوکی اِدا چار ماہ اِنت، باریں انگت دیم ءَ دگہ چنکس نوکتریں چیز اَست کہ من ءَ زانگی اَنت، شوہازگی اَنت بلے انی من ءَ ودار اِنت سئے چیز ءِ، اوّلی؛ IEWپریزنٹیشنانی ریزلٹ ءِ، دومی امریکیانی عید بزاں آ ہانی کرسمس ءِ چارگ ءِ انچو کہ دیم ءِ ماہ دسمبر اِنتءُ سئیمی سین فرانسسکو،کیلفورنیا ءِ تر ءُ تاب ءِ۔۔۔‘‘
ََََّّّّّّّّّّّّ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
شَپ ءِ یازداہ ءَ گوْستگ اَت، ھمک شپ ءِ پیمءَ لوگ ءِ جہلی کمرہ ءَ ایوری ، منال ءُ آ ئی مہمانداریں کہول نشتگ ءُ گپ ءَ اِتنت۔چو کہ ایوری دریگ ءِ دیم پہ دیم نشتگ اَت، آ ئی چم پیسر ءَ دریگ ءَ کپَت اَنت ۔
’’اُودا بِچار اِت!‘‘ایوری گوں گَل ءَ اشارگ کنان بیت۔‘‘
’’ڈن ءَ چے۔۔۔۔‘‘مہمانداریں مات جُست ءَ واہیگ نہ بیت کہ آ ئی چم ھم ڈن ءَ کپت اَنت۔
ڈن ءَ چہ تہاریں آزمان ءَ کسانکیں برف انچو رچان اِتنت گُشئے چہ آزمان ءَ منا ءُ سلوٰی ریچان اَت۔لُنجیں آزمان ءَ استالانی جاہ ءَ ہمے اسپیتیں برف چو پژمے پیم ءَ درچک ءُ لوگانی سر ءَ وَت ءَ پتاہگااِتنت۔ دومی نیام ءَ سارتیں سمین ءَ ھم جاہ جَت۔کمے وھد اوریگن ءِ اے نوکیں داب ءَ امبازاں زیرگ ءَ پَد، وھدے کہ سارتی ءَ درستانی دَست سکٹ کُت اَنت ءُ دنتان توار ءَ پرمات اَنت گُڑا دراہ یک پہ یک ءَ پدا لوگ ءِ تہ ءَ پُتران بیت اَنت۔
’’دسمبر وتی وَش آھتی ءَ وَت کنان اِنت۔‘‘مہمانداریں پِت ءَ گُشت۔
’’ گندگ ءَ سرجمیں شَپ ہمے پیم ءَ برف رچیت۔‘‘مہمانداریں مات ءَ درائینتءُ پدا منال ءُ ایوری ءَ گُشت ئےِ’’شُما نی بوپس اِت بلے منی ھیالاں باندا وانگ جاہ ءَ چُھٹی بیت پرچا کہ اے سال ءِ اوّلی برف باری اِنت ۔‘‘
گپ مہمانداریں مات ءِ بیت، دومی سہب ءَ وانگ جا ہ ءِ نیمگ ءَ چہ فون ءَ ہمے ھال رست کہ وانگ جاہ پہ ہمے روچ ءَ مہتل اَت۔ اے روچ ءَ آ ئیءِ کمرہ ءَ دریگ سرجمی ءَ دگہ دروشمے پیش دارگ ءَ اَت، گوستگیں روچانی ھوْر ءُ گرنداں رند اے روچ ءَ زمین گوں برفاں اسپیت اَت۔ گُشئے ایشانی عکس آزمان ءَ ریفلیکٹ بیان اَت ، ایشی گندگ ءَ کسے ءَ اے ھم گُشت کُتگ اَت کہ یک آزمانی ھورے ءِ اسپیتیں گُشان چہ آ زمان ءَ آیان زمین ءِ سر ءَ ہر نیمگ ءَ شنگ بیان اَت۔ قدرت ءِ اے بے دروریں دروشم ءَ چارگ ءَ گوں آ ئی چمّانی تہ ءَ اُمیت ءِ رُژن ءُ رُستگیں واب انگت مستر بیان اِتنت۔ آ ئی دِ لءِ تہ ءَ یک جتاہیں جزمے چِست بیان اَت چیزے کنگ ءِ، بلے وھدے کہ وَتی چاگرد ءِ باروا جیڑ اِت ئےِ، گُڑا وَت ءَ سک نزور ماراِت ئےِ۔ہمے نزوری ءِ مارشت آ ئی ءَ بے وس کنان اَت ، ہمے مارشت ءِ درانگازگ ءَ آ گوں وَت پداہمتران بیت،’’بنی آدم پرچا انچو واب گندیت؟پرچا انچیں واب گندیت کہ آ ئی وَس ءُ واک ءَ چہ ھم گیش بہ بنَت؟ پرچا بنی آدم انچو اُمیت چہ زند ءَ داریت؟ آزاناں نہ زانت کہ اے زند دائم پادار نہ اِنت بلے انگت۔۔۔ پرچا بنی آدم یک حدّے ءَ رَسیت گُڑا جیڑ اِیت ءُ پکر کنَت وَتی واہشت ، وتی راہبند، وتی وابانی باروا، پرچا بنی آ دم انچو وَت غرض جوڑ بیت، پرچا؟‘‘پیشانیگ ءَ کِرچک کنان آ ئی دَست تہت ءِ سرین ءَ پہ زور داران اِتنت ۔کمے جیڑ گ ءَ پد وھدے کہ دریگ ءَ ڈن ،آ ئی ءَ وَتی چم پدا آزمان ءِ دیم ءَ چِست کُت اَنت ءُ چاراِت ئےِ ، گُشئے آئی ءَ وَتی جُستانی پسّو رَست اَنت،’’بلکیں ہمے اُمیت مئے زند ءَ گوں سنج ءَ سمبہینیت ءُ ہمے واب زِند ءِ سکین دئینت، پہ وتی ءُ وتی مردمانی باندات ءَ چیزے کنگ ءِ جُنز ءَ دِل ءِ تہ ءَ چو کندیل ءَ رُژنا کن اَنتءُ بنی آدم وھد ءِ پَداں گراں بیت۔‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی روچ ءَ وھد ے کہ ایوری ءُ منال وانگ جاہ ءَ سر بیت اَنت گُڑا وانگ جاہ ءِ دیم ءَ انگت کمے باز برف رتکگ اَت ۔ بلے ہمے اسپیتیں برفانی تہ ءَ یک زالبولے بیلچاہ جنان برفاں دیر کنان اَت ۔ اے روچ ءَ کوکیل ہائی اسکول ءِ دراہیں درملکی نودربر وَت مہ وتاں سین فرانسسکو ءِ بارواگپّ ءَ اِتنت کہ دیم ءِ روچ ءَ آ دراہ ہمود ا روگی اِتنت، ہمے میانجی ءَ میلوڑی کہ آہانی امریکی دزگوہار اَت، آئی ءَ درستان ءَ سر ءُ سوج کُت کہ اگاںآ لہتیں روچاں وانگ جاہ ءَ نیاینَت گُڑا آہان ءَ چہ دپتر ءَ موکلءِ فارم زیرگ ءُ ہر یک ٹیچر ءِ کرابرگ لوٹ اِیت کہ ہمے روچانی تہ ءَ آ چے وانینیت ءُ نودربران ءَ چے کار کنگ لوٹ اَنت۔پدا گُڈ سر ءَ پرنسپل ءِ دستخط ھم زیرگی اَت۔ یک پہ یک ءَ درہاں فورم زُرت ءُ دراہیں ٹیچرانی کِر ادستخط ھم کنائینت، بلے سرجمیں وانگ جاہ ءَ پٹگ ءَ رَند ھم آ ءُ دگہ نودربراں پرنسپل نہ دیست۔
’’بلکیں مرچی پرنسپل وانگ جاہ ءِ جند ءَ نہ یتکگ ۔‘‘اینی کہ جرمنی ءِ نودربرے اَت، درائینت ئےِ۔
’’نا، اگاں چُش بیت اِیں ، ملوڑی ءَ مارا وَت گُشتگ اَت۔‘‘منال ءَ گُشت۔
ہمے دمان ءَ میلوڑی ایشانی کِر ا اَتک ءُ جُستے کُت،’’ہاں باریں ایکس چینج اسٹوڈنٹاں، باریں شُمے کارسرجم بیت اَنت؟‘‘
ایشی پّسو ءَ اینی ءَ گُشت،’’چو وَ دراہ کار بیتگ اَنت بلے تہنا یکے پَشت کپتگ۔ مرچی زانا ں پرنسپل نیتکگ؟‘‘
’’پرنسپل وَ اتکگ۔‘‘
’’گُڑا ما سرجمیں وانگ جاہ یک یک کُتگ بلے ما نہ دیستگ۔‘‘
’’شُما چارگ لوٹ اِت پرنسپل کُجا اِنتءُ چی کنگا اِنت؟‘‘ میلوڑی گوں تنکیں کندگے ءَ گُشان بیت۔
ایشی پسو ءَ دراہاں ھو گُشت ءُ میلوڑی ءَ دراہ وانگ جاہ ءَ چہ ڈن ءَ بُرت اَنت۔’’آ زالبول ءَ گنِدگ ءَ اِت، برفانی تہ ءَ۔‘‘دَست ءَ شہار دیان ملوڑی ءَ آ ہان ءَ چارگ ءَ پرمات۔’’ہمے نہ اِنت مئے پرنسپل، شُما وَ سُہبی ہمے راہ ءَ اتکگ اِت ، گُڑا شُما چون نہ دیستگ کہ آ راہ ءِ برفاں دیر کنان اَت۔‘‘
بلکیں پہ دگہ درملکی نودربراں اے چُشیں نوکیں گپّے نہ اَت بلے پہ منال ءَ اے مزنیں ہبرے اَت کہ یک سرکاری ملازم، یک (ہائی اسکول) وانگ جاہے ءِ پرنسپل ءُ پدا یک زالبولے وانگ جاہ ءِ دیم ءِ برفاں یک ہوریا گِرے ءِ پیم ءَ گوں برد(بیلچاہ) ءَ دیر کنان اَت۔ آ ئی ءَ کدی اے نہ دیستگ کہ یک سرکاری ملازمے یا یک مزنیں پوسٹے ءِ واہندے کوپے چاہ ءُ آپے چہ آفس ءِ چُل ءَ بزیر یت، آ ئی مدام دیستگ کہ رمبے چپراستی مزنیں ملازمانی اے دیم ءُ آ دیم ءَ تر اَنت بلے مرچی اوّلی بر اَت کہ آ ئی ءَ چُشیں ندارگے دیستگءُ آ وت ءَ گُشگ ءَ لگ اِت ’’ کس پہ برد (بیلچا) دست ءَ کنگ ءَ کسان نہ بیتءُ پدا زالبول مزنیں کردے ادا کُت کنَت ہرچ کار ءِ تہ ءَ بلے اگاں آہاں ہمینچو آ جوئی بہ بیت گڑا۔ ما مُدام آ جوئی ءِ گالءَ ردیں وڑ ءَ چاریں بلے راستیں وڑءَ سرپد بئیگ ءِ کوشست ءَ کدی کنَ اِیں؟ ‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
اے اوّلی رند اَت کہ آ امریکہ ءَ بس ءِ سفر کنگ ءَ اَت۔ بس چہ نودربر اں پُر اَت۔ چین، جرمنی، اٹلی، کوریا، جاپان، سویزرلینڈ، نیدھرلینڈ، فرانس، اسپین ، برازیل ءُ مکسیکوءِ نودربرانی تہ ءَ اے بلوچیں نودربر ھم ھوار اَت ءُ ایشانی ھمراہ اِتنت کیری ءُ لیزا کہ ایشانی راہدربر اِت اِنت۔ اوریگن ءَ چہ سُہب ءِ مہَلہ ادر آ یگ ءَ رند شَپ ءِ نیم پاس ءَ آ سین فرانسسکو ءَ سر بیت انت۔چِد ءُ پیسر آ ئی ءَ تہنا امریکہ ءِ راستیں دروشم، آ ئی کسانکیں شہَر یاکہ آ ئی بنجاہی شہر واشنگٹن دیستگ اَت بلے آ دراہیں جاہاں چہ اے شَہر جتا اَت۔ شپ ءِ نیم پاس ھم چہ روچ ءَ کم نہ اَت۔ بُرز بُرزیں ماڑی، مزن ءُ پراہیں دَگ ءُ پدا دَگانی سر چہ گاڑیاں چکار۔ منال ءَ کیلی فورنیا ءِ نام پیسر ءَ ھم اشکُتگ بیتگ بلے ایشی باروا دگہ ہِچ نہ زانتگ اِتئےِ ،بلے وھدے کہ بس سین فرانسسکو شَہر ءِ تہ ءَ پُترت، کیری کیلی فورنیا ءِ باروا گُشان بیت۔
امریکہ ءِ روبرکتی زرباری نیمگ ءِ ریاست کیلی فورنیا کہ چہ تلاہ ءِ ریاست (The Golden State)ءِ نام ءَ زانگ بیت، امریکی (معیشت) باپار ءِ تہ ءَ مزنیں ارزشت ءِ واہند اِنت ، اے باروا ھم کیری ءَ آہان ءَ گُشت ءُ ایشی سبب ھم گُشت ئےِ ۔ یکے وَ کیلی فورنیا چہ قدرتی معدنیات بزاں تلاہ ءَ چکار اِنت، دومی کیلی فورنیا ءِ تہ ءَ کشت ءُ کشار ھم سَک باز بیت ءُ سہمی ایش کہ دُنیا ءِ مستریں تامُر جوڑ کنوکیں انڈسٹری بزاں ہولی ووڈ ءِ کار کس ھم ہمے ریاست ءِ شَہر لوس اینجلس ءَ اِنت کہ امریکہ ءِ دومی مستریں شَہر اِنت۔
’’اے شَہر سرجم ءَ ہمے وَڑیں کہ من تامرانی تہ ءَ دیستگ، اَنّی وَ شپ اِنت بلے باندا سہبءَ زانگ دَنت کہ اے شَہر تہنا وتی بُرزیں ماڑی ءُ مزن شہرے بئیگ ءِ سبب ءَ زانگ دَنت یا ایشی ءَ قدرتی دروشم ھم اَست چو کہ منی کسانُکیں تیاب دپی شہَر ءِ پیم ءَ۔‘‘ کیری کیلی فورنیا ءِ دیمروئی ءِ باروا گُشگ ءَ اَت کہ چون 1859ءَ اُودا تلاہ درآیگ ءَ رَندمہلوک ءِ زِند ءِ دراہیں وَڑ ءُ پیم بدل بیتگ اَنت ءُ زند آ سیدگ بئیگ ءَ ھوار ،نی کیلی فورنیا ءِ تہ ءَ امریکہ ءِ سیر تریں مردمانی مزنیں کچے آ بات اِ نت۔ اے اشکنگ ءَ گوں گُشئے آئی ءِ چمّ ارمانیگ بیت اَنت ۔آ بس ءِ دریگ ءَ ڈن چارگ ءَ لگ اِت ، دیم ءَ کیری ءَ چی گُشت بلکیں آ ئی ءَ ہچ نہ اشکُت ۔ یک بے وَس کنوکیں راستے یے آ ئی ءَ چہاندر ءَ جُست ءَ اَت کہ آ ئی ءِ ہلکہ دُنیا ءِ ششمی مستریں تلاہ ءِ مڈیءِ بنجاہ اِنت گُڑا پرچا آ ئی راج چہ درستاں بزّگ تر اِنت، پرچا آ ئی راج ءِ زِند آ سیدگ نہ اِنت؟اگاں تلاہ ءِ در آ یگ یک ریاستے ءَ چہ بزّگی ءَ کشیت ءُ دیمروئی ءَ ہما سیمسراں سر کُت کنَت کہ آ ریاست دُنیا ءِ سیر تریں مردمانی بن جاہ جوڑ بیت ، گُڑا اِدا دیر یک انچیں ہلکے اَست کہ اُدادر آیوکیں 45معدن ہچ درد نہ ور اَنت؟پرچا زِند یک بد دُعایے جوڑ بیان اِنت پہ ہمے ہلک ءَ کہ واہند اِنت اے گنج ءِ۔۔۔ پرچا۔۔۔‘‘ پہ آ ئی ءَ اے دراہیں چیزانی سرپد بئیگ دنیگت گراں اَت ،پرچا کہ نہ آ ئی عُمر انچو اَت ءُ نہ کہ آ ئی زانت کہ اے سیاسی لیباں سرپد بہ بیت بلے اے پیمیں جُستاں مُدام آ ئی ذہن بے وَس کُتگ، آ ئی دلگوش سرجم ءَ وَتی نیمگ ءَ بُر تگ ءُ آ ئی پِکر کُتگ ءُ جیڑیتگ ءُ تہنا وَت ءَ جُستے کُتگ، پرچا کہ آ ئی ءَ زانتگ کہ آ ئی جُستانی پسّو اُدا کسَے کِر ءَ نیست اَنت پرچا کہ آ ئی ءَ زانتگ ، نہ آ ئی جاہءَ کسے زانت ءُ نہ اُودا کسے آ ئی جیڑہاں سرپد بیت۔
چہ ھیالانی دُنیا ءَ در آ یگ ءَ گوں ، یک برے پدا کیر ی ءِ توار آ ئی گُشاں کپان بیت، کیری گُشگ ءَ اَت کہ اے شِہر ءَ اوّلی مردم کہ اتکگ آ ئی نام سینٹ فرانسس بیتگ، ہمے ہاترا ایشی نام سین فرانسسکو نامینگ بیتگ۔
اے شہر ءَ تاں چار روچ ءَ تر ءُ تاب ءَ رَند یک برے پدا، دُنیا ءِ کُنڈ کُنڈاں چہ آیوکیں وتی نوکیں ہمراہاں گوں آ کوکیل شہر کہ پہ آ ئی ءَ نی آ ئی لوگ ءَ اُودءَ سر بیت ءُ یک برے پدا زِند وَتی وَڑا روان بیت، وانگ جاہ، کمیونٹی سروس ءُ مہمانداریں کہول ءَ گوں۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
گوْستگیں روچانی تجربت کہ پہ آ ئی ءَ زِند ءِ وشتریں روچانی تہ ءَ ھوار اِتنت، آ ودار ءَ اَت کہ کدی نہ کدی دَست گٹیاں چہ وھد بہ رسیت ءُ آ وتی تجربگاں قلمبند بہ کنَت ماں وَتی رودپتر ءَ ءُ آ وھداں نمیران بہ کنَت بلے سین فرانسسکو ءَ چہ آ یگ ءَ رَند وانگ جاہ ءِ بازیں کار آئی ءَ سرجم کنگی اِتنت ءُ آ دراہیں کاراں رَند دومی روچ ءَ آ وانگ جاہ ءَ شُت بلے آ ودار ءَ اَت کہ کدی نہ کدی آ لوگ ءَ سر بہ بیت ءُ پدا آ دراہیں گپّاں گوں وَتی دزگوہار، وَتی رودپتر ءَ بہ درشانیت ۔بلکیں انچو ودار آ ئی ءَ کُت نہ کُت، پمشکابریک ءِ وھد ءَ اے روچ ءَ آ گوں وَتی دزگوہاراں نہ شُت بلکیں وانگ جاہ ءِ کاہانی(لون)تہ ءَ ایریں یک دراجیں داری بنچے ءِ سر ءَ نشِت ءُ چہ وتی بستہ ءَ وتی رودپترءُ قلمے کشَت۔
چہ سارتی ءَ آئیءِ دَست گُشئے نبشتہ کنگ ءَ مکن کنگا اِتنت بلے وھدے کہ آ نبشتہ کنگ ءَ نشت گُڑا سارتی، گوْات ءُ ھوْر ہچ ءَ آ نہ داشتگ۔بس آ بیتگ، آ ئی مارشت ءُ آ ئی قلم۔ہمے میانجی ءَ دیر یک یک نودربرے پدّر اَت بلے گیشتر وانگ جاہ ءِ ماڑی ءِ تہ ءَ اِتنت پدا دیم پہ دیم کوکیل شہر ءِ برفاں مان پوشیتگیں کوہ ءُ پدا دومی نیمگ ءَ بُرز بالادیں درچکانی قطار۔ ہمشانی نیام ءَ آ نِشتگ اَت بلے آ چہ اے قدرتی دروشم ءَ پہک بے سما اَت،آ نبشتہ کنان اَت ،گُشئے درچک ءُ کوہانی تہ ءَ آ سر گوْست چو قصہی توارءَ جکسگ اِتنت، بلے آ بے سما اَت، آ ئی سر جہلءُ یک دستے رودپترءِ تاکے ءِ سر ءَ ءُ دومی دَست ءَ قلم اَت۔
’’ نی وَپہک انچو سما بیت کہ من وابے گندگا یاں، یا یک کتابی زِندے گوْازینگایاں، من ءَ یات کنت وَتی پنچمی جماعت ءِ انگریزی ءِ کتاب وھدے کہ ما The Golden Gate Bridgeءِ باروا ونتگ اَت بلے کدی ھم اے نہ زانتگ کہ یک روچے من ہمے پہل ءَ چم ء وَت گنداں یا ہمشی ءِ سر ءَ اوشتاں۔ زند بنی آ دم ءَ کُجا چہ کُجا بُرت کنَت ایشی اندازگ من ءَ نوکی بئیگ ءَ اِنت۔
روچ ءِ برانز زر ءِ آ پانی سر ءَ انچو کپتگا اِتنت گُشئے ہمے برانزاں سرجمیں زِر درپشناکین منگیرے ءِ تہ ءَ کُتگءُ آپ ءِ تہ ءَ گُشئے لاس ءُ الماس گوں تلاہ ءُ مرواردگاں چو استالانی پیم ءَ رُژن تالان کنان اِتنت۔پداہمے زِر ءِ بُرزی نیمگ ءَ بُرزءُ شاہگانیں آپہل وتی ڈولداری ءَ، چو منی چمّاں گُشئے یک وھد ے باشاہانی رو ءُ آہگ ءِ جاہ بیتگ، گشئے زانا ں چاکری دور ءَ چاکر ءَ پہ وت بندا ئینتگ! بلے بیا کہ منی ھیال رَد اَت، من امریکہ ءَ اوشتان، بلوچیں مزارانی بستگیں پہلاں شوہازگ ءَ اِتاں!من وتی راستیں دسست وتی پیشانیگ ءَ جنان گُشْت ’’اوہ، منی سر بات! اے سبّیءُ قلات نہ بلکیں سین فرانسسکو اِنت!
انچو کہ مئے راہ دربر ءَ گُشتگ اَت ، آ پہل چُشیں ھم کرنگینے نہ اَت ،1937 ءَ آ سُہر دپیں زَریں رنگ ءِ پول سین فرانسسکوشہر ءِ مزنی ءِ سبب ءَ نوکیں روڑ ے جوڑ کنگگ ءِ ھاترءَ بندگ بیتگ اَت۔انچوکہ آ پہل ءِ یک کشے ءَ بلائیں پراہیں مزن دگے(مین روڈے )ات ءُ دومی نیمگ ءَ مردمانی روءُ آ ءِ ہاترا (Pavement) ھم گیشینگ بیتگ اَت، گُڑا ما درہاں ہمے پوومنِٹ ءِ سر ءَ روان بیتیں ۔مئے دومی نیمگ ءَ ہمے پول ءِ سر ءَ ہر وڑ ءُ رنگ ءِ گاڑی روان اِتنت ءُ مئے نزیک ءَ چہ دگہ انگریز لہتیں پادان ءُ لہتیں سائیکلانی سر ءَ روان اِتنت۔ ما ھم ہمشانی ہمراہ روان روان تاں پہل ءِ دومی نیمگ ءَ سر بیتیں۔ہما کساں کہ زیات نزور اتنت آچہ اے راہ ءِ دراجی ءَ شَر دَم بُرت اَنت۔
دیمتر ءَ ماہمے شَہر ءِ دگہ دروشمانی گندگ ءَ سر گپت اِیں، ءُ مئے سواری ات اُودے نامداریں سواری بزاں کیبل کار۔مئے راہ دربر ءَ گُشت کہ کیبل کارز 1873 ءَ آشھرءِ تہ ءَ پبلک ٹرانسپورٹ ءِ ھاترءَ اولّی رندءَ آرگ بیتگ اِتنت۔ مروچاں،مہلوک ءِ ٹرانسپورٹیشن ءَ ابید تر ءُ تابی مردماں ترینگ ءِ دوستریں ءُ وش تریں سواری گُشگ بنت۔ کیبل کار سین فرانسسکو ءِ بُرز ءُ جہلیں دگانی سر ءَ پہ جوْانی روان اَت تاں ایشی ءَ مارا لومبارڈ اسٹریٹ(Lombard Street )ءَ سر کُت۔ پرچیکہ اے شہر کوہ ءُ ڈلانی سر ءَ آبات اِنت ہمے واستہ اُودے گیشتر دگ ءُ کشِک بُرز ءُ جہل گندگ ءَ کاینت۔
منی دیستگیں درستیں دگاں چہ جتاہیں دَگ لومبارڑ اسٹریٹ اَت ۔ اے دمک چو ا نگریزی ءِ آب’’ S‘‘ءِ پیم ءَ چپ ءُ چوٹ اَت ۔ایشی ءِ دوئیں نیمگانی وڈ وڈیں ءُ رنگ رنگیں درچک ءُ پُل براہداری ءَ وتی مٹ وت اِتنت۔ اے دمک ءِ ڈولداری ءِ دگہ سببے اِش اَت کہ آ ئی دیم پہ دیم ءَ یک بُرزگے اَت ءُ ہمے بُرزگ ءِ سر ءَ وھدے کَسے اُوشتاتگ گُڑا آ ئی ءَ شہَر ءِ مزنیں بہرے گندگ ءَ ابید درپشناکیں زِر ءِ آپ ءُ ہمیشانی سر ءَ یدّار ءُ میلانی روگ ءُ آہگ کہ برجا اَت ہمشانی ندارگے کُت کُتگ۔ اُدا بُرزی نیمگ ءَ پچیں آزمان ، نیام ءَ نیل بومیں زِر ءُ پدا دیم پہ دیم روچ ءِ برانزانی کپتگ ءَ چہ بنی آدم چو سیاہیں ساھگ ءَ گندگ آ ہگ ءَ اِتنت۔چہ دیر ءَ انچو گندگ آ ہگ اَت گُشئے نیلیں آزمان چو اسپیتیں کاگدے اَت ءُ پدا یدّار ءُ میلانی آچارءُ بنی آدمانی سیاہیں ساھگ چو قلم ءِ پیم ءَ آ ئی سر ءَ سُران وَتی قصہاں نبیسگ ءَ اِت اَنت۔پداروزرد ءِ وھدءَ آزمان ءَ بالی مُرگانی الہان چو گوادر ءِ بیگاہانی من ءَ ترانگاں دئیگ ءَ اَتنت۔ تیاب ءِ مسَت ءُ ھلاہوشیں گوْرمانی نیام ءَ یک زمینی ٹکّرے چو مزنیں میلے ءِ پیم ءَ گندگ آ ہگ ءَ اَت، بلے رَند تر ءَ مئے راہ دربر ءَ گُشت کہ آ میلے نئیت بلکیں زروانے کہ چہ الکاٹراز آ ئی لینڈ ءِ نام ءَ زانگ بیتءُ مئے دیم ءِ منزل ہم ہمیش اَت۔
وتی قدرتی دروشم ءَ تامری ندارگے گندگ آ یوکیں آ رزوان کہ چاریں نیمگاں (Pacific Ocean)ءِ گوْرمانی باہوٹ اَت، بلے پہ کسے ءَ اے زانگ ھبّکئی گپے بیت کہ آ وش دروشمیں جاہ ءِ یک بم ناکیں راج دپترے واہند اَت۔ گوں مزنیں یدّارے ءَ بیست یا سِی منِٹ ءِ تہ ءَ ما الکاٹراز ءَ سر بیت اِیں۔ چہ دیر ءَ میلے گندگ آ یوکیں آ زروان، نزیک ءَ ہمیچو کہ ڈولدار اَت، ہمینچو بم ناک ھم ۔گُشگ بیت کہ عہدگیں دور ءَ اے زروان ءِ نیمگ ءَ مہلوک ءَ چاراِت ھم نہ کُتگ، پرچاکہ اے ہما جاہ بیتگ کہ اُدا ڈیھ ءِ مستریں مجرم زندان کنگ بیتگ اَنت، لہتیں پاہو دئیگ بیتگ انتءُ لہتیناں سرجمیں زِند تہنا تیابءِ گوْرمانی توار اشکُتگ بلے زندمان ءَ پدا ڈنی دُنیا ءِ وشی نہ دیستگ اَنت۔ ہمیش بیتگ پیش ءِ الکاٹراز، بلے مروچاں آ تر ءُ تابیانی دلگوش ءِ بنجاہ اَت۔
اے زروان ءِ نیام ءَ یک مزنیں ماڑی یے اَست ات۔ چہ تہ ءَ روگ ءَ ساری ایشی ڈنی نیمگ ءِ دیوار ءِ سر ءَ نبشتہ اَت کہ 1868ءَ چہ 1933ءَ آ زروان امریکی ڈیپارٹمنِٹ آف جسٹس ءِ دست چیر ءَ فوجی جیل ءِ رِدا کار مرز بیتگ۔ پدا1933 ءَ بیگر داں1972ءَ اے جاہ ملک ءِ حترناکتریں، مردم کُشیں ءُ ناشرکاراریں کیدیانی زندان ءِ ردا کارمرز کنگ بیت۔ پدا 1972ءَ چہ اے جاہ گولڈن گیٹ نیشنل ریکریشن ایریا
(Golden Gate National Area)ءِ تہ ءَ ھوار کنگ بیتگ ءُ چہ ہما وھد ءَ اے جاہ پہ تر ءُ تابیانی ھاترا میوزیم ءِ پیم ءَ پچ کنِگ بیت۔
انچو کہ ما ہمے ماڑی ءِ تہ ءَ پُترت اِیں، گُشئے آ زندان ءَ چہ ہما وھد ءِ بندیانی پریاتءُ چیہال مئے گُوشاں کپان بیت اَنت۔دیوالانی ءَ نبشتگیں بندیانی گپ گُشئے مئے ذہن ءِ سر ءَ مزنیں اثرے دور دئیگ ءَ اِتنت۔ منی زِند ءِ تہ ءَ اے اوّلی رَند اَت کہ من بندیانی زِند ءِ باروا جیڑ اِت ءُ وَت ءَ جُست کُت کہ بنی آدم چے پیم ءَ انچو وھد ءُ سال یک زندانے ءِ تہ ءَ گوْازینت کنَت؟ اگاں کسے چُشیں کارے کنت گُڑا ھو، بلے اگاں کسے بے گناہ ءُ بے میار ءَ اے پیمیں جاہے ءَ بند کنگ بہ بیت، گُڑا آ ئی سر ءَ چی گوْزیت ؟پرچا کہ اے دُنیا انچو بے رحم انگت نہ اِنت کہ ہر کَس ءَ انصاف بہ رسیت، بلکیں چُش ھم بیتگ کہ کسے بے گُناہ ءُ میار ءَ اے زندان ءَ بند کنگ بیتگ، کئے زانت۔
چہ اے زِندان ءِ ماڑی ءَ دریایگ ءَ گوں تیاب ءِ گْورمانی ہما دومی نیمگ ءَ سین فرانسسکو شَہر ءُ آ ئیءِ بُرز بالادیں ماڑی چو کسانُکیں لیبونکی شَہرے ءِ پیم ءَ گندگ آیگ ءَ اِتنت بلے براہداری ءَ وَتی مَٹ وَت اِتنت۔
دومی روچ ءَ ما دراہ پدا سر گپتیں آ شہر ءِ دگہ جاہانی گندگ ءَ ءُ مئے دیم ءِ منزل کُجام جاہ اَت، اے بابت ءَ وھدے کہ من کیری جُست کُت گڑا من ءَ گُشت ئےِ کہ’’ چین‘‘۔ من اے گپ پہ مسکرہ زُرت کہ چین ءَ چی پیم ءَ ما سر بیت کن اِیں، بلے من رَد ءُ کیری راست اَت۔ سین فرانسسکو شَہر ءِ تہ ءَ ہما جاہ ءَ کہ ما ہمے سُہب ءَ شُتیں داں من ءَ باور نہ بیت کہ ما انگت امریکہ ءِ تہ ءَ آں، بلکیں انچو سما کپگ ءَ اَت کہ ما راستی ءَ چین ءِ میتگ ءُ بازاراں تر ءُ تاب کنگا یاں۔
ہر یک جاہے ءَ چینی زُبان نبشتہ اَت، ہمک ماڑی چینی ازم ءِ دروشم ءَ دئیگ ءَ اَت، ہمگ دگ ءُ دمک ءَ چین ءِ مردم نشتگ ءُ روگ آیگ ءَ اِتنت، ایشی ءَ چہ ابید چینیانی مندر ءُ ہما سُہریں ءُ گولیں کندیل ءِ پیمیں رُژناہیں چراگ کہ چینی دودمان ءِ تہ ءَ مزنیں بستارے دار اَنت، آ درست اے جاہ ءَ مئے چمّانی دیم ءَ اِتنت۔ یک سہتے ھم ما نہ ماراِت کہ آ امریکی شہرءِ یک میتگے اِت اِیں، بلکیں ہمے یک کلاکے کہ ما ہمے جاہ ءَ گوازینتگ اَت، ما ہمے مار اِت کہ من ءُ منی ہمراہیں دراہیں نودربر چین ءَ ترگ ءَ اِیں، انچو کہ مئے ہمراہ یک نودربرے ’’میانہ‘‘ کہ چینی یے اَت، پہ آ ئی ءَ اے جاہ آ ئی ڈیھ ءِ یات ءُ ترانگے اَت۔
ہمیں دگانی سر ءَ روان من اُودے مردم ءُ چینی دودمان ءَ سرپد بئیگ ءِ جُہد ءَ کنان، کیر ی ءَ را گُشت،’’تو سہبی راست گُشت، ما راستی ءَ چین ءَ اتکگیں، بلے اے چون؟ زاناں امریکہ ءَ ہر یک راجے کہ آبات اِنت ، آ ہانی وَتی انچیں میتگ اَست اَنت؟‘‘
’’چو من زانت نہ کناں، بلے ھو بازیں مزنیں راج انچو کہ انڈین، جاپانیءُ اے دگہ ایشاں امریکہ ءِ مزنیں شہرانی تہ ءَ انچیں کمیونٹی اَست ءُ بیت کنت دگہ راجاں ھم اَست پرچا کہ امریکہ ءِ یک راجے ءِ ڈیھ نہ اِنت بلکیں بازیں راجانی ڈیھ اِنت ۔ اِدا شُما ہر یک راجے گندئے۔‘‘
’’بلے اے میتگ چو مزن گندگءَ کئیت، بچار کدیں ما اے دگانی سر ءَ روگا اِیں بلے اے میتگ ھلاس بئیگ ءِ نام ءَ نہ زانگ ءَ اَت۔‘‘
’’زان ئے ،اے جاہ بزاں چائینہ ٹاؤن براعظم ایشیا ء ءَ ڈَن ، چین ءِ مردمانی مستریں آ باتی ءِ بن جاہ اِنت۔‘‘
’’گڑا اے جاہ بلکیں کرنگینے کہ انچو مزنیں آباتی یے داریت۔‘‘
’’نہ ، انچو ھم کُہنیں جاہے نہ اِنت، 1970ءِ دوْریگ اِنت، بلے بلکیں اِدا آباتیں بازیں چینی یے پیسر ءَ چہ امریکہ ءَ آبات وَ بیتگ بلے اے ہما سال اَت کہ دراہ اے جاہ ءَ یک مُشتی ءَ آبات بیت اَنت ءُ در مُلک ءَ ھم وَت ءَ یک جاہ اِش کُت پرچا کہ راجے ءِ پجّار ءُ آئی ءِ بستا ہما وَھد ءَ زانگ بیت وھدے کہ آ مزنیں کچّے ءَ یک جاہ بیت۔مرچی نہ تہنا آ امریکی شہَری اَنت بلکیں آ ہاں وَتی زُبان ءُ دودمان ھم پہ جوْانی پہریزیتگ اَنت ءُ مرچی آہانی ہمے کسانکیں چین ءِ چارگ ءَ سرجمیں دُنیا ءِ مردم کا ینَت۔‘‘
ہمے میتگ ءِ کمے دیم ءَ مئے پلیسمنٹ تنظیم ءِ کار گِس اَت۔ آ کار گِس یک مزن ءُ بُرزیں ماڑی یے دوزداہمی تبک ءَ اَت۔ انچو کہ ما ہمے جاہ ءِ نزیک ءَ اِت اِیں،گُڑا کیر ی ءُ لیزا ءَ مارا AYUSAءِ کار گِس ءَ ھم بُرت داں کہ ما اُدا کار کنوکیں مردماں بِزانیں ءُ اے ھم بِزانیں کہ اے گِل چی پیم ءَ کار کنَت، آ مردم کئے اَنت کہ آ امریکہ ءِ تہ ءَ در مُلکی نودربرانی آ سراتیءُ وانگ ءِ ذمہ وار اَنت۔
اُدا سر بئیگ ءَ گوں انچو سما بیت کہ زاناں اُدا کَس نیست، چاریں نیمگاں ھاموشی اَت بلے انگت ما مردمانی روگ ءُ آہگ گندان کُت ۔ پدا ھم ہر یکے وتی کار ءَ دَست گٹَ اَت ءُ مارا ھم ہمے گُشگ بیت کہ بے تِرک ءُ توار چہ ہر یک کار گسے ءِ دیم ءَ بہ گوْز اِیں۔ گُڈ سر ءَ یک مزنیں ھالے ءِ تہ ءَ مارا برگ بیت ءُ اُودا AYUSAءِ کار مستراں گوں ما گند ءُ ننِد کُت۔ آ دراہانی نام باریں چو منی ذہن ءَ چہ در اَتکگاں، بلے یکے من ءَ انگت یاتیں Emily اَت آ ئی نام ۔ آبُرز بالادیں ءُ بارگیں کارمستر ءَ گوں دراہیں نودربراں وشیں وڑیں ءَ گپ ءُ تران کُت ءُ آ ئی پنَت ہمیش اَت ،’’شُما اِدا ہما مقصد ءَ سر بیتگ ئے، ہما مقصد ءِ تہ ءَ وَت سوبمند بکن اِت ، پرچا کہ اے وَھد ، عُمر ءُ موہ پدا بلکیں کدی واتر نہ بنَت۔ کئے زانت کہ باندا روچ شُما چے جوڑ بئیت، بلے ہرچی جوڑ بئیت، اے سال گوں مزنیں پنتاں مُدام چو آ دینک ءِ پیم ءَ شُمے دیم ءَ بیت۔نی شُمے دَست اِنت کہ شُما اے سال ءَ جوڑ کن اِت یا پُروش اِت(Make it or break it)‘‘
ام م م۔۔۔ راست گُشت آ ئی ءَ، اے سال چو آ دینکے ۔ وھدے کہ گوْستگیں روچانی یاتاں کپ ئے ،گُشئے وَتی کُتگیں کاراں ءُ وَتی سر ءَ گوْسگیں چیزاں چو پنت ءُ دَر انی پیم ءَ پہ زندمان ءَ گِند ئے۔۔۔آ روچ ءِ سپر انگت برجا ہ اَت،دیمتر ءَ انچیں جاہے ءَ سر بیت اِیں کہ گُشئے ہر نیمگ ءَ مردمانی مُچی اَت، مہلوک ءُ کیبل کارانی روگ ءُ آ ہگ برجا ہ اَت۔ چو کہ سین فرانسسکویک تیاب دپی شَہر ے اَت ہمے ہاتر ءَ اُودے نامدار تریں جاہ اُدے میدانی میتگ ءُ بازارے اَت کہ چہ (Fishermen Wharf)ءِ نام ءَ زانگ بیتگ اَت۔۔۔
منی ھیالاں بریک ھلاس اِنت۔۔۔ مرچیگیں واستہ ہمیش، دیم ءَ دگہ روچے۔‘‘
انچو کہ آ وَتی قلم چہ رودپتر ءَ چِست کُت، آسارتیں گوات ءُ موسمءِ تُرندی ءَ مارگ ءَ لَگ اِت، آ ئی دَست گُشئے چہ سارتی ءَ واب تریتگ اِتنت ءُ لُنٹ نیل تراِتگ اِتنت، آ ئیءَ کمے ہمت کُت ءُ ہر دوئیں وتی ودپتر ءُ قلم بستہ ءِ تہ ءَ مان کنانءَ پاد اَتک ۔بستہ یے بّڈا کُتءُ وانگ جاہ ءِ ماڑی ءِ تہ ءَ پُترت۔
ََََََََََََََّّّّّّّّّّ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
’’یک وَھدے مئے گوادر ءِ ہلک کلمتءَ میر جیہند ءُ آئی مزاریں بچ میر حمّل کلمتی ءِ دور بیتگ ،من ونتگ کہ میر حمّل ءَ گوں زَھم ءَ ماں یدّار ءَ گوں پُرتگیزاں جنگ کُتگ۔بلے گُڈ سر ءَ دزگیر کنگ بیتگ۔جیونی ءَ انگت آہانی قلات اَست اَنت ءُ من چم ء وت دیستگ اَنت۔آاے گپ ءِ شاہدی ءَ دئینت کہ کرناں پیش منی ہلک ءِ سُرمگیں ھاکاک آہانی سر ءِ تاج بیتگ۔یک بلوچے بئیگ ءِ سبب ءَ بلکیں من ءَ مُدام توراِتگ کہ پُرتگالیاں مئے مردم جتگ اَنتءُ مئے ہلک ءَ وتی نامینگءَ دست ءُ پاد جتگ۔۔۔مرچی من پرچا عہدگیں وھداں گیر آ رگاں آں۔۔۔پرچا من ہما تہل ءُ زاہرچکیں راج دپتر ءِ تاکاں پچ کناناں، ہما تاکاں کہ آہاں ماہ گنج بے تاہیر کُتگ ،تاں آ تیاب ءِ دَپ ءَ مُدام نشتگ کہ کدی نہ کدی آ ئی حمّل کئیت بلے حمّل کدی نہ یتک۔۔۔ءُ آ ئی زِند گوں بے سیتیں وَدار ءَ گوْست ۔حمّل چے پیم ءَ اتکگ اَت،آ کہ پُرتگالیاں دزگیر کُتگ اَت۔۔۔زی اوّلی رَند ءَ پُرتگالی نودر برے ءِ گِندگ ءَ گُشئے وَتی جاہ ءِ دیر گوْستگیں راجدپتری وھد یک برے پدا منی چمّانی زندگ بیان اَت۔
زِی یک مزنیں پروگرامے کہ( Zonta Women's Club)ءَ ھوریں راجانی گَل( United Nations)ءِ جوڑ بئیگ ءِ راجدپتری سال روچ ءِ درگت ءَ برجم دارگ بیتگ اَت۔ ہمک سال کوکیل شہر ءَ چہ ڈنّی مُلکاں آیوکیں نودربرانی تہ ءَ چار گچین کنگ بیتءُ پدا آ ہان ءَ وَتی راج، دودمانءِ باراءَ پریزنٹیشن دئیگی بیت۔اے سال ءَ من ءَ، میانا چہ چینءَءُ دگہ پُرتگالءُ سلکواکیا ءَ سیادی داروکیں دو جنک گچین بیتگ اَت۔بازیں امریکی زالبول اتکگ اتنت ۔وَتی ڈیھ ءُ راج ءِ باروءَ گپ کنگ ءَ انچو وَشی کہ من ءَ زِی بیتگ اَت بلکیں چِد ءُ پیسر کدی نہ بیتگ۔ گُڈ سر ءَ من گوں ہمے پُرتگالی جنک ءَ مننِد ءُ نیاد، یک برے منی دِل ءَ گُشت کہ راج دپتری گپّاں بِکناں، بلے پَدا من سرپد بیتاں کہ اگاں اے ہبر ءَ بکناں کہ کرناں ساری آ ہانی راج ءَ مئے ہلک قبضہ کُتگ ،مئے سر ءَ بادشاہی کنگ ءِ کوشستے کُتگ ءُ مئے مردم دزگیر اِش کُتگ اَنت گُڑامن آ ئی ءِ چمّاںیک نِزوریں راجے ءِ نِزوریں جِنکے باںءُ پدا اے گپ ءَ من الّم زاناں کہ یک زور آ وریں راجے ءِ ورناہ ءَ بلکیں گوں راجدپتر ءِ اے گوْنڈیں بہر ءَ انچودِلگوشی ھم نہ بیت انچو کہ من ءَ یا دگہ بلوچے ءَ بیت پمشکا گوْستگیں گپّاں چہ بے ترانگ بیان من گوں آ ئی ءَ آ ئی امریکہ ءَ گوْستگیں وَھد ءِ باروا ءَ جُست ءُ پد کناں کُت۔ پدا چین ءُ سلواکیا ءَ چہ سیادی داروکیں نودربر انی گوما ھم گپ ءُ تِران بیت۔ من اندازگ جَت کہ اے دُنیا چنکس کسان اِنت۔ ہر یک راجے گوں دومی ءَ وَڑے نہ وڑے ءَ ہمگرنچ اِنت۔راج دپتری ھساب ءَ، سیاسی،نیکراہی( مذہبی) یا کہ باپاری۔‘‘
آہمے گپّاں نبشتہ کنگ ءَ اَت کہ اناگت ترانگاں کپت کہ آ ئی ءَ وتی نام وانگ جاہ ءِ پالیسی ڈیبیٹ گُروپ ءَ ھوار کُنائینتگ ءُ آ ہانی اوّلی مقابلہ اوریگن ءِ بُنجائی شَہر سیلم ءَ ہمے ہپتگ ءَ بئیگی اَت۔ آ ئی ءَ جیڑ اِت کہ امریکہ ءِ تہ ءَ کہ انگریزی انگریزانی ماتی زُبان اِنت، آ چے پیم ءَ گوں آ ہاں مُقابلہ ءَ کُت کنَت۔ ہمیشی ءَ گوں آ ئی ءَ وَتی رودپتر ءِ دَپ بنَد کُت ءُ لوگ ءِ راہ ءَ روان وَتارا وَت سدّکی دیان کُت کہ ہِچ چیز گراں نہ اِنت، سوبمند بئیگ یا نہ بئیگ رَند ءِ گپّ اِنت، اگاں مقابلہ ءَ ساری بنی آ دم وَتی دِل ءَ تُرس برودینیت گُڑا الّم ءَ آسوبمند نہ بیت۔
لوگ ءِ راہ ءَ روان آ اوریگن ءِ قُدرتی دروشم بزاں سبز سبزیں ءُ بُرز بالادیں درچک ءُ کوہاں چاران اَت۔ نزیک ءِ کوْر ءِ لمب ءَ گوْزگ ءِ ہمرائی ءَ منال ءَ وَتی عکس ماں آ پ ءَ دیست۔ آ وَتی دِل ءِ تہ ءَ گوں وتی عکس یا گوں ابرم ءَ گپ جنان اَت ۔
’’تو پرچا منی ہمگام ئے ؟‘‘آ ئی ءَ آپ ءِ تہے وتی عکس ءَ را جُست کُت۔
’’من تئی ہمگاماں یا۔۔۔ تو منی ہمراہ ئے؟‘‘عکس ءَ گُشے گپّ جت۔
’’بلکیں ہر دوئینانی معنی یک اِنت ۔‘‘
’’بیت کنَت۔‘‘
’’پرچا کہ من تومنی ارواہ ئے، ءُ من تئی زِرد،بلے من تراہمک روچ اِدا نہ دیستگ یا بلکیں دیستگ بلے گوں تو ہبَر نہ کُتگ۔‘‘
’’ وَھدے کہ تو چہ دِل ءِ جُہلانک ءَ چیزے ءِ بارواپکر کن ئے، ءُ چہ ذہن ءِ اندر ءَ جیڑ ئے ءُ چہ اے دُنیا ءِ راستی ءَ بے ھیال بئے ءُ وَتی جوڑ کُتگیں غیر حقیقی دُنیا ءَ سر بئے گُڑا تو من ءَ گندئے ءُ گوں من ہمتران بئے ۔۔۔‘‘
اناگت نود گوْرگ ءَ لگ اِت اَنت ءُ ُ کساں کسانُکیںھوْر ءِ ترمپ کوْر ءِ آ پانی تہ ءَ انچو سِٹّوکی جنان اِتنت گُشئے آ کسانءُ نِزوریں آ پی ترْم گوں مزنیں زورے ءَ وَت ءَ ماں کور ءَ ھوار کنان اَنت کہ گیشتر زور آ ور بہ بنَت، ءُ ہار آ ھاں مہ بارت بلے آ وَت ہارے جوڑ بہ بنَت ، زور آ ور بہ بنَت ءُ گوات ءِ تہ ءَ وَت بیگواہ مہ بنَت بلے بدواہاں بیگواہ بِکن اَنت۔
ھوْر ءَ منال واھگ نہ کُت کہ آ گوں وَتی عکس یا گیشتر گپّ بہ جنَت ۔پمِشکا آ زیت زیت ءَ دیم پہ وَتی مہمانداریں کہول ءِ لوگءَ رواں بیت۔ انچو کہ رَست ، رومل (کُچک)ءِ وکّک ءَ آ سِٹینت ۔ رومل ءَ آ ئی کمرہ ءِ دَپ پچ کُتگ ءُ وَپتگ اَت، نی آ اَرچی کنَت،واجہ رومل چہ اُدا پاد نئیت، بلے رومل ءِ نِزوری آ ئی ءَ پہ جوْانی زانتگ۔ رومل لیبونک انچو کہ کسَے ءَ دَست ءَ کُتگ ءُ دِیر چگَل داتگ، بس رومل آ ئی آ رگ ءَ تتکگ، انچو کہ آ تتَکگ، ایشی ءَ زیت وَتی کمرہ ءَ پُترتگءُ کمرہ ءِ دَپ ئے بستگ۔’’نی تو باریں تہ ءَ بیا، پیش بدار، رومل۔‘‘
رومل ءَ تاں دیراں کمرہ ءِ دَپ ءَ چانگیتگ ءُ چانگیتگ۔ بُندر ءَ آ جناور ءَ ھم زانتگ کہ یکے وَ منال ءَ آ رَد داتگ ءُ دو می آ ئی ءَ لیب ءِ قانون ھم پُروشتگ اَنت ، بلکیں اے پیم گوں آ ئی ءَ امریکی مردم نہ کُتگ، اے پیم کہ منال ءَ۔
کمرہ ءِ تہ ءَ پُترگ ءَ گوں اوّلی کار کہ آئی ءَ کُت، آ ہمیش اَت کہ چہ وَتی بستہ ءَ ڈیبیٹ ءِ سر ھال نبشتگیں تاکے کشَت ءُ دریگ ءِ دَپ ءَ ننِدان آ ئی ءَ وانان بیت، ’’امریکہ ءِ نیام ءَ جوڑ کُتگیں نیوکلیئر ویپن پہ راجی ڈیفنس ءَ جوڑ کنگ بیتگ اَنت ، ایران ءَ ھم اے پہ ہمے ھاتر ا جوڑ کُتگ اَنت یا اِناں۔‘‘ آ اے بارواجیڑگ ءَ لگ اِت کہ وانگ جاہانی نودر بران ءَ چُشیں مَزنیں سیاسی سرھالے دئیگ کہ بلکیں پہ راجی سروکاں ھم ایشی باروا گپ جنگ گَراں بیت۔ وھدے مئے کِر ءَ نودر بر تہنا اے گپّانی سر ءَ اَڑنت کہ سائنس شر اِنت یا ناں، تعلیم شر اِنت یا زَر یا زیات ءَ چہ زیات ما نیکراہی (مذہبی) سر ھالانی سر ءَ گپ کَن اِیں ، بلے آ چمّا باز مستریں گپّانی باروا وتی راجی پدریچاں سرپدکن اَنت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
اوریگن ءَ چہ چار کلاک ءِ سپَر ءَ رَند آ ءُ آ ئی وانگ جاہ ءِ دگہ سئے نودربر ءُ آ ہانی اُستاد ریاست اوریگن ءِ بُنجاہی شہَر سیلم(Selam) ءَ سر بیت اَنت۔ آہاںیک شاہدربرجاہے ءَ داشتگ اَت۔ اے اوّلی رَند اَت کہ آئی ءَ زِند ءِ تہ ءَ شاہ دربرجاہے دیستگ اَت۔ نی آ ہمے مارگ ءَ اَت کہ بلکیں آ ئی ءِ ہمے واہشت کہ آ شاہ دربر جاہےءَ بوانیت، سرجم بیت چو کہ لہتیں وھد ساری آ ئی ءِ اُمیت ءِ رُژن گیمُرتگ بلے پدا ھم آ ئی ءَ وَت ءَ چو اَرزانی ءَ نا اُمیت بئیگ ءَ نئیشتگ ۔ جُہد کُتگءُ اُمیت کشتگ کہ باندات ءَ ہمے جُہد ءِ برورداں آ الّم ءَ گندیت ءُ پدا یک روچے کئیت آئی ءِ چاگرد ھم زانت ءِ ارزشت ءَ سرپد بیت۔
اے روچ ءَ آئی ءَ آ درستیں چاگردی اِلّت بے ھیال کُت اَنت، آ دراہیں جیڑہ ءُ جنجال کہ آ ئی ءَ را نا اُمیت کُتگ اِتئےِ، آ دراہ چہ آ ئی ءِ ذہن ءَ دیر روان بیت اَنتءُ بس دیم ءَ آ یوکیں مقابلہانی باروا وتی پکراں ترینتگ ءَ لَگ اِتءُ دِل ءِ تہ ءَ جَزم اَت کہ اگاں آ ڈیبیٹ ءَ کٹیت شر، مہ کٹیت شر، آ ئی ءَ وَتی زِند ءِ یک مزنیں مقابلہے ساری ءَ کٹیتگ گوں اوپار ءُ جُہد ءَ۔
’’چو من نہ زاناں کہ باندا چی بیتیں بلے الّم ءَ من بَہتءِ سر ءَ وَتی باندات ءَ یلہ نَدیاں، بلکیں وَتی سر ءَ ءُ وتی سر ءِ بیسہ ءِ سر ءَ ۔بَہت گوں بنی آدم ءَ لیب ھم کُت کَنت بلے جند ءِ سر ءِ بیسہ ناں۔‘‘آ ئی ءَ جیڑ اِت ۔
دومی سُہب مہلہ یونیورسیٹی ءِ ہاسٹل ءَ چہ یک پہ یک ءَ نودر بر کوٹ ءُ ٹائییں سوٹ ءَ گوں در آ یان اِتنت، لہتیں گوں وَتی اسکولیاں گپ ءَ اِت اَنت، لہتیں چیزے وران،لہتیں تاکے وانان ءُ لہتیں چو بے تہمبلی ءَ روان اِت اَنت۔ اے دراہیں ندارگ ءَ آ بُرزا وَتی کمرہ ءِ دریگ ءَ چہ چاران اَت۔
’’ہمے ڈن ءَ کہ تو دریگ ءَ چہ چاران ئے، بیا ما ءُ شما ھمدا رواں۔‘‘ آ ئی دزگوہارکیٹلن ءَ گُشْت۔
’’ھو۔ پرچا نہ۔۔۔‘منال ءَ درائینت۔
دوہیں چہ کمرہ ءَ ہور در اَتک اَنت ءُ ڈن ءَ وَتی وانگ جاہ ءِ دگہ نودربراں گوں ھوار ڈیبیٹ ءِ مقابلہی ھال ءِ نیمگ ءَ روان بیت اَنت۔ ھال چہ نودر براں چکار اَت، دراہیں چہ ریاست اوریگن ءِ کُنڈ کُنڈءَ اتکگ اِتنت۔دیم ءَ رواں ،دِل ءَ جیڑ اِت ئےِ کہ بلکیںآ تہنا یکیں نودربریں کہ انگریز ے نہ اِنت، دگہ کس نیست کہ انگیریزی آ ئی ماتی زُبان نہ اِنت۔ بلے دیر نہ گوْست کہ دیر آ ئیءَ یک دگہ جنکے دیست کہ آئی ءَ عربانی پیم ءَ سریگ پتاتگ اَت ءُ آ ئی بُرکئی کوٹ چو دیر ءَ ھم شر گندگ آ یگ ءَ اَت۔’’بزاں من یوکا نیاں، اِدا تہنا انگیریز نہ بلکیں دگہ دود مانی مردم ھم اَست اَنت۔‘‘آ گوں وَت ھم تران ءَ اَت۔
’’اُدا چی چارگ ءَ ئے؟ برِیں وتی جاہ ءَ گرِیں ءُ چاریں کہ مئے مقابلہ ءَ کُجے ئے نودربر اتکگ اَنت۔‘‘ کیٹلن ءَ گُشت۔
دوئیں روان بیت اَنت، وتی وتی جاہ اِش گپت اَنت بلے انگت مقابلہ ءَ وَھد اَست اَت،آئی ءَ وَتی پندول ءَ چہ کاگدے کشّ اِت ءُ دِل ءِ تہ ءَ وانان ئےِ بیت۔
ّّّّّّّّّّّّّّّّّ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
یک نیمگے سرجمیں روچ ءِ تچ ءُ تاگ ءُ دومی نیمگ ءَ کوکیل شہر ءَ روگ ءِ چن ءُ لانچءَ آ ءُ آ ئی دراہیں دزگوہاز ژند ءُ پنَد کُتگ اِت اَنت بلے پدا ھم چہ سیلم شَہر ءَ در آ یگ ءَ ساری آ ئی ءَ وَتی رودپتر زُرت ءُ یونیورسٹی ءِ دیم ءِ سبزیں کاہانی تہ ءَ ایریں بنِچ ءِ سر ءَ شُت ءُ نشِت ۔ انچو کہ چم بند کُت اَنت ئےِ، سرجمیں روچ ءِ اھوال آ ئی چمّانی دیم ءَ یک پہ یک ءَ پدّر بیان بیت اَنت۔ اناگت ءَ کہ چمے پچ کُت اَنت، یک نیمگے شپ ءِ تہاری آ ئی دیم ءَ اَت ءُ دومی نیمگ ءَ شاہ دربر جاہ ءِ بتیانی رُژنائی۔ آئی وتی قلم ءِ دپیگ دیر کُت ءُ رودپترے دگہ تاکےءِ مینگ ءِ وتی ندّ کار بست۔
’’مرچی یک نیمگے ءَ من اِتاں، دومی نیمگءَ دگہ نودربرے کہ گوں آ ئی ءَ منی مقابلہ اَت ءُ مئے دیم پہ دیم جَج ءُ اُستاد ءُ نودربر کہ مئے مقابلہ ءِ چارگ ءَ وَداریگ اتنت۔ پالیسی ڈیبیٹ ءِ قانودانی رِد ءَ اوّل آ ئی ءَ سئے منٹ ءَ گپّ ءِ موہ رَست ءُ پدا من ءَءُ ایشی ءَ رَند سئے سئے منٹ ءَ ما آ ئی گپانی سر ءَ ایراد کُت ءُ آ ئی منی ۔ پدا من آ ئی ایردانی پسو دات ءُ آ ئی ءَ منی ۔ نی دراہ جج ءِ دَست ءَ اَت کہ کئے ءَ سوبین کنت ءُ کئے ءَ بے سوب۔ اناگت جج ءِ نبشتگیں Evaluation sheetمئے دست ء دئیگ بیت اَنت ۔
National Foreignsic league of High School Debators ءُ Undefeated Debatorsءِ لڑ ءِ تہ ءَ مئے نام ھم ھوار اِتنت!اے سوبمندی ءِ اِچ درور نیست۔۔۔ ‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
شپ ءِ تہاری ءِ تہ ءَ سرجمیں کوکیل شَہر گُشئے وابءِ چادر پرداتگ اَت، بلے آ ئیءِ کمرہ انگت رُژناہ اَت، یک نیمگے آ کمپیوٹرءِ سر ءَ کارکنان وتی بانداتگیں پریزنٹیشن ءِ جوڑ کنان اَت ءُ دومی نیمگا ءِ آ دود ءُ ربیدگی چیزاں یک جاہ کنان اَت۔ ہمک سال ءِ پیم ءَ اے سال ءَ ھم International Educationa Weekءِ بندات بئیگی اَت۔ اے یک انچیں ہفتگے اَت کہ سرجمیں امریکہ ءِ تہ ءَ ہر یک درمُلکی نودربرے ءَ وَتی ڈیھ ، دودمان ءُ زُبان ءِ باورا دگہ دگہ جاہاں گپ جتگ اَت ۔ نودربرانی دراہیں پریزنٹیشن چون بیتگ اَنت، اے باورا اُدا ساڑی ئیں مردماں Evaluation sheetءِ سر ءَ نبشتہ کُتگ، پدا ہمے کاگد ہر یک نودربرے ءِ placement organizationءِ سر ءَ روان دئیگ بیتگ، دیم ءَ پدا ہماہانی سر ءَ بیتگ کہ کئے ءَ سوبمند لیک اَنت۔
اے پہ ہر یک درمُلکی نودربر ءَ مزنیں چکّاسے اَت ، پرچا کہ ایشی تہ ءَ سدانی کسان ءَ درملکی نودربراں بہر زُرتگ ءُ ایشی ءَ کٹگ ہر یک نودربرے ءِ مستریں مقصد اے واستہ بیتگ کہ نودربر بُندر ءَ وتی راجی جہگیر(Ambassador) ءِ رِد ءَ امریکہ ءَ سر بیتگ اِتنت ءُ وتی مردم ءُ ڈیھ ءِ جاور ءُ دودمان ءِ پدّر کنگ آ ہانی اوّلی ذمہ واری بیتگ۔یک نودربرے ءِ اے چکّاس ءِ تہ ءَ باج برگ ءِ معنی ہمیش ات کہ آ ئی راج ءَ باج بُرتگ۔
منال سرجمیں شَپ نشتگ ہمے مقابلہ ءِ چن ءُ لانچ ءَ، وتی گُشتانکے نبشتہ کُتگ، کمپیوٹر ءِ سر ءَ پریزنٹیشنے جوڑ کُتگ ۔ ایشی تہ ءَ بلوچی دودمانءَ ابید کمے باز لبزانک ءِ باورا ھم آ ئی ءَ ھوار کُتگ اَت۔ سرجمیں ہفتگ ءِ آ ئی ءَ پانزدہ( 15 )ءَ گیش پریزنٹیشن دئیگی اَت۔ آ ئی ءَ وتی لڑ ءِ تہ ءَ وتی ءُ لہتیں نزیکیں وانگ جاہ ، وتی مہمانداریں کہول ءِ چرچ ءُ دگہ لہتیں نزیکیں چرچ، کواناز کہ NGOیے اَت، ہمیشی دپترءُ لہتیں ورنا ڈلّ(Youth Group) ھوار کُتگ اِتنت۔
ہمے لَڑ ءِ نبشتہ کنگ ءَ آ ترانگاں کپَت کہ اگاں آ چرچانی تہ ءَ وَتی دودمان ءِ باروا گپ جنَت گُڑا الّم ءَ آ ئیءَ را نیکراہ ءِ باروا ھم جُست بیت، انچو کہ انگت بازینے ءَ آ جُست کُتگ ۔ چو آ ئی ءَ زانتگ کہ امریکہ یک لبرلیں ڈیھے، اُدا ہر کس ءَ مذہبی آ جوئی اَست ءُ کَس ءَ حق نیست کہ دومی ءَ پہ نیکراہ، راج ، نسل ءُ پہ زُبان جَہل ءَ ایر بہ جنت بلے پدا ھم آ یک کساں سالیں نودربرے اَت، بلِّے آ یک انچیں راجے ءَ چہ اتکگ اَت کہ آ مذہبی انتہا پسندی ءَ نہ منیت بلکیں راجی یکجاہی ءَ منیتءُ آ ئی راج ہپت پُشتی دودمانءِ مزنیں منوگرے ۔ بلے ابید چہ مزنیں ڈپلومیٹاں، کوکیل ءِ وڑیں کسانُکیں شَہر ءِ مردماں اے باروانہ زانتگ اَت ، پمشکا آئی ءَ پہ نیکراہی جُستاں ساڑی بئیگی اَت پدا آ ئی ءَ اے ھم زانتگ اَت کہ امریکی وَتی جُست ءِ حق ءَ الّم ءَ کارمرز کن اَنت چو کہ جُست ءُ آ واز چِست کنگ آ ہانی کرنیگیں دودمانانی تہ ءَ ھوار اَت، انچو کہ منال ءَ وتی وانگ جاہ ءَ ونتگ اَت کہ وھدے 1787ءَ 55مردکاراں امریکی آ ئین نبشتہ کُتگ اَت گُڑا آ ہاں امریکیانی لہتیں حق ھوار نہ کُتگ اِتنت ، گُڑا امریکیاں دُنیا سر ءَ زُرت ءُ رند تر ءَ آ ئین ءِ اوّلی ترمیم بِل آ ف رائیٹس ءِ نام ءَ امریکیان ءَ آ ہانی مذہبی،درشانی ءِ راہ ءُ راھبند( اظہارِ رائے)، پریس ءُ اے دگہ آ زاتی ءُ حق دئیگ بیت اَنت۔ اے ہما امریکیاں کہ اگاں آ چیزے شر نہ لیکنت یا آ ہان ءَ جُستے کنگی بہ بیت، آ الّم ءَ بے توارنہ نند اَنت، پمشکا یک سرپدیں راجے ءِ دیم ءَ گپّ کنگ ءَ ساری ہزار رند ءَ پکر کنگ کپیت کہ چے بُگش ئے ءُ کُجام وڑ ءَ بُگش ئے۔چو آئی ءَ اے ھم زانتگ اَت کہ مرچگیں دُنیا ءِ تہ ءَ سیاست ءَ مذہب یک لیبے جُوڑ کُتگ ءُ پدا ہما حکومت کہ وَت ءَ اسلام ءِ سروک ءُ جمہوریت ءِ ٹھیکیدار گُش اَنت ،نہ آ ہاں گوں نیکراہ ءَ سیادی یے اَست، نے کہ جمہوریت نامے جِنگُکے ھم اُدا گوْاہیت۔ اے وَڑ ءَ دُنیا ءَ کہ بازیں چِست ءُ اِیرانچو 9/11 ، فلسطین ءُ اسرائیل ءِ نیام ءَ جنگ، افغانستان ءِ جاور ھال ، یمن ءِ بے ایمنی، عرب اسپرنگءُ پدا اسامہ ءِ اِدا در آ یگ ،اے دراہ پہ امریکہ ءَ وانوکیں ہمے ڈیھ ءَ چہ آیوکیں نودربرانی ھاتر ا مزنیں چیلنج بیتگ اَنت ءُ بلکیں منال ءَ گوں اے جیڑہاں ہچ کار نہ بیتگ، پرچا کہ آ ئی راج مذہبی جنگے ءِ بہر ءِ جند نہ بیتگ بلے پدا ھم آئیءَ را جُست کنگ بیتگ ءُ سک باز براں جُست کنگ بیتگ، چہ مہمانداریں کہول ءَ، چہ وانگ جاہ ءِ دزگوہاراں یا چہ ٹیچراں ، بلے جُست الّم ءَ بیتگ۔بلکیں چہ تعصب ءَ نہ بلے بیت کنت آ مردماں وَت زانگ ءِ واہگ بیتگ کہ اُدا نندوکیں مردم اے باروا چے گُشنت۔ آ چہ وتی چمّاں اے چیزاں چی پیم گنِد اَنت ۔آ ئی ءَ یات اتک کہ یک برے آ ئی امریکی راج دپتر وانینوکیں ٹیچر نیوکلیئر پاورانی باروا گپّ ءَ اَتءُ پدا وھدے کہ ماں ویڈیو ءَ دُنیا ءِ نقشہ ءِ تہ ءَ نیوکلئیر طاقتانی تہ ءَ دگہ ڈیھاں ھوار لہتیں نزوریں راجانی بیرک ھم پدّر بیت اَنت گُڑا ٹیچرءَ پہ تژن کنَد اِتءُ پدا یک انچیں عکسے پیش داشت ئےِ کہ ماںآ ئی ءَ یک کسانُکیں چُکے زمین ءِ ھاکانی تہ ءَ نشتگ ءُ یک دستے بسکٹے ماں چاہ ءَ جنان اِنت ءُ دومی نیمگ ءَ پُرشتگیں دگ ءِ سر ءَ ہر گاڑی روگا اَنت ءُ جُستے کُت کہ اگاں نودربرزان اَنت کہ آ کُجام جاہ اِت۔نودربراں سَر سُرینتاں کہ آ نہ زان اَنت، گُڑا ٹیچر ءَ گُشت کہ اے ھم نیوکلیئر پاور ءِ واہندیں راجے کہ ہمشی ءِ آ باتی ءِ مزنیں بہرے ءَ دو وھدءَ نان رسگ مزنیں گپّے ءُ اُدا انگت گیشتر جاہاں شریں دگ ءُ (Infrastructure) نیست ۔ ۔۔آ ئی ءِ دِل ءَ جَت کہ ٹیچر ءِ گپ ءِ مقصد چے اَت، بلے آ اے گپاں چہ اجالت نہ بیت بلکیں گوں ٹیچر ءِ گپّاں وڑے نہ وڑے ءَ تپاک بیت۔ پدا سرپد بیتِ کہ معیشت پہ ہتھیار ءَ اگاں بیت کنَت گُڑا پہ شُدلاپی، درتہ پُچی ءُ بزّگی ءِ ھلاسی ءَ پرچا بیت نہ کنَت۔۔۔اے پہ آ ئی ءِ کسانُکیں ذہن ءَ مزنیں سر ھالے اَت، بلے آ پدا ھم جیڑ گ ءَ اَت بِلّے اگاں اے چیزانی سر پدی ءَ آ ئی ءَ انگت وَھد پکار اَت۔۔۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
آزمان سیاہ تہار بیان اَنتءُ دومی نیام ءَ ھوْر ءِ ترمپ مستر ءُ زورآ ور بیان اِتنت۔ آئیءَ مُدام اوریگن ءِ کسانکیں ترمپ دیستگ اِت اَنت بلے آ روچ ءَ گُشے جمبر دِل ءِ تب ءَ ھوْرءَ گوْارینگ ءَ اِت اَنت۔ ھم سئے شمبے ءِ وَڑ ءَ اے سئے شمبے ءَ ھم آ مِسس پنکسٹن ءِ 4-Hءِ گوْنڈواں گوں گپ ءَ اَت ءُ آ ہان ءَ بلوچی وانینگ ءَ اَت بلے موسم ءِ اے جاور ءُ آ زمان ءِ سیاہی ءَ چاران مسِس پنکسٹن ءَ چُک زِیت چُھٹی دات اَنت ءُ منال آئی مہمانداریں کہول ءِ لوگ ءَ سر کُت۔
ڈن ءَ سارتیں سمین گوں زور ءَ کشگ ءَ اَت، ءُ دومی نیام ءَ درچک اے دیم ءُ آ دیم ءَ گوْات ءِ میار اِتنت۔ چہ مسس پنکسٹن ءِ لوگ ءَ آ ہگ ءَ رَند اے درستیں نِدارگ ءَ آچہ وتی کمرہ ءِ دریگ ءَ چاران اَت۔ وھدے کہ ایوری ءَ چُشیں موسم دیستگ گُڑا گُشتگ اِتئےِ کہ اے پیمیں موسم بنی آدم ءَ مُلور کنت، انچو سما بیت گُشئے آزمان ءَ دردءُ زہیرے گون اِنت یا گریوگ دِل ءَ بستگ ئےِ۔ ہمے ترانگ ءَ گُشئے آ بے تاہیر کُت ءُ آ ئی ءَ زیت دریگ ءِ پردہ جَت کہ ڈَن ءِ ندارگ ءَ مہ گِند یت، بلے گَرند ءُ گِروکانی توار ءَ آ گیشتر بے تاہیر کُت، بلے آ ئی مستریں ہمراہ ، آ ئی رودپترءَ آ چو یلہ نہ داتگ اَت کہ آ اے جاورانی مقابلہ ءَ تہنا بہ کنَت۔ اِسٹڈی ٹیبل ءِ سر ءَ ایریں رودپتر ءِ دَپ آ ئی ءَ پَچ کُت ءُ نزیک ءَ ایریں کُرسی ءِ سر ءَ نندان، آ پدا وتی قلم ءَ کار بنَدان اَت۔
’’مرچی پہ من لبز درچنگ گراں اِنت، من نزانا گوں ترا چی گپ بکناں؟ مرچگیں جاوراں بُگشاں کہ من ءَ اوریگن ءِ گرندءُ گروکانی چے پیم ءَ بے تاہیر کُتگ کہ من ءَ گوادر ءِ گرماگی ہارانی ترانگاں دیان اَنت یا من گوں ترا گوْستگیں ہپتگ ءِ گپّاں بکناں کہ اِدے آ ہگ ءَ رَند پہ من وَشتریں ہفتگ بیتگ۔ انچو پریزنٹیشن وَتی زُبان، لبزانک، دودمان ءُ نیکراہ ءِ باروا چدوپیسر من کدی نہ کُتگ، ہمینچو کہ من گوْستگیں ہفتگ ءَ کُٹگ، اے AYUSA(Academic Year in USA) منی پلیس منٹ گّل ءِ دَست ءَ اِنت کہ مئے تہ ءَ کئے ءَ سوبین لیک اَنت، انچو راجانی نودربراں اے مقابلہ ءِ تہ ءَ بہَر زُرتگ، نی من ہچ زانت نہ کناں کہ کئے سوبمند بیت۔ھیر کٹگ کئی ارواہانی منزل نہ اِنت بلے ابر پدا ہما اِنت اے دراہ پہ من یا پہ دگہ نودربراں زانگ ءُ شوہاز ءِ ذریعہ اَنت ءُ اے مئے زِند ءِ مستریں تجربگ اَنت، اگاں منزل نہ اَنت بلے منزل ءِ کشِک ءَ گیشینوک ہمیش اَنت۔من گمان ر ھم نہ کُتگ بیتگ کہ منی اے کسانکیں واہشت من ءَ انچو چیز پیش داریت۔من بلِّے یک ڈیھے ءَ اتکگاں بلے من دیستگ امریکی ، اشیائی ، افریقی ءُ انچیں ڈیھانی نودربر کہ من بلکیں آ ہانی ڈیھانی نام ھم پیسر ءَ نہ اشکُتگ انچو کہ مَلاوی، چیک ریپبلک، سوازی لینڈءُ دگہ بازین، پدا من اے کُجا زانتگ کہ برطانیہ ءَ انگت یک کولونی یے یا یک کسانُکیں ریاست زرباری امریکہ ءِ نزیک ءَ اَست۔منءَ وَ نوکی اِدا چار ماہ اِنت، باریں انگت دیم ءَ دگہ چنکس نوکتریں چیز اَست کہ من ءَ زانگی اَنت، شوہازگی اَنت بلے انی من ءَ ودار اِنت سئے چیز ءِ، اوّلی؛ IEWپریزنٹیشنانی ریزلٹ ءِ، دومی امریکیانی عید بزاں آ ہانی کرسمس ءِ چارگ ءِ انچو کہ دیم ءِ ماہ دسمبر اِنتءُ سئیمی سین فرانسسکو،کیلفورنیا ءِ تر ءُ تاب ءِ۔۔۔‘‘
ََََّّّّّّّّّّّّ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
شَپ ءِ یازداہ ءَ گوْستگ اَت، ھمک شپ ءِ پیمءَ لوگ ءِ جہلی کمرہ ءَ ایوری ، منال ءُ آ ئی مہمانداریں کہول نشتگ ءُ گپ ءَ اِتنت۔چو کہ ایوری دریگ ءِ دیم پہ دیم نشتگ اَت، آ ئی چم پیسر ءَ دریگ ءَ کپَت اَنت ۔
’’اُودا بِچار اِت!‘‘ایوری گوں گَل ءَ اشارگ کنان بیت۔‘‘
’’ڈن ءَ چے۔۔۔۔‘‘مہمانداریں مات جُست ءَ واہیگ نہ بیت کہ آ ئی چم ھم ڈن ءَ کپت اَنت۔
ڈن ءَ چہ تہاریں آزمان ءَ کسانکیں برف انچو رچان اِتنت گُشئے چہ آزمان ءَ منا ءُ سلوٰی ریچان اَت۔لُنجیں آزمان ءَ استالانی جاہ ءَ ہمے اسپیتیں برف چو پژمے پیم ءَ درچک ءُ لوگانی سر ءَ وَت ءَ پتاہگااِتنت۔ دومی نیام ءَ سارتیں سمین ءَ ھم جاہ جَت۔کمے وھد اوریگن ءِ اے نوکیں داب ءَ امبازاں زیرگ ءَ پَد، وھدے کہ سارتی ءَ درستانی دَست سکٹ کُت اَنت ءُ دنتان توار ءَ پرمات اَنت گُڑا دراہ یک پہ یک ءَ پدا لوگ ءِ تہ ءَ پُتران بیت اَنت۔
’’دسمبر وتی وَش آھتی ءَ وَت کنان اِنت۔‘‘مہمانداریں پِت ءَ گُشت۔
’’ گندگ ءَ سرجمیں شَپ ہمے پیم ءَ برف رچیت۔‘‘مہمانداریں مات ءَ درائینتءُ پدا منال ءُ ایوری ءَ گُشت ئےِ’’شُما نی بوپس اِت بلے منی ھیالاں باندا وانگ جاہ ءَ چُھٹی بیت پرچا کہ اے سال ءِ اوّلی برف باری اِنت ۔‘‘
گپ مہمانداریں مات ءِ بیت، دومی سہب ءَ وانگ جا ہ ءِ نیمگ ءَ چہ فون ءَ ہمے ھال رست کہ وانگ جاہ پہ ہمے روچ ءَ مہتل اَت۔ اے روچ ءَ آ ئیءِ کمرہ ءَ دریگ سرجمی ءَ دگہ دروشمے پیش دارگ ءَ اَت، گوستگیں روچانی ھوْر ءُ گرنداں رند اے روچ ءَ زمین گوں برفاں اسپیت اَت۔ گُشئے ایشانی عکس آزمان ءَ ریفلیکٹ بیان اَت ، ایشی گندگ ءَ کسے ءَ اے ھم گُشت کُتگ اَت کہ یک آزمانی ھورے ءِ اسپیتیں گُشان چہ آ زمان ءَ آیان زمین ءِ سر ءَ ہر نیمگ ءَ شنگ بیان اَت۔ قدرت ءِ اے بے دروریں دروشم ءَ چارگ ءَ گوں آ ئی چمّانی تہ ءَ اُمیت ءِ رُژن ءُ رُستگیں واب انگت مستر بیان اِتنت۔ آ ئی دِ لءِ تہ ءَ یک جتاہیں جزمے چِست بیان اَت چیزے کنگ ءِ، بلے وھدے کہ وَتی چاگرد ءِ باروا جیڑ اِت ئےِ، گُڑا وَت ءَ سک نزور ماراِت ئےِ۔ہمے نزوری ءِ مارشت آ ئی ءَ بے وس کنان اَت ، ہمے مارشت ءِ درانگازگ ءَ آ گوں وَت پداہمتران بیت،’’بنی آدم پرچا انچو واب گندیت؟پرچا انچیں واب گندیت کہ آ ئی وَس ءُ واک ءَ چہ ھم گیش بہ بنَت؟ پرچا بنی آدم انچو اُمیت چہ زند ءَ داریت؟ آزاناں نہ زانت کہ اے زند دائم پادار نہ اِنت بلے انگت۔۔۔ پرچا بنی آدم یک حدّے ءَ رَسیت گُڑا جیڑ اِیت ءُ پکر کنَت وَتی واہشت ، وتی راہبند، وتی وابانی باروا، پرچا بنی آ دم انچو وَت غرض جوڑ بیت، پرچا؟‘‘پیشانیگ ءَ کِرچک کنان آ ئی دَست تہت ءِ سرین ءَ پہ زور داران اِتنت ۔کمے جیڑ گ ءَ پد وھدے کہ دریگ ءَ ڈن ،آ ئی ءَ وَتی چم پدا آزمان ءِ دیم ءَ چِست کُت اَنت ءُ چاراِت ئےِ ، گُشئے آئی ءَ وَتی جُستانی پسّو رَست اَنت،’’بلکیں ہمے اُمیت مئے زند ءَ گوں سنج ءَ سمبہینیت ءُ ہمے واب زِند ءِ سکین دئینت، پہ وتی ءُ وتی مردمانی باندات ءَ چیزے کنگ ءِ جُنز ءَ دِل ءِ تہ ءَ چو کندیل ءَ رُژنا کن اَنتءُ بنی آدم وھد ءِ پَداں گراں بیت۔‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی روچ ءَ وھد ے کہ ایوری ءُ منال وانگ جاہ ءَ سر بیت اَنت گُڑا وانگ جاہ ءِ دیم ءَ انگت کمے باز برف رتکگ اَت ۔ بلے ہمے اسپیتیں برفانی تہ ءَ یک زالبولے بیلچاہ جنان برفاں دیر کنان اَت ۔ اے روچ ءَ کوکیل ہائی اسکول ءِ دراہیں درملکی نودربر وَت مہ وتاں سین فرانسسکو ءِ بارواگپّ ءَ اِتنت کہ دیم ءِ روچ ءَ آ دراہ ہمود ا روگی اِتنت، ہمے میانجی ءَ میلوڑی کہ آہانی امریکی دزگوہار اَت، آئی ءَ درستان ءَ سر ءُ سوج کُت کہ اگاںآ لہتیں روچاں وانگ جاہ ءَ نیاینَت گُڑا آہان ءَ چہ دپتر ءَ موکلءِ فارم زیرگ ءُ ہر یک ٹیچر ءِ کرابرگ لوٹ اِیت کہ ہمے روچانی تہ ءَ آ چے وانینیت ءُ نودربران ءَ چے کار کنگ لوٹ اَنت۔پدا گُڈ سر ءَ پرنسپل ءِ دستخط ھم زیرگی اَت۔ یک پہ یک ءَ درہاں فورم زُرت ءُ دراہیں ٹیچرانی کِر ادستخط ھم کنائینت، بلے سرجمیں وانگ جاہ ءَ پٹگ ءَ رَند ھم آ ءُ دگہ نودربراں پرنسپل نہ دیست۔
’’بلکیں مرچی پرنسپل وانگ جاہ ءِ جند ءَ نہ یتکگ ۔‘‘اینی کہ جرمنی ءِ نودربرے اَت، درائینت ئےِ۔
’’نا، اگاں چُش بیت اِیں ، ملوڑی ءَ مارا وَت گُشتگ اَت۔‘‘منال ءَ گُشت۔
ہمے دمان ءَ میلوڑی ایشانی کِر ا اَتک ءُ جُستے کُت،’’ہاں باریں ایکس چینج اسٹوڈنٹاں، باریں شُمے کارسرجم بیت اَنت؟‘‘
ایشی پّسو ءَ اینی ءَ گُشت،’’چو وَ دراہ کار بیتگ اَنت بلے تہنا یکے پَشت کپتگ۔ مرچی زانا ں پرنسپل نیتکگ؟‘‘
’’پرنسپل وَ اتکگ۔‘‘
’’گُڑا ما سرجمیں وانگ جاہ یک یک کُتگ بلے ما نہ دیستگ۔‘‘
’’شُما چارگ لوٹ اِت پرنسپل کُجا اِنتءُ چی کنگا اِنت؟‘‘ میلوڑی گوں تنکیں کندگے ءَ گُشان بیت۔
ایشی پسو ءَ دراہاں ھو گُشت ءُ میلوڑی ءَ دراہ وانگ جاہ ءَ چہ ڈن ءَ بُرت اَنت۔’’آ زالبول ءَ گنِدگ ءَ اِت، برفانی تہ ءَ۔‘‘دَست ءَ شہار دیان ملوڑی ءَ آ ہان ءَ چارگ ءَ پرمات۔’’ہمے نہ اِنت مئے پرنسپل، شُما وَ سُہبی ہمے راہ ءَ اتکگ اِت ، گُڑا شُما چون نہ دیستگ کہ آ راہ ءِ برفاں دیر کنان اَت۔‘‘
بلکیں پہ دگہ درملکی نودربراں اے چُشیں نوکیں گپّے نہ اَت بلے پہ منال ءَ اے مزنیں ہبرے اَت کہ یک سرکاری ملازم، یک (ہائی اسکول) وانگ جاہے ءِ پرنسپل ءُ پدا یک زالبولے وانگ جاہ ءِ دیم ءِ برفاں یک ہوریا گِرے ءِ پیم ءَ گوں برد(بیلچاہ) ءَ دیر کنان اَت۔ آ ئی ءَ کدی اے نہ دیستگ کہ یک سرکاری ملازمے یا یک مزنیں پوسٹے ءِ واہندے کوپے چاہ ءُ آپے چہ آفس ءِ چُل ءَ بزیر یت، آ ئی مدام دیستگ کہ رمبے چپراستی مزنیں ملازمانی اے دیم ءُ آ دیم ءَ تر اَنت بلے مرچی اوّلی بر اَت کہ آ ئی ءَ چُشیں ندارگے دیستگءُ آ وت ءَ گُشگ ءَ لگ اِت ’’ کس پہ برد (بیلچا) دست ءَ کنگ ءَ کسان نہ بیتءُ پدا زالبول مزنیں کردے ادا کُت کنَت ہرچ کار ءِ تہ ءَ بلے اگاں آہاں ہمینچو آ جوئی بہ بیت گڑا۔ ما مُدام آ جوئی ءِ گالءَ ردیں وڑ ءَ چاریں بلے راستیں وڑءَ سرپد بئیگ ءِ کوشست ءَ کدی کنَ اِیں؟ ‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
اے اوّلی رند اَت کہ آ امریکہ ءَ بس ءِ سفر کنگ ءَ اَت۔ بس چہ نودربر اں پُر اَت۔ چین، جرمنی، اٹلی، کوریا، جاپان، سویزرلینڈ، نیدھرلینڈ، فرانس، اسپین ، برازیل ءُ مکسیکوءِ نودربرانی تہ ءَ اے بلوچیں نودربر ھم ھوار اَت ءُ ایشانی ھمراہ اِتنت کیری ءُ لیزا کہ ایشانی راہدربر اِت اِنت۔ اوریگن ءَ چہ سُہب ءِ مہَلہ ادر آ یگ ءَ رند شَپ ءِ نیم پاس ءَ آ سین فرانسسکو ءَ سر بیت انت۔چِد ءُ پیسر آ ئی ءَ تہنا امریکہ ءِ راستیں دروشم، آ ئی کسانکیں شہَر یاکہ آ ئی بنجاہی شہر واشنگٹن دیستگ اَت بلے آ دراہیں جاہاں چہ اے شَہر جتا اَت۔ شپ ءِ نیم پاس ھم چہ روچ ءَ کم نہ اَت۔ بُرز بُرزیں ماڑی، مزن ءُ پراہیں دَگ ءُ پدا دَگانی سر چہ گاڑیاں چکار۔ منال ءَ کیلی فورنیا ءِ نام پیسر ءَ ھم اشکُتگ بیتگ بلے ایشی باروا دگہ ہِچ نہ زانتگ اِتئےِ ،بلے وھدے کہ بس سین فرانسسکو شَہر ءِ تہ ءَ پُترت، کیری کیلی فورنیا ءِ باروا گُشان بیت۔
امریکہ ءِ روبرکتی زرباری نیمگ ءِ ریاست کیلی فورنیا کہ چہ تلاہ ءِ ریاست (The Golden State)ءِ نام ءَ زانگ بیت، امریکی (معیشت) باپار ءِ تہ ءَ مزنیں ارزشت ءِ واہند اِنت ، اے باروا ھم کیری ءَ آہان ءَ گُشت ءُ ایشی سبب ھم گُشت ئےِ ۔ یکے وَ کیلی فورنیا چہ قدرتی معدنیات بزاں تلاہ ءَ چکار اِنت، دومی کیلی فورنیا ءِ تہ ءَ کشت ءُ کشار ھم سَک باز بیت ءُ سہمی ایش کہ دُنیا ءِ مستریں تامُر جوڑ کنوکیں انڈسٹری بزاں ہولی ووڈ ءِ کار کس ھم ہمے ریاست ءِ شَہر لوس اینجلس ءَ اِنت کہ امریکہ ءِ دومی مستریں شَہر اِنت۔
چہ ھیالانی دُنیا ءَ در آ یگ ءَ گوں ، یک برے پدا کیر ی ءِ توار آ ئی گُشاں کپان بیت، کیری گُشگ ءَ اَت کہ اے شِہر ءَ اوّلی مردم کہ اتکگ آ ئی نام سینٹ فرانسس بیتگ، ہمے ہاترا ایشی نام سین فرانسسکو نامینگ بیتگ۔
اے شہر ءَ تاں چار روچ ءَ تر ءُ تاب ءَ رَند یک برے پدا، دُنیا ءِ کُنڈ کُنڈاں چہ آیوکیں وتی نوکیں ہمراہاں گوں آ کوکیل شہر کہ پہ آ ئی ءَ نی آ ئی لوگ ءَ اُودءَ سر بیت ءُ یک برے پدا زِند وَتی وَڑا روان بیت، وانگ جاہ، کمیونٹی سروس ءُ مہمانداریں کہول ءَ گوں۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
گوْستگیں روچانی تجربت کہ پہ آ ئی ءَ زِند ءِ وشتریں روچانی تہ ءَ ھوار اِتنت، آ ودار ءَ اَت کہ کدی نہ کدی دَست گٹیاں چہ وھد بہ رسیت ءُ آ وتی تجربگاں قلمبند بہ کنَت ماں وَتی رودپتر ءَ ءُ آ وھداں نمیران بہ کنَت بلے سین فرانسسکو ءَ چہ آ یگ ءَ رَند وانگ جاہ ءِ بازیں کار آئی ءَ سرجم کنگی اِتنت ءُ آ دراہیں کاراں رَند دومی روچ ءَ آ وانگ جاہ ءَ شُت بلے آ ودار ءَ اَت کہ کدی نہ کدی آ لوگ ءَ سر بہ بیت ءُ پدا آ دراہیں گپّاں گوں وَتی دزگوہار، وَتی رودپتر ءَ بہ درشانیت ۔بلکیں انچو ودار آ ئی ءَ کُت نہ کُت، پمشکابریک ءِ وھد ءَ اے روچ ءَ آ گوں وَتی دزگوہاراں نہ شُت بلکیں وانگ جاہ ءِ کاہانی(لون)تہ ءَ ایریں یک دراجیں داری بنچے ءِ سر ءَ نشِت ءُ چہ وتی بستہ ءَ وتی رودپترءُ قلمے کشَت۔
چہ سارتی ءَ آئیءِ دَست گُشئے نبشتہ کنگ ءَ مکن کنگا اِتنت بلے وھدے کہ آ نبشتہ کنگ ءَ نشت گُڑا سارتی، گوْات ءُ ھوْر ہچ ءَ آ نہ داشتگ۔بس آ بیتگ، آ ئی مارشت ءُ آ ئی قلم۔ہمے میانجی ءَ دیر یک یک نودربرے پدّر اَت بلے گیشتر وانگ جاہ ءِ ماڑی ءِ تہ ءَ اِتنت پدا دیم پہ دیم کوکیل شہر ءِ برفاں مان پوشیتگیں کوہ ءُ پدا دومی نیمگ ءَ بُرز بالادیں درچکانی قطار۔ ہمشانی نیام ءَ آ نِشتگ اَت بلے آ چہ اے قدرتی دروشم ءَ پہک بے سما اَت،آ نبشتہ کنان اَت ،گُشئے درچک ءُ کوہانی تہ ءَ آ سر گوْست چو قصہی توارءَ جکسگ اِتنت، بلے آ بے سما اَت، آ ئی سر جہلءُ یک دستے رودپترءِ تاکے ءِ سر ءَ ءُ دومی دَست ءَ قلم اَت۔
’’ نی وَپہک انچو سما بیت کہ من وابے گندگا یاں، یا یک کتابی زِندے گوْازینگایاں، من ءَ یات کنت وَتی پنچمی جماعت ءِ انگریزی ءِ کتاب وھدے کہ ما The Golden Gate Bridgeءِ باروا ونتگ اَت بلے کدی ھم اے نہ زانتگ کہ یک روچے من ہمے پہل ءَ چم ء وَت گنداں یا ہمشی ءِ سر ءَ اوشتاں۔ زند بنی آ دم ءَ کُجا چہ کُجا بُرت کنَت ایشی اندازگ من ءَ نوکی بئیگ ءَ اِنت۔
 |
| Golden Gate Bridge San Francisco California |
انچو کہ مئے راہ دربر ءَ گُشتگ اَت ، آ پہل چُشیں ھم کرنگینے نہ اَت ،1937 ءَ آ سُہر دپیں زَریں رنگ ءِ پول سین فرانسسکوشہر ءِ مزنی ءِ سبب ءَ نوکیں روڑ ے جوڑ کنگگ ءِ ھاترءَ بندگ بیتگ اَت۔انچوکہ آ پہل ءِ یک کشے ءَ بلائیں پراہیں مزن دگے(مین روڈے )ات ءُ دومی نیمگ ءَ مردمانی روءُ آ ءِ ہاترا (Pavement) ھم گیشینگ بیتگ اَت، گُڑا ما درہاں ہمے پوومنِٹ ءِ سر ءَ روان بیتیں ۔مئے دومی نیمگ ءَ ہمے پول ءِ سر ءَ ہر وڑ ءُ رنگ ءِ گاڑی روان اِتنت ءُ مئے نزیک ءَ چہ دگہ انگریز لہتیں پادان ءُ لہتیں سائیکلانی سر ءَ روان اِتنت۔ ما ھم ہمشانی ہمراہ روان روان تاں پہل ءِ دومی نیمگ ءَ سر بیتیں۔ہما کساں کہ زیات نزور اتنت آچہ اے راہ ءِ دراجی ءَ شَر دَم بُرت اَنت۔
دیمتر ءَ ماہمے شَہر ءِ دگہ دروشمانی گندگ ءَ سر گپت اِیں، ءُ مئے سواری ات اُودے نامداریں سواری بزاں کیبل کار۔مئے راہ دربر ءَ گُشت کہ کیبل کارز 1873 ءَ آشھرءِ تہ ءَ پبلک ٹرانسپورٹ ءِ ھاترءَ اولّی رندءَ آرگ بیتگ اِتنت۔ مروچاں،مہلوک ءِ ٹرانسپورٹیشن ءَ ابید تر ءُ تابی مردماں ترینگ ءِ دوستریں ءُ وش تریں سواری گُشگ بنت۔ کیبل کار سین فرانسسکو ءِ بُرز ءُ جہلیں دگانی سر ءَ پہ جوْانی روان اَت تاں ایشی ءَ مارا لومبارڈ اسٹریٹ(Lombard Street )ءَ سر کُت۔ پرچیکہ اے شہر کوہ ءُ ڈلانی سر ءَ آبات اِنت ہمے واستہ اُودے گیشتر دگ ءُ کشِک بُرز ءُ جہل گندگ ءَ کاینت۔
منی دیستگیں درستیں دگاں چہ جتاہیں دَگ لومبارڑ اسٹریٹ اَت ۔ اے دمک چو ا نگریزی ءِ آب’’ S‘‘ءِ پیم ءَ چپ ءُ چوٹ اَت ۔ایشی ءِ دوئیں نیمگانی وڈ وڈیں ءُ رنگ رنگیں درچک ءُ پُل براہداری ءَ وتی مٹ وت اِتنت۔ اے دمک ءِ ڈولداری ءِ دگہ سببے اِش اَت کہ آ ئی دیم پہ دیم ءَ یک بُرزگے اَت ءُ ہمے بُرزگ ءِ سر ءَ وھدے کَسے اُوشتاتگ گُڑا آ ئی ءَ شہَر ءِ مزنیں بہرے گندگ ءَ ابید درپشناکیں زِر ءِ آپ ءُ ہمیشانی سر ءَ یدّار ءُ میلانی روگ ءُ آہگ کہ برجا اَت ہمشانی ندارگے کُت کُتگ۔ اُدا بُرزی نیمگ ءَ پچیں آزمان ، نیام ءَ نیل بومیں زِر ءُ پدا دیم پہ دیم روچ ءِ برانزانی کپتگ ءَ چہ بنی آدم چو سیاہیں ساھگ ءَ گندگ آ ہگ ءَ اِتنت۔چہ دیر ءَ انچو گندگ آ ہگ اَت گُشئے نیلیں آزمان چو اسپیتیں کاگدے اَت ءُ پدا یدّار ءُ میلانی آچارءُ بنی آدمانی سیاہیں ساھگ چو قلم ءِ پیم ءَ آ ئی سر ءَ سُران وَتی قصہاں نبیسگ ءَ اِت اَنت۔پداروزرد ءِ وھدءَ آزمان ءَ بالی مُرگانی الہان چو گوادر ءِ بیگاہانی من ءَ ترانگاں دئیگ ءَ اَتنت۔ تیاب ءِ مسَت ءُ ھلاہوشیں گوْرمانی نیام ءَ یک زمینی ٹکّرے چو مزنیں میلے ءِ پیم ءَ گندگ آ ہگ ءَ اَت، بلے رَند تر ءَ مئے راہ دربر ءَ گُشت کہ آ میلے نئیت بلکیں زروانے کہ چہ الکاٹراز آ ئی لینڈ ءِ نام ءَ زانگ بیتءُ مئے دیم ءِ منزل ہم ہمیش اَت۔
 |
| Alkatraz Island |
اے زروان ءِ نیام ءَ یک مزنیں ماڑی یے اَست ات۔ چہ تہ ءَ روگ ءَ ساری ایشی ڈنی نیمگ ءِ دیوار ءِ سر ءَ نبشتہ اَت کہ 1868ءَ چہ 1933ءَ آ زروان امریکی ڈیپارٹمنِٹ آف جسٹس ءِ دست چیر ءَ فوجی جیل ءِ رِدا کار مرز بیتگ۔ پدا1933 ءَ بیگر داں1972ءَ اے جاہ ملک ءِ حترناکتریں، مردم کُشیں ءُ ناشرکاراریں کیدیانی زندان ءِ ردا کارمرز کنگ بیت۔ پدا 1972ءَ چہ اے جاہ گولڈن گیٹ نیشنل ریکریشن ایریا
(Golden Gate National Area)ءِ تہ ءَ ھوار کنگ بیتگ ءُ چہ ہما وھد ءَ اے جاہ پہ تر ءُ تابیانی ھاترا میوزیم ءِ پیم ءَ پچ کنِگ بیت۔
انچو کہ ما ہمے ماڑی ءِ تہ ءَ پُترت اِیں، گُشئے آ زندان ءَ چہ ہما وھد ءِ بندیانی پریاتءُ چیہال مئے گُوشاں کپان بیت اَنت۔دیوالانی ءَ نبشتگیں بندیانی گپ گُشئے مئے ذہن ءِ سر ءَ مزنیں اثرے دور دئیگ ءَ اِتنت۔ منی زِند ءِ تہ ءَ اے اوّلی رَند اَت کہ من بندیانی زِند ءِ باروا جیڑ اِت ءُ وَت ءَ جُست کُت کہ بنی آدم چے پیم ءَ انچو وھد ءُ سال یک زندانے ءِ تہ ءَ گوْازینت کنَت؟ اگاں کسے چُشیں کارے کنت گُڑا ھو، بلے اگاں کسے بے گناہ ءُ بے میار ءَ اے پیمیں جاہے ءَ بند کنگ بہ بیت، گُڑا آ ئی سر ءَ چی گوْزیت ؟پرچا کہ اے دُنیا انچو بے رحم انگت نہ اِنت کہ ہر کَس ءَ انصاف بہ رسیت، بلکیں چُش ھم بیتگ کہ کسے بے گُناہ ءُ میار ءَ اے زندان ءَ بند کنگ بیتگ، کئے زانت۔
چہ اے زِندان ءِ ماڑی ءَ دریایگ ءَ گوں تیاب ءِ گْورمانی ہما دومی نیمگ ءَ سین فرانسسکو شَہر ءُ آ ئیءِ بُرز بالادیں ماڑی چو کسانُکیں لیبونکی شَہرے ءِ پیم ءَ گندگ آیگ ءَ اِتنت بلے براہداری ءَ وَتی مَٹ وَت اِتنت۔
دومی روچ ءَ ما دراہ پدا سر گپتیں آ شہر ءِ دگہ جاہانی گندگ ءَ ءُ مئے دیم ءِ منزل کُجام جاہ اَت، اے بابت ءَ وھدے کہ من کیری جُست کُت گڑا من ءَ گُشت ئےِ کہ’’ چین‘‘۔ من اے گپ پہ مسکرہ زُرت کہ چین ءَ چی پیم ءَ ما سر بیت کن اِیں، بلے من رَد ءُ کیری راست اَت۔ سین فرانسسکو شَہر ءِ تہ ءَ ہما جاہ ءَ کہ ما ہمے سُہب ءَ شُتیں داں من ءَ باور نہ بیت کہ ما انگت امریکہ ءِ تہ ءَ آں، بلکیں انچو سما کپگ ءَ اَت کہ ما راستی ءَ چین ءِ میتگ ءُ بازاراں تر ءُ تاب کنگا یاں۔
ہر یک جاہے ءَ چینی زُبان نبشتہ اَت، ہمک ماڑی چینی ازم ءِ دروشم ءَ دئیگ ءَ اَت، ہمگ دگ ءُ دمک ءَ چین ءِ مردم نشتگ ءُ روگ آیگ ءَ اِتنت، ایشی ءَ چہ ابید چینیانی مندر ءُ ہما سُہریں ءُ گولیں کندیل ءِ پیمیں رُژناہیں چراگ کہ چینی دودمان ءِ تہ ءَ مزنیں بستارے دار اَنت، آ درست اے جاہ ءَ مئے چمّانی دیم ءَ اِتنت۔ یک سہتے ھم ما نہ ماراِت کہ آ امریکی شہرءِ یک میتگے اِت اِیں، بلکیں ہمے یک کلاکے کہ ما ہمے جاہ ءَ گوازینتگ اَت، ما ہمے مار اِت کہ من ءُ منی ہمراہیں دراہیں نودربر چین ءَ ترگ ءَ اِیں، انچو کہ مئے ہمراہ یک نودربرے ’’میانہ‘‘ کہ چینی یے اَت، پہ آ ئی ءَ اے جاہ آ ئی ڈیھ ءِ یات ءُ ترانگے اَت۔
ہمیں دگانی سر ءَ روان من اُودے مردم ءُ چینی دودمان ءَ سرپد بئیگ ءِ جُہد ءَ کنان، کیر ی ءَ را گُشت،’’تو سہبی راست گُشت، ما راستی ءَ چین ءَ اتکگیں، بلے اے چون؟ زاناں امریکہ ءَ ہر یک راجے کہ آبات اِنت ، آ ہانی وَتی انچیں میتگ اَست اَنت؟‘‘
’’چو من زانت نہ کناں، بلے ھو بازیں مزنیں راج انچو کہ انڈین، جاپانیءُ اے دگہ ایشاں امریکہ ءِ مزنیں شہرانی تہ ءَ انچیں کمیونٹی اَست ءُ بیت کنت دگہ راجاں ھم اَست پرچا کہ امریکہ ءِ یک راجے ءِ ڈیھ نہ اِنت بلکیں بازیں راجانی ڈیھ اِنت ۔ اِدا شُما ہر یک راجے گندئے۔‘‘
’’بلے اے میتگ چو مزن گندگءَ کئیت، بچار کدیں ما اے دگانی سر ءَ روگا اِیں بلے اے میتگ ھلاس بئیگ ءِ نام ءَ نہ زانگ ءَ اَت۔‘‘
’’زان ئے ،اے جاہ بزاں چائینہ ٹاؤن براعظم ایشیا ء ءَ ڈَن ، چین ءِ مردمانی مستریں آ باتی ءِ بن جاہ اِنت۔‘‘
’’گڑا اے جاہ بلکیں کرنگینے کہ انچو مزنیں آباتی یے داریت۔‘‘
’’نہ ، انچو ھم کُہنیں جاہے نہ اِنت، 1970ءِ دوْریگ اِنت، بلے بلکیں اِدا آباتیں بازیں چینی یے پیسر ءَ چہ امریکہ ءَ آبات وَ بیتگ بلے اے ہما سال اَت کہ دراہ اے جاہ ءَ یک مُشتی ءَ آبات بیت اَنت ءُ در مُلک ءَ ھم وَت ءَ یک جاہ اِش کُت پرچا کہ راجے ءِ پجّار ءُ آئی ءِ بستا ہما وَھد ءَ زانگ بیت وھدے کہ آ مزنیں کچّے ءَ یک جاہ بیت۔مرچی نہ تہنا آ امریکی شہَری اَنت بلکیں آ ہاں وَتی زُبان ءُ دودمان ھم پہ جوْانی پہریزیتگ اَنت ءُ مرچی آہانی ہمے کسانکیں چین ءِ چارگ ءَ سرجمیں دُنیا ءِ مردم کا ینَت۔‘‘
ہمے میتگ ءِ کمے دیم ءَ مئے پلیسمنٹ تنظیم ءِ کار گِس اَت۔ آ کار گِس یک مزن ءُ بُرزیں ماڑی یے دوزداہمی تبک ءَ اَت۔ انچو کہ ما ہمے جاہ ءِ نزیک ءَ اِت اِیں،گُڑا کیر ی ءُ لیزا ءَ مارا AYUSAءِ کار گِس ءَ ھم بُرت داں کہ ما اُدا کار کنوکیں مردماں بِزانیں ءُ اے ھم بِزانیں کہ اے گِل چی پیم ءَ کار کنَت، آ مردم کئے اَنت کہ آ امریکہ ءِ تہ ءَ در مُلکی نودربرانی آ سراتیءُ وانگ ءِ ذمہ وار اَنت۔
اُدا سر بئیگ ءَ گوں انچو سما بیت کہ زاناں اُدا کَس نیست، چاریں نیمگاں ھاموشی اَت بلے انگت ما مردمانی روگ ءُ آہگ گندان کُت ۔ پدا ھم ہر یکے وتی کار ءَ دَست گٹَ اَت ءُ مارا ھم ہمے گُشگ بیت کہ بے تِرک ءُ توار چہ ہر یک کار گسے ءِ دیم ءَ بہ گوْز اِیں۔ گُڈ سر ءَ یک مزنیں ھالے ءِ تہ ءَ مارا برگ بیت ءُ اُودا AYUSAءِ کار مستراں گوں ما گند ءُ ننِد کُت۔ آ دراہانی نام باریں چو منی ذہن ءَ چہ در اَتکگاں، بلے یکے من ءَ انگت یاتیں Emily اَت آ ئی نام ۔ آبُرز بالادیں ءُ بارگیں کارمستر ءَ گوں دراہیں نودربراں وشیں وڑیں ءَ گپ ءُ تران کُت ءُ آ ئی پنَت ہمیش اَت ،’’شُما اِدا ہما مقصد ءَ سر بیتگ ئے، ہما مقصد ءِ تہ ءَ وَت سوبمند بکن اِت ، پرچا کہ اے وَھد ، عُمر ءُ موہ پدا بلکیں کدی واتر نہ بنَت۔ کئے زانت کہ باندا روچ شُما چے جوڑ بئیت، بلے ہرچی جوڑ بئیت، اے سال گوں مزنیں پنتاں مُدام چو آ دینک ءِ پیم ءَ شُمے دیم ءَ بیت۔نی شُمے دَست اِنت کہ شُما اے سال ءَ جوڑ کن اِت یا پُروش اِت(Make it or break it)‘‘
ام م م۔۔۔ راست گُشت آ ئی ءَ، اے سال چو آ دینکے ۔ وھدے کہ گوْستگیں روچانی یاتاں کپ ئے ،گُشئے وَتی کُتگیں کاراں ءُ وَتی سر ءَ گوْسگیں چیزاں چو پنت ءُ دَر انی پیم ءَ پہ زندمان ءَ گِند ئے۔۔۔آ روچ ءِ سپر انگت برجا ہ اَت،دیمتر ءَ انچیں جاہے ءَ سر بیت اِیں کہ گُشئے ہر نیمگ ءَ مردمانی مُچی اَت، مہلوک ءُ کیبل کارانی روگ ءُ آ ہگ برجا ہ اَت۔ چو کہ سین فرانسسکویک تیاب دپی شَہر ے اَت ہمے ہاتر ءَ اُودے نامدار تریں جاہ اُدے میدانی میتگ ءُ بازارے اَت کہ چہ (Fishermen Wharf)ءِ نام ءَ زانگ بیتگ اَت۔۔۔
منی ھیالاں بریک ھلاس اِنت۔۔۔ مرچیگیں واستہ ہمیش، دیم ءَ دگہ روچے۔‘‘
انچو کہ آ وَتی قلم چہ رودپتر ءَ چِست کُت، آسارتیں گوات ءُ موسمءِ تُرندی ءَ مارگ ءَ لَگ اِت، آ ئی دَست گُشئے چہ سارتی ءَ واب تریتگ اِتنت ءُ لُنٹ نیل تراِتگ اِتنت، آ ئیءَ کمے ہمت کُت ءُ ہر دوئیں وتی ودپتر ءُ قلم بستہ ءِ تہ ءَ مان کنانءَ پاد اَتک ۔بستہ یے بّڈا کُتءُ وانگ جاہ ءِ ماڑی ءِ تہ ءَ پُترت۔
ََََََََََََََّّّّّّّّّّ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
بازیں روچاں رَند روچ ءِ برانزآہانی چُل ءِ شیشگی دریگ ءَ چہ چُل ءِ تہ ءَ آہگ ءَ اِتنت، درستاں گیش آ ئی ءَ وَداراَت آ برانزءُ آہانی رُژن ءِ چارگ ءِ پرچا کہ چہ بازیں روچاں آ چہ سارتیءُ موسم ءِ ساچانی ءَ دم بُرتگ اَت۔سئے شمبے ءِ سُہب اَت ءُ وانگ جاہ ءَ زمستان ءِ مہتلءِ اوّلی روچ۔ سہب ءِ ناری ءِ گرادگ ءَ منال ءُ ایوری وتی مہمانداریں مات ءُ پِت ءِ ہمراہ آہانی کُمک ءَ کنگ ءَ اِت اَنت۔
’’بس نی لہتیں روچ ءُ پدا مئے سارا چہ نائیجریا ءَ کئیت۔‘‘انچو کہ مہمانداریں پت ءَ اے گپ گُشت ،گُشئے آ ئی لوگ بانک ءِ دیم سر ءَ یک جتاہیں وشّی یے تالان بیت۔آئیءَ ماراِت مات اگاں انگریزے بہ بیت یابلوچے، آ ئی مارشت ءُ جذّبگ الّم ءَ یک وَڑ ءَ بنَت۔
’’ کرسمس وش اِنت وتیگانی ہمرائی ءَ، دریگتے سارا ءِ ہمرائی ءَ مئے سئیں بچک ، نشار ءُ نماسگ ھم بہ بتکیناں گُڑا مئے چم سارت ءُ دل آسیدگ بیتگ اِت اَنت۔‘‘مہمانداریں مات ءِ سر جہل اَت ءُ دوئیں دستاں گوں چُل ءِ ٹیبل ءَ داران آ ئی ءَ اے گپ گُشْت اَنت۔
’’ کیتی، تو پرچا دل رنج ئے، اگاں تئی سرجمیں کہول اِدا نئیت بلے امبر ءَ ھُدا ءَ مارا دگہ دو جنکیں چُک داتگ ءُ پدا انچو کہ سار ا کئیت ما دراہ رئیں تئی مات ءِ شہر پورٹ لینڈ ءَ ءُ پدا لہتیں روچ منی مات ءِ لوگ ءَ ’’والا والا وا‘‘شنگٹن ءَ گوْازین اِیں۔‘‘مہمانداریں پِت ابرءَ اَت کہ اناگت فون ءِ توار اَتک۔مہمانداریں ماتءَ فون چِست کُت۔
’’ھلَو۔۔۔ ھو، شریں۔ یک ساعت ءِ بِدار اِت، من انّی توارئےِ کناں۔‘‘مہمانداریں مات فون ءَ گَپ کنان، آ ئیءِ نیمگ ءَ اشارگ کُت ءُ گوں کسانیں توارے ءَ گُشت ئےِ۔’’ منی ھیالاںAYUSAءِ کار گس ءَ چہ پہ تو فون اتکگ۔‘‘
’’پہ من؟‘‘آئی ءَ جُست کُت۔
’’ھو۔بزیر بچار چی گُشنت۔‘‘
آئی ءَ کمے دیر گپّ جَت ءُ پدا فون ءِ بند بیگ ءَ گوں آچہ گَل ءَ بال اَت۔
’’چی گپّے؟‘‘مہمانداریں مات ءَ گوں ھبکئیں توارے ءَ جُست کُت۔
’’شُمارا یات بیت کہ گوْستگیں ماہ ءَ مئے دود ءُ ربیدگی International Week of Educationءِ مقابلہ بیتگ اَت ءُ ما بازیں جاہاں پریزنٹیشن داتگ اَت۔‘‘
’’ھو، گڑا؟‘‘ آہاں درائینت۔
’’گُڑاAYUSAءِ اے سال ءَ ہمینچو کہ ڈنی مُلکی نودربر اَست اَنت ءُ ہمینچو ءَ کہ بہر زُرتگ اَت، آ درستانی تہ ءَ سئے کٹوک نامینگ بیتگ ءُ آہانی تہ ءَ منی پریزنٹیشن ھوار اَنت۔‘‘
مہمانداریں پِتءَ آ ئیءِ گپان ءَ دیم ءَ بران ءَ گُشت’’تو زان ئے بلکیں مرچی پہ ترا اے یک مزنیں گپّے بلے انچو کہ وھد گوْازان بیت اے سوبمندی ءِ ارزشت کم بیان بیت پرچا کہ تئی زِند ءِ تہ ءَ الّم ءَ ایشی ءَ مستریں چیز کئیت بلے یک چیزے کہ کدی ھلاس نہ بیت ءُ تو کدی بے ھیالے نہ کن ئے، ہمک سوب مندی یا بے سوبی ءِ داتگیں ہمّت، کہ پدا انگت مستریں چیلنچ زیرگ ءَ پرماینَت، بچار زند داں اَست، بنی آدم دیم ءَ جنزان اِنت ءُ ہر یک سوبندی یے آ ئی گاماں تُرند ءُ گیش کنان کنَتءُ آ ئی ءَ کدی یکیں جاہ ءَ اوشتگ ءَ نئیل اِیت۔‘‘
’ انسان ءَ مُدام زند ءِ کساں ءُ مزنیں چیلنچانی مقابلہ کنگی اِنت۔گام سُست بنت، بلِّے بنَت، وھد گراں بیت، بلِّے بیت، مردم مہ اوشت اِیت، پرچا کہ وھد پہ کَسے ءَ مہتل نہ بیت ۔‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
شَپ تہار اَت،نہ ماہکانی اَت نہ کہ استالانی دروشم گندگ آہگ ءَ اَت،چہ وتی کمرہ ءَ دریگ ءَ ڈن چارگ ءَ رند ھم آئی ءَ ہچ نہ دیست ابید چہ لہتیں درچکاں کہ شَپ ءِ تہاری ءَ چو سیاہیں داریں بُنڈ گندگ آ ہگ ءَ اِتنت۔ مہمانداریں کہول ءِ لوگ ءَ اے روچ ءَ آ یک جتاہیں ھاموشی یے مارگ اَت ۔ بہ گندئے ہمے ھاموشی بلکیںآ ئی تکانسیری ءِ مزنیں سبب ئے اَت۔ ایوری وتی کمرہ ءَ اَت ءُ مہمانداریں کہول شُتگ اَت بالی پٹ ءَ وتی جنک سارا ءِ رَند ءَ کہ چہ نائیجریا ءَ سالے رَند آ ہگی اَت۔زمستان ءِ موکل ءِ سبب ءَ وانگ جاہ وَ ساری ءَ بند اَت، ءُ سرجمیں روچ لوگ ءَ تہنا گوْازینگ ءَ گوں گُشئے آ دم بُرتگ اَت ءُ کدی وتی لوگ ءِ ترانگ ءَ کپگا اَت ءُ کدی دریگ ءَ ڈن چارگ ءَ اَت کہ کدی نہ کدی مہمانداریں کہول کئیت بلے باز ودارءَ پد ھم وھدے کہ آ نہ یتکاں ، گُڑا آ چہ وتی کمرہ ءَ در اَتک ءُ جہل ءَ ہما جاہ ءَ کہ لوگ ءِ کسانکیں کتاب جاہے اَست اَت ہمود ءَ شُت ءُ یک برے نہ زانت ئےِ کہ چی بوانیت، بلے اناگت آ ئی ذہن ءَ ہما گپ اَتک کہ باز ساری آ ئی مہمانداریں کہول ءَ گُشتگ اَت۔ آ زیت پٹّگ ءَ لَگ اِت سارا ءِ نبشتہ کُتگیں کتاب ءَ کہ مُدام آ ئی مہمانداریں مات ءَ ہمیشی ءِ باروا گپّ کُتگ اَت۔
’’Swirly‘‘ آ ئی ءَ گُشت’’منی ھیالاں ہمیش اَت آ وانگی ءِ نام۔‘‘آسرجمیں کتاب جاہ ءَ پٹّان بیت بلے آ کتاب آ ئی ءَ دَست نہ کپَت۔
’’بلکیں اے کتاب نیست اِدا۔۔۔‘‘ہمے گُشگ ءَ گوں آ وتی کمراءَ روان بیت بلے اناگت آ ئی چم ھال ءِ ٹیبل ءَ کپَت ءُ وانگی ھم ھمود ءَ اِیر اَت۔
وانگی ءَ دَست ءَ کنان ءَ آ ئی ءَ گُشت، ’’بزاں تو اِدا ئے، ءُ من سرجمیں کتاب جاہ یک یک کُتگ۔‘‘
آ گوں کتاب ءَ پدیانکانی سر ءَ نشت ءُ کتاب ءِ لہتیں تاک وانگ ءَ گوں آ سرپد بیت یا اندازگ جنگ ءَ اَت کہ سارا ءَ آ کتاب پرچا نبشتہ کُتگ۔ آئیءَ جیڑ اِت کہ لہتیں وھداں بنی آدم وتی پجار ءَ بیگواہ ماریت پرچا کہ آ ودی بیت دگہ جاہے ءَ، ردیت ءُ مزن بیت دگہ جاہے ءُ گوں دگہ ربیدگ ءِ مردماںءُ پدا انچو کہ زند گوْازان بیت آ ئی تجربگ ھم دگہ دودمان ءُ راجانی تہ ءَ گیش بیان بنَت بلے گُڈ سر ءَ بنی آدم وتی پجّار ءِ بابت ءَ وَت ءَ جُست کنت کہ آسر آ کئے اِنت؟۔۔۔ انچو کہ مہمانداریں کہول ءَ گُشتگ اَت، سارا ودی بیتگ اَت امریکہ ءَ بلے رستگ نائیجریا ءَ، پدا ونتگ ئےِ کینیا، میکسیکو ءُ تھائی لینڈ ءَ ءُ نی کارا اِنت پدا نائیجریا ءَ ءُ کدی ملاوی ءَ ۔ اے وَڑ ءَ آ ئی ءَ دودمان وَ باز دیستگ بلے بلکیں آ وَت وَت ءَ گیشینت نہ کنگا اِنت کہ آ چی لوٹیت ءُ کئے بئیگ لوٹ اِیت؟
’’بلکیں بیت کنَت منی گما ن رَد اِنت ۔‘‘ہمے گُشتگ ءَ گوں آ ئی ءَ گاڑی یے تواراِشکُت ءُ ہمے توار ءَ گوں رومل ءِ وکّکگ ھم دارگ نہ بیت اَنت۔ ’’منی ھیالاں آ سر بیت اَنت۔‘‘ ایوری ءَ ھم گاڑی ءَ توار اشکُت ءُ جہل ءَ اَتک۔
سارا پہ آ ئی ءَءُ ایوری ءَ نوکیں مردمے اَت۔دروازگ ءِ پچ کنگ ءَ گوں مہمانداریں مات ءُ پِت ءِ پُشت ءَ ااُوشتاتگ اَت سارا۔۔۔ آ چمّا باز جتِا اَت بلے پدا ھم آ ئی بے تواری ءُ میار ءُ پدا وَتی مات ءُ پِت ءِ ہمراہ بئیگ، اے دراہیں چیزانی گندگ ءَ ،گُشئے یک بلوچیں جِنکے ءِ تہ ءَ ہما وَڑ ءَ گرا نی ءِ اومیت دارگ بہ بیت،سارا ہما پیم اَت۔ آ زر د پُٹیںءُ باراگیں ، اسپیتیں انگریزے اَت بلے آئی دیم ءَ یک جتاہیں سادگیں تبے پدّر بئیگ ءَ اَت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
زِر ءِ ہلاہوشیں گوْرم کوہاں گوں ڈک وران اِتنت، آزمان ءِ زَرد ، سُہر ءُ نیلیں رنگ یک کساں سالیں جنکے ءِ رنگ رنگیں گُشان ءِ پیمءَ گندگ آ یگ ءَ اَت ءُ کمے تہار تر بئیگ ءَ گوں ہمے گُشان چو یک پیر زالے ءِ سیاہیں سریگ گندگ آیگ اَت ءُ دیم ءَ تیاب ءِ تہ ءَ مِکیں کوہ چو ہما پیر زال ءِ پیم ءَ اُوشتاتگ اَت کہ ہمائی سریگ آزمان ءَ چہ ایر کپان اَت پدا گُشئے تیاب ءِ گوْرم آئی ءَ پہ زور تیلانک دئیگءَ اتنت بلے آ پیر زال انچو مہر ءُ مہکمی ءَ اوشتاتگ کہ آ ئی ءَ کس سُرینت نہ کنَگا اَت، آ ئی ارادگ ءُ آ ئی پِکر گُشئے مُہکم اِتنت، کہ آ کمے ھم نہ سُریت۔
وھدے آتیاب ءِ دَپ ءَ نِشتگ گُڑا جتاہیں عکس آ ئی پکرانی تہ ءَ گردش کُتگ ءُ آ ئی ءَ وَت قصہ ءُ پکر انی رُگ گوْپتگ۔ آ ئیءِ راستیں ہنکین یک تیاب دپی شَہرے اَت ، پمشکاوھدے کہ آ ئی ءَ تیاب ءِ گوْرم دیستگ اَنت ، آ سرجم ءَ جتاہیں دُنیا ہے ءَ سر بیتگ ءُ آ ئی ھیالانی ھود ہمینچو پراہ شُتگ کہ آ ئی ہچ سیمسر نہ بیتگ۔ اے روچ ءَ آ گوں ایوری ،مہمانداریں کہول ءُ آ ہانی نوک اتکگیں جنک ءِ ہمرائی ءَ اوریگن ءِ تیاب ءَ اتکگ اَت، تاں دیراں تیاب دَپ ءَ اوشتان آ وَتی ھیالانی دُنیا ءَ گوں وَت ہمتران اَت کہ اے تیاب ءُ آئی ہنکین ءِ تیاب ءِ تہ ءَ چی تپاوَت اَست اَت۔۔۔ہمیش کہ اے سرد آپ اَت ءُ آ گرم آپ، ہمے کہ ایشی گوْرم مُدام لگورین اِنت ءُ آ گیشتر وھداں بے ترک ءُ توار اَت، ہمے کہ ایشی کوہ مُہکمین اِت اَنت ءُ آ ئی ءِ کوہ ڈُروکین اِت اَنت یا ہمیش کہ اے تیاب ءِ واجہ وَت اُدے مردم اِت اَنت کہ چہ زانتکاری ءَ چہ درستاں دیم ءَ تر اِت اَنت بلے آ وتی تیاب ءِ واہند نہ اَت بلکیں آ ئی تیاب ءِ واجہ باز اِت اَنت۔ باریں چے پیمیں مارشتے بیتگ کہ گوں تیاب ءِ گندگ ءَ آ ئیءِ چمّانی تہ ءَ ودی بیتگ، اے مارشت ءَ تاں زُبان ءَ آرگ پہ آ ئی ءَ مزنیں جُہدے بیتگ۔
گوْات ءِ تُرندی گُشئے آ ئی ءَ نِزورترینگ ءَ اَت بلے آ ئی ارادگاں نزور ترینگ یک نہ بئیوکیں کارے اَت۔ ہمے دمان ءَ تیاب ءِ دَپ ءَ پادان ترند کناں، ساراءَ آئی ءَ را جُست کُت، ’’گُڑا تئی بُنکی شَہر پاکستان ءِ کُجام نیمگ ءَ کپیت؟‘‘
’’تیاب دپی۔‘‘آ ئی ءِ دَپ ءَ در اَتک’’بزاں زرباری روایر شُتی نیمگءَ ۔یک نیمگے تیاب اِنت ءُ دومی نیمگا ایرانءِ سیمسر۔‘‘
’’ایران ءِ ہمسائیگ ئے بزاں تو۔‘‘اے ہبر سارا ءَ گوں جتاہیں وڑے ءَ آجُست کُت۔ آ ئی ءَ اے زانتگ کہ امریکہ ءُ ایران ءِ نیام ءَ چو شریں سیادی نیست بلے اے نہ زانتگ اَت کہ اُدا ہر کس کہ ایران ءِ نام ءَ اشکنت آ ئی توار بدلیت۔
’’تو مہ تُرس، من ءَ گوں سیاست ءَ کار نیست۔‘‘سارا وتی گپ ءَ پدا زیران گُشاں بیت،’’اے مُلک بزان اَنت ءُ ایشانی سیادی، مارا گوں اے پیمیں چیزاں سیادی نیست۔‘‘
منال ءَ سدکیں ساہے زُرت ءُ پدا جُستے کُت،’’نائیجریا مرچاں سک ھالانی تہ ءَ گندگ کئیت، اُدا چے پیمیں جنگے چِست اِنت؟چاگردی، راجی، آشوبی یا نیکراہی (مذہبی)؟
’’ہمینچو کہ من سرپداں، منی ھیالاں اُدا نیکراہی اڑ ءُ جنجال باز اَت، ءُ بلکیں باز براں مذہب ءِ نام ءَ کشّ ءُ چیل ءُ مردمانی بیگواہ بئیگ ءِ ھال شنگ بنَت۔‘‘
’’اُدا زاناں کُجام مَذہب Dominent اَنت؟‘‘
’’اسلام ءُ عیسائیت، دوہیں یک ھساب ءَ بنَت۔‘‘
’’نائیجریا معاشی حسان چون اِنت؟‘‘
’’اے باروا من چی بُگشاں، بلکیں نائیجروَتی دَورسیلہانی ھساب ءَ ہما جاہ ءَ بہ بیت اِنت، اُدا نہ اِنت۔مالی تکءَ کدی دُنیا ءِ غریب تریں ڈیھانی تہ ءَ ھوار کنگ بیت ءُ کدی کرپشن ءِ جیڑہ دیم ءَ کاینَت۔ بلے منی ھیالاں دُنیا ءِ گیشتر پدمنتگءُ کم دیمرئی کُتگیں ڈیھانی جیڑہ ہمیش اَنت۔ ‘‘
’’گُڑا بلکیں نائیجرہ ءَ ھم اصل جیڑہ مذہب نہ بلکیں معاش اِنت۔‘‘
’’بلکیں بیت کنَتءُ اے گپ اَست کہ نیستگاری وَت یک جنگے۔ ‘‘
’’ھو۔‘‘
’’دُنیا ءِ ہمے کُنڈ ءَ کہ تو نشتگ ئے، اُدے جیڑہ ھم مُدام حالانی بُن گپ اَنت ۔‘‘
’’بلے آ ھالانی تہ ءَ چنچو راست ءُ چنچو دُروگ اَست، آ باراہا مردم ہما وھدءَ تاں زانت نہ کنَت کہ آ وَت اُودا نئیت، پرچا کہ اے گپ زانگ بہ بیت، مئے احوالکاری تگ(پریس) ءَ انچو آ جوئی انگت نہ رستگ کہ آ راستیں گپّاں دیم ءَ بیاریت، ءُ راستی ءِ پدّر کنوکانی آ کبت چی بیت، اے بابت ءَ ابر مہ بیت وَ شر تر ، سارا۔‘‘
’’گُڑا شُمے ڈیھ ءَ زانت ءِ چی ھال اِنت ءُ زالبولانی دیمروئی؟‘‘
’’سرجمیں ڈیھ ءِ اگاں گپّ بہ بیت گُڑا ہر یک صوبہے ءِ زانت ءُ زالبولانی دیمرئی ءِ دگہ جاور گندگ کئیت۔ ‘‘
’’منی ھیالاں تئی صوبہ ءِ تہ ءَ زالبولانی دیمرئی ءِ کچ باز بیت، انچو نہ اِنت؟‘‘
’’چیا زاناں؟‘‘
’’تو ھم یک جنکے ئے ۔‘‘
’’باز براں لہتیں چیزلہتیں جاہاں کدی کدی بئینت، ایشی ءَ چہ ما سرجمیں راج ءِ جاور ءِ اندازگ ءَ رَدیں وَڑ ءَ جَت کن اَیں۔ ‘‘
’’چو ھو، شَریں تو من ءَ منی جنِد ءِ ڈیھ ءِ باروا جُست نہ کُت؟‘‘
’’اِشی ءَ من چم ء وَت گندگا آں ءُ من اندازگ جنگا آں کہ اِدے ایمنی ءُ وشحالی ءِ سبب چے اَنت، بلے انگت اے چیزانی سرپد بئیگ ءَ وَھد لوٹیت۔‘‘
’’تئی کِرا اَست گُڑا؟‘‘
’’چے؟‘‘
’’وھد؟‘‘
’’انچو زیات ھم نیست کہ من سرجمی ءَ تئی ڈیھ ءَ سرپد بہ باں، بلے پدا ھم شَش ماہ اَنگت اَست۔‘‘
’’بزاں دیم ءِ رَند کہ من کایاں تو اِدانہ بئے۔‘‘
’’بلکیں۔شَریں نائیجریا ءَ تئی چے پیمیں کارے؟‘‘
’’کارے نہ، جُست بکن کہ چے کاراں؟‘‘
’’چے؟‘‘
’’بزاں من یک کارے نہ بلکیں بازیں کارانی سر آں۔‘‘
’’چونیں کار؟‘‘
’’من یک NGOیے گوما ہمگرنچاں، ایشی تہ ءَ من نائیجریا ءِ زالبولانی دیمروئی ءِ سر ءَ کارا آں۔مئے بازیں پروجکیٹ اَست اَنت۔‘‘
’’چونیں پروجکٹ؟‘‘ اے جُست ءَ گوں گُشئے منال ءِ دِلگوش گیش بیان بیت، آ ئی دِل ءَ باریں چیا اے گپ آیگ ءَ اَت کہ سارا آ ئی ڈیھ ھم بئیتک اِیں یا آ ئی وَت پہ وتی ہنکین ءِ زالبولاں انچیں کار بہ کُتیں کہ آ ئی جاہ ءِ زالبولاں ھم دیمرئی بُکتیں۔
سارا ءَ گُشت،’’من آہاں وانیناں ھم بزاںAdult literacyءِ سر ءَ کار کناں، پداٹریننگ ھم کنائیناں دگہ بازیں چیزانی ءُ لہتیں زالبولان ءَ enterprise یا ventureبندات کنگ ءِ سر ءُ سوج کناں دانکہ آ وتی پادانی سر ءَ وَت بوشت اَنت ءُ کسی محتاج مہ بنَت۔‘‘
’’باز جوْان۔تئی کارانی باوااشکنگ ءَ گوں منی دِل ھم گُشیت کہ من پہ وتی مرماں انچیں کار بہ کناں۔‘‘
’’پہ تو انگت وھد اَست، بلے ہمینچو زیت تو چاگردی کاراں گون بئے ہمینچو تئی واستہ شرتر اِنت، انی تو چُشیں مزنیں گلَے ءِ تہ ءَ کار کُت نہ کن ئے بلے وتی وانگ جاہ یا کہ کُجام ھم جاہ ءَ موہ رَسیت وَت ءَ مَدار۔ من نہ زاناں تئی نیکراہ اے بابت ءَ چہ گُشیت بلے منی نیکراہ ءِ پنَت ہمیش اِنت کہ انسانیت ءِ ھذمت ءَ چہ مستریں عبادت نیست۔‘‘
’’اے گپ ءَ ہچ مذہب رَد گُشت نہ کنَت۔‘‘
شَپ تہار بیان اَت، ءُ ہمے میانجی ءَ مہمانداریں کہولءُ ایوری کہ دومی نیمگ ءَ نشتگ اِتنت، آ ئی ءَ راءُ سارا ءَ اشارگ کنان ءَ وَت ھم پاد اتک اَنتءُ تیاب دَپ ءِ تَریں ھاکانی تہ ءَ وتی پَداں یلہ دیان دراہ گاڑی ءِ نیمگ ءَ رواں بیت اَنت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دسمبر ءِ بیست ءُ ششمی روچ اَت ءُ ھور وتی دِ ل ءِ تب ءَ رِچگا اَت ،کدی گوں گرندءُ گروکاں ءُ کدی گوں گوْات ءُ لوڑاں ۔ انچو ماہانی گوْزگءَ رند ھم آ انگت اے ھوْر ءُ گرندانی ہیلدار نہ اَت۔ آ ئی ءَ کمرہ ءِ دریگ بند ءُ پردہ جتگ اِت اَنت۔ انچو ھوْر ءِ گندگ ءَ بلکیں نی آ ئی ءَ دم بُرتگ اَت۔ گوْستگیں روچ ءَ آ ئی ءَ امریکی دودمان ءِ مزنیں بہر دیستگ اِت اَنت۔ لوگ ءِ توکی نیمگ ءِ پدیانکانی سر ءَ نندان آماں وتی رودپتر ءَ نبیسگ ءَ اَت۔
’’سرپد نہ باں چو اے باروا نبشتہ بکناں کہ من عیسائیانی عید ءِ بہر بیتگاں اے سالی۔ منی ھیالاں ایشی تہ ءَ ھرابیں گپ نیست پرچا کہ من اگاں آہانی کہول ءِ بہراں من وَت ءَ یک کمرہے ءِ تہ ءَ بند کُت نہ کناں ءُ پدا من ءَ کس ءَ آ مذہب ءِ منّگ ءَ نہ پرماتگ، پہ مشکا منی ھیالاں ایشی تہ ءَ ہچ ھرابی ءُ تاوان نیست، آہانی بائیبلءِ تہ ءَ بی بی مریم ءُ حضرت عیسیٰ ؑ ءِ قصّہ چہ آہاں اُشکُتگ پدا من اندازگ جتگ کہ آہانی ءُ مئے نبیانی قصہ چنچو یک پیم اَنت ءُ چنچو جتا اَنت۔ وشتریں گپ اِش اَت کہ آہاں لوگ ءِ تہ ءَ یک کسانُکیں درچکے گوں بتی ءُ چیزاں سمبہینتگ اَت ءُ لوگ ءِ تہ ءَ ہر کس ءَ بے توارءَ ہمشی ءِ چیر ءَ پہ یکی دومی ءَ سوگات ایر کُتگ پدا دومی شَپ ءَ دُرستاں چاراتگ کہ پہ آہاں کئے ءَءُ چی ایر کُتگ۔ پہ من ءَ مہمانداریں مات ءَ یک شریں چیزے سوگات کُتگ، بلکیں منی دوستیگیں چیزے۔۔۔یک نوکیں رودپترے!آ ئی ءَ زانتگ کہ من ءَ نبشتہ کنگ ءَ چنچو ھُب اَست ءُ آ ئی ءَ اے ھم زانتگ کہ تو نی ھلاس بئیگی ئے ! وھدے اے پشت کپتگیں تاک ھم ھلاس بنَت گُڑا من ہما نوکیں رودپتر ءِ تہ ءَ نبیساں، بلے تو پہ دائم منی کرِا بئے۔۔۔ پرچا کہ تو منی دراہیں مارشتان ءَ جاگہ داتگ ءُ منی زند ءِ ہما وھدانی سر گوْست تئی تہ ءَ اَنت کہ آ وھد نی پدا کدی نیا ینَت بلے انچو کہ من تئی ہما تاکاں واناں من ءَ انچو سما بیت کہ من پدا ہما جاہ ءُ جاورانی تہ ءَ آں۔من چہ ترا باز در برتگ۔ھیر ، آ گپاں بِل، باندا ما روگی اِنت اوریگن ءِ مستریں شَہرپورٹ لینڈ ءَ ءُ پدا واشنگٹن اِسٹیٹ ءِ شَہر والا والا ءَ ۔۔۔والا والا، عجیبیں نامے اے شَہر ئے۔باریں جنِدے چون بیت؟‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی سُہب ءَ مہمانداریں پِت ءَ رومل ہمسائیگے ءِ لوگ ءَ بُرت ءُ رسینت۔گوں لوگ ءِ گاڑی ءَ اے سپر ءِ بندات بیت۔ چار کلا ک ءُ ھژدہ منِٹ ءِ سَپر چہ کوکیل شَہر ءَ پورٹ لینڈ ءَ تاں رسَگ ءَ گوں شش کلاک ءَ رَست، پرچا کہ راہ ءَ آ بازیں جاہاں اوشتات اَنت۔
پہ منال ءَ اے راہ ءُ دگ وَت نوکیں جاہ اِتنت۔ آ تیاب دَپ، آ کوہانی گوں آزمان ءَ گپّ جنئگ، آدَگانی دوہیں نیمگ ءَ سبزیں درچککانی ساھگ دراہ پہ آ ئی ءَ اوریگن ءِ سرپد بئیگ ءَ کُمک کنگا اِتنت ۔ جمبراں آزمان سرجم ءَ گپتگ اَت، ءُ ہمے جمبرگُشئے چو منگیر ءِ پیم ءَ ساھگ کنان اِتنت۔پدا دیر کوہانی برزی نیمگ ءَ اسپیتیں برفانی گندگ ءَ گوں منال ءَ اندازگ جَت کہ ڈن ءَ سکیں سارتیں موسمے ءَ جَہ جتگ۔
آجیڑ گ ءَ اَت کہ ہما دور ءُ باریگاں وھدے اُوداانفرااسٹکچر بزاں دگ ءُ دگہ آسرتی نہ بیتگ ، اُدا مردماں چی پیمیں زِند گوْازینتگ ،پرچا کہ اگاں اُودا ہر وھد ءَ زمستانی گوْات ، گوریچ ءُ سارتی ءَ ابید بے موسمی ھوْرانی رِد مُدام برجا ہ اَت، گُڑا چی پیم ءَ آ دوْر ءِ مردماں وتی وھد گوْزینتگ۔ پدا آترانگ ءَ کپت کہ چہ یورپی انگریزاں ساری اُودا ہما Native American جامنند بیتگ اَنت کہ مرچی باندا Red Indian ءِ نام زانگ بنَت۔
’’ڈّن ءَ چی چارگ ءَ ئے، منال؟‘‘ مہمانداریں مات ءَ جُست کُت۔
آ ھیالانی دُنیا ءَ انچو بیگواہ اَت کہ مہمانداریں مات ءِ جُست ءَ آ جَہسّرینت ۔’’بس انچو،قدرت ءِ بے دروریں نقشءُ ندارگاں سرپد بئیگ ءِ جُہد ءَ آں۔اوریگن ءَ ھم بُنکی امریکی جامنند بیتگ اَنت عہدگیں دوْراں؟‘‘منال ءَ جُست کُت۔
’’ھو، امریکہ ءِ گیشتر ریاست ءَ بس ہما جامنند بیتگ اَنت، بلے۔۔۔‘‘اے گُشتگ ءَ گوں مہمانداریں پِت ھاموش بیت ءُ منال ءَ انچو ماراِت کہ آئی ءَ وَتی وجود ءِ سر ءَ گُشئے زہر آھگ ءَ اَت۔
’’بلے چی ؟‘‘منال ءَ جُست کُت۔
’’بلے ہمیش کہ بلکیں مئے پِت ءُ پیروکاں آ بے لوگ کُت اَنت۔‘‘مہمانداریں ماتءَ وتی لوگ واجہ ءِ گپّ سرجم کُت۔
’’یورپیانی آہگ ءَ گوں آ وَت چہ اِدا درنیتکگ اَنت ؟‘‘آئی ءَ جُست کُت۔
’’اے پیم ترا کئے ءَ گُشتگ؟‘‘سارا ءَ جُست کُت۔
’’ام م م۔۔۔اے منی وتی اندازگ بیتگ۔ ‘‘منال ءَ چو پشومانی ءَ پسو دات، گُشئے آ ئی ءَ چو گُشگی نہ اَت ، بلے گُشت ئےِ۔
’’شریں ، اگاں آ چہ اِدا وت شُتگ اَنت، گُڑا تئی ھیالءَ کُجا شُتگ اَنت؟‘‘مہمانداریں مات ءَ پہ مسکراہ جُست کُت۔
’’چو من زانت نہ کناں، شریں شُما بُگش اِت اگاں آ چہ اِدا نہ شُتگ اَنت، گُڑا آ پرچا گنِدگ نہ بنَت، آہاں گوں چی بیتگ، ءُ چی پیم ءَ آ شُمے پِت ءُ پیروکاں بے لوگ کُتگ اَنت‘‘ منال ءَ درائینت۔
’’مئے راج دپتر ءِ اے بہَر مرچیگیں امریکیانی ھاترا یک پدردکنوکیں راستی یے ۔‘‘گاڑی ءَ چَپی نیمگ ءِ د مگ ءِ سرءَ برگ ءَ گوں مہمانداریں پِت ءَ گُشت۔
’’چی پیم ءَ ؟‘‘منال ءَ جُست کُت۔
مہمانداریں مات ءَ گُشت،’’وھدے یورپ ءِ بازیں جاہاں چہ مئے پِت ءُ پیرک پانزدہمی، شاندہمی کرن ءَ اِدا سر بیتگ اَنت گُڑا اے کوہ ءُ گیاباناں یک دگہ راجے آبات اَت، آہانی وتی دودمانے اَست اَت، وتی نیکراہ ءُ وَتی نند ءُ نیادبلے۔۔۔بنی آدم ءِ بدیں فطرت آ ئی ءَ جہل ءَ چہ جہل دوْر دَنت، ءُ ہمے سبب اَت کہ آ نوک آیوکیں مردماں اِدے کرنیگیں جامنندان ءَ مجبور کُت کہ آ وتی پِت ءُ پیروکی نیکراہ ءَ یلہ بِد ینتءُ وَتی ہپت پُشتی دودمان ءَ ھم پُشتہ یلہ بِد ینَتءُ ہر کسءَ کہ چُش نہ کُت گُڑا ۔۔۔اِدا ہمے کوہانی، ہمے میدانانی تہ ءَ‘‘ گاڑی ءَ ڈَن اشارگ کنان ءَ ’’آ کُشگ بیت اَنت ۔‘‘
اے گپّانی باروا پیسرا ھم آئی ءَ بلکیں زانتگ اَت بلے آئی مہمانداریں ما تءَ وھدے اے گپ گیشینت اَنت گڑا آئی ءِ دِل ءَ ہمے مارشت اَتک کہ امریکی راج دپتر ءِ اے تہاریں بہر چیر دئیگ نہ بیتگ بلکیں امریکی وت من اَنت کہ آہاں چی پیم ءَ زمینی ٹُکرے ءِ ھاترا اُودے بے گُناہ ءُ بے میاریں مردمانی ہون ریتکگ۔
گاڑی روان اَت داں یک جاہے کمے دیم ءَ یک بُرز بالادیں کوہے پدّراَت ءُ ہمشی ءِ بُرزی ءَ چہ آپ انچو رچان اَت گُشئے اسپیتیں جمبر آزمان ءَ چہ کپان کوہ ءِ سر ءَ شیر ءِ پیم ءَ ریچان اِ تنتءُ جہل ءَ چہ دیت چِست بیان اَت۔گاڑی ءَ ہمدا داشت ءُ دراہ چہ گاڑی ءَ ایر اتک اَنت۔ اے یک آپریچے اَت کہ(Watnama Falls)ءِ نا م ءَ زانگ بیتگ اَت ءُ اوریگن ءِ نامداریں جاہانی تہ ءَ ھوار اَت۔ یک نیمگے سنج ءِ ہپتیں رنگ اِتنت ءُ دومی نیمگءَ آپریچ پدا ایشانی دیمءَ اوشتاتگیں منال ءُ ایوری ، پہ اے سنج ءُ آپ ءُ کوہاں نوکیں مردم اِتنت۔
آئی اوّلی رَنداِ نت کہ آئی ءَ اے پیمیں آ پریچے دیستگ پدا آئی ءَ جیڑ اِت کہ سنج ءِ ہپتیں رَنگ چو زند ءِ ہپت رنگ اَنت کہ زند ھم گوں وھد ءَ وتی رنگاں بدلی کنان کنَت ءُ بلکیں زند ءِ وشی ھم ہمشی تہ ءَ اِت کہ وھد بدل بیان بہ بیت، دوْر بدل بیان بہ بنَتءُ بنی آدم نوکیں راہاں رواں بہ کنَت بلے ھو۔۔۔ ہمے سنج ءِ پیم ءَ بے ھیال مہ بیت کہ آئی راستیں جاہ ءُ راہ بند کُجام اَنت ۔
اے جاہ ءِ چارگ ءَ پد، یک برے پدا آہانی سپر بندات بیت۔ نی دیم پہ پورٹ لینڈ آ بے اوشتگ ءَ روان بیت اَنت۔ تاں شش بج ءَ آ اُودا سر بیت اَنت ۔شپ ءِ تہاری سرجمیں آزمان ءَ مانشانتگ اَت بلے پورٹ لینڈ رُژنا ہ اَت۔ ہر یک نیمگے ءَ بُرز بالادیں ماڑی ءُ آہانی بتیاں سرجمیں شَہر شپ ءَ ھم رُژنا ہ کُتگ اَت۔ انچو سما بیت کہ آزمان واب اَت،بلے زمین آ گاہ اَت ءُ زِند آگاہ اَت۔ پورٹ لینڈءِ دگاّنی سر ءَ نیم کلاک ءَ تاں ترگ ءَ پد آہاں یک لوگے ءِ دَپ ءَ داشت۔
’’ایوری، منال،ایش اِنت منی مات ءِ لوگ۔‘‘گاڑی ءَ ایر آہگ ءَ گوں مہمانداریں مات ءَ دست شہار دات لوگ ءِ نیمگ ءَ۔
دراہ گوں سامانا ں لوگ ءِ دروازگ ءِ دَپ ءَ اوشتات اَنت ءُ در وازگ ءِ دیم ءِ بٹن(Door Bell) مہمانداریں پِت ءَ جَت۔ آ دیر اں تاں اوشتات اَنت بلے دروازگ کَس ءَ پچ نہ کُت۔ دہ منِٹ ءَ رَند لوگ ءِ تہ ءَ چہ پادانی توار آہگ ءَ لگ اِت۔ ہمشی ءِ کمے دیر پد دروازگ پچ بیت۔
یک جزگیں پیر زالے یک دستے ءَ گوں دروازگ ءَ داران ءُ دومی ءَ لٹَے ،کمے جاناں پُرینے اَت بلے پیری ءَ سک نزور ترینتگ اَت۔ ہمیش اَت آہانی امریکی مزنیں مات۔ گوں وتی چُک بزاں مہمانداریں مات ءَ کمے گپّ جنئگ ءَ رند آیک کُرسیگے ءِ باہوٹ بیتءُ آ ہاں وَت چُل ءِ سر ءَ اُرش کُت کہ چیزے پہ وَت ءَ بہ گراد اَنت۔
’’گُڑا مزنیں مات،ایوک ءُ تہنا اے لوگ ءَ نشتگ؟‘‘ آئی ءَ مہمانداریں مات گوں ھبکئی ءَ جُست کُت۔
’’ھو۔‘‘ آئی ءَ انچو پسو دات کہ گُشئے اے یک کسانکیں گپّے اَت۔
’’بلے اے عمر ءَ کہ آچو پیر اِنت ءُ وتی کاراں ھم پہ شری ءَ کُت نہ کنَت۔‘‘ آ پیرزال کہ واب اَت منال آئی ءَ چاران اے گپ ءَ جنگ ءَ اَت۔
’’اے نوکیں گپے نہ اِنت، اِدا انچُش اِنت۔ کس کسَی مُحتاج بئیگ نہ لوٹیت۔ باز پیرین وتی چُکانی کِر ءَ ھم بئینت بلے گیشتر وَتی وَڑ ءَ بئیگ دوست کناں۔ من باز براں وتی مات ءَ را گُشتگ کہ مئے کِر ءَ بہ بیت، بلے آ نہ منیت۔ ‘‘
منال ءَ بزّگ ھم بئیگ ءَ اَت، بلے حیرت ھم ۔ ’’گڑا ایشی کاراں کئے کنَت؟‘‘
’’آ وَت ھم کمے باز کنت بلے گیشتر کاراں ایشی ہمساہگے کئیت ءُ کنَت۔‘‘ آگوں بے تاہیریں چماں وتی مات ءِ نیمگ ءَ چارگ ءَ لَگ اِت ءُ آیک ابرے ءِ ترانگ ءَ کپت کہ مُدام آئی ءَ وتی شہر ءَ پیرینانی دَپ ءَ اشکتگ۔۔۔ چُنت روچاں درامد پادار بنت؟
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی روچ پورٹ ءِ شَہر ءَ شوہازگ ءُ نزیکیں چم ءَ چارگ ءِ روچ اَت۔ کوکیل شہرءِ پیم ءَ اُدا ھم موسم ءِ ساچانی ءُ ھوْر ءِ شنزگ برجا اَت۔
دَگ چو پُر ءُ ھالیک بیان اِتنت، آ گوں وتی مہمانداریں کہول ءُ ایوری ءَ اوریگن ءِ مستریں شَہر ءُ باپاری بُنجاہءَ نزیکیں چمّے چارگ ءَ اَت۔ سارا آئی ءَ را پورٹ لینڈ ءِ باروا گُشان اَت ءُ وھدے آئی ءَ گُشت کہ امریکہ ءَ پورٹ لینڈ نامیں دو شَہر اَنت، آ ترانگاں کپَت یک امریکی نقشہے ءِ کہ لہتیں روچ ساری آئی ءَ دیستگ اَت ،ہمیشی ءِ تہ ءَ ھم دو جاہ ءَ پورٹ لینڈ نبشتگ اَت۔
اے شہر ءِ دومی نام اَت گلاب ءُ وش بوہانی شَہرءُ آئی ءَ مار اِت کہ اے نام راستی ءَ ہمے شہر ءَ پِر بہ بیتیں۔اے گپ پہ آئی ءَ مزنیں چیزے اَت کہ آ شہر 1845ءِ دوْر ءَ آبات بیتگ ۔ آ ہمے گپ ءِ جیڑگ ءَ اَت کہ آئی شہر ءُ بلکیں آسرجمیں راج کہ ہما جاہ ءَ چہ کرناں جامنند اِنت، آ جاہ ءِ گیشتر د مگ انگت ہما کرنیگیں دروشم ءَ سلامت اِتنتءُ انچو سما بیت کہ زِند ءِ وَڑ ءُ پیم ہمادور ءِ تہ ءَ اوشتاتگ ءُ پدا وھدے کہ آ اے شہر ءَ چارگ ءَ اَت، اُودا زِند باز دیم ءَ شُتگ اَت ءُ انگت گیشتر دیم ءَ روان اَت۔ ۔۔بلکیں چہ آئی راج ءَ سدانی سال دیم ءَ۔اے ھیالاں آئی ءَ را بے تاہیر کُتگ اَت ءُ آ دِل ءِ تہ ءَ وَت ءَ جُست ءَ اَت،’’پرچا ما انچو وھد ءِ تہ ءَ وتی د مگ ءَ چُشیں بدلی یے نہ یاؤرتگ؟ چی سبب اِنت کہ مارا اے دوْر ءَ پدمنتگیں زندے گوْازینگ کپگ ءَ اِنت؟ زانا ں ما گوں وتی مردماں ایماندار نئیں یا مئے ءُ مئے سروکانی دست نہ رسیت؟ نہ چُش نہ اِنت۔۔۔ گُڑا پرچا؟اے ھم پورٹ ءِ شَہرے ءُ چہ ما مرچی دیر اُودا ھم یک پورٹ ءِ شَہرے اَست۔۔۔بلے چنچو تپاوت اَست دوہینانی تہ ءَ‘‘ پہ آئی ءَ اے گپانی سرپد بئیگ ارزان نہ اَت،ءُ ناں کہ آئی ءِ د مگ ءِ سیاسی لیبانی سرپد بئیگ پہ آئی ءَ کسانیں گپے اَت۔ آ ئی ءَ نوکی دُنیا ءِ گندگ بندات کُتگ اَت ءُ انچو زِیت آ اے دُنیا ءِ لیباں چی پیم ءَ سرپد بیتگ اَت؟ پدا آئی ءَ جیڑ اِت کہ اگاں آ اُدا سر مہ بیت اِیں، آ ئی ءَ کدی اے چیز نہ زانتگ اَت کہ بنی آدم ءِ زِند چنچو آسیدگ بیت کنَت، آ چنچو دیمرئی کُت کَنت ءُ درستاں گیش یک زالبولے چے پیم ءَ وتی پادانی سر ءَ وَت اُوشتیت ۔ اے نوکیں راہاں آئی ءَ را زِند ءَ گوں مہِر ءِ سوج ءَ ابید چیزے کنگ ءِ جذّبگ داتگ اَت ءُ آ تلوسگ ءَ اَت پہ ہما روچ ءَ کہ آ پدا وَتی شَہر ءَ سر بیت ، یک نوکیں مردمے ءِ پیم ءَ،کہ پہ وَت ءَ نہ بلکیں وتی سرجمیں راج ءِ ھاتر ءَ زِند گوْازینیت۔ بلے آ پدا گوں وَت ہمتران بیت،’’باریں من راستی ءَ چیزے کُت کناں یا اے کلی یک نہ سرجمیں واہشے ءِ پیم ءَ منی ذہن ءُ منی رودپتر ءِ تاکاں گون بیت۔ ۔باریں اُدا پہ اے وَڑیں واہشت ءَ من ءَ دِل بڈی دئیگ بیت یا دِل پُروش کنگ بیت۔۔۔اے گپ ءَ وھدمن ءَ وت گُشْیت ، پرچا کہ منی ہلک ءِ تب ءُ رَدِ عمل کدی زانگ نہ بنَت۔‘‘
گاڑی اوشتات ءُ ہما دمان ءَ گوں آپدا وتی ھیالاں چہ دیر ءُ پورٹ لینڈءِ نزیک ءَ اتک۔ ڈن ءَ در آہگ ءُ چاریں نیمگ ءَ بُرز بالادیں ماڑیانی شیشگاں چاران ، آئی ءَ اندازگ جَت کہ اُدا سیول انجنئرنگ ءِ بے کساس درور اَست اَت، کہ بنی آدم ءَ جیڑ گ ءَ مجبور کن اَنت کہ ھُدا ءَ انسان ءَ پرچا اشرف المخلوقات ءِ نام داتگءُ راستی ءَ بنی آدم وتی ھُدا داتلائقی( صلاحیت) ءُ وتی زانت ءَ چہ چے چے جوڑ کُت نہ کنَت۔
دیم ءَ یک پولےBridge) (اَت ءُ آپ ءَ ہما دیم شہر ءِ بُرزیں ماڑیاں ھوار میل ءُ مزنیں بوجیگانی اوشتگ ءَ آ ترانگ ءَ کپت پدا وتی شہر ءِ تیاب ءِ کہ اُدا ھم یدّارانی قطار آئی ءَ ماں تیاب ءَ دیستگ اَنت۔ہمے راہاں پیادگ روان آئی ءَ ہر یک دمگے ءِ نزیک ءَ یا وَ آپ ورگ ءِ فوّارہے دیست یا کہ راج دپتری مردمے ءِ بُتے (مجسمہ) ۔
آ راہاں گوں وتی مہمانداریں کہول ءَ ترّان آئی ءَ لیکھت اِت چنچو وَش دروشم اَت آ جاہ ، آ برزیں ماڑی،آ پہل، آ وڑ وڑیں گاڑی،اُودے ساچانیں موسم ۔۔۔دراہ گُشئے ہمے گپّامنّارینگ ءَ اِت اَنت کہ زِند ءِ سپر برجا اِنت۔ اُدے الیکٹریک ریل کہ لوکل ٹرانسپورٹیشن ءِ رِدا کارمرز بیت، ہمے دم پہ سہت مردماں برگ ءُ آرگ ءَ اَت۔آہمشی ءَ چاران ءُ ہمے سرکپوک ءُ ایر آؤکیں مردماں چاران اَت کہ ہر یکے ءِ وتی یک منزلے اَت، وتی کار ءُ وتی زِند ءِ وَڑ ءُ پیم۔ دیم ءَ روان آہاں یک جاہے سیاہیں آسنی جالی دیست اَنت۔ آ ، ایوری ءُ سارا ہما جالیاں داران ہمے کمپان ءِ تہ ءَ پُترت اَنت ءُ پُشت ءَ مہمانداریں مات ءُ پِت آیان بیت اَنت۔یک نیمگے بازیں پدیانک گول گول ءَ گیشیتگ اِت اَت، دیم پہ دیم ءَ گُشئے یک تَلّوہے (Stage) اَت۔ ہمے تلّو ءِ سر ءَ سرکپگ ءَ گوں آہاں آ کمپان ءِ مزنی دیست ، اے جاہ اَت اُودے سیاسی گُشتانکانی مراگش ئے کہ ایکشن ءِ وھدءَ اُودے راجی سروکاں گُشتانک داتگ ءُ ہمے کمپان چہ مردماں چکار بیتگ۔ لہتیں ہمے پدیانکانی سر ءَ نشتگ اَنتءُ لہتیں اوشتاتگ اَنت۔
پہ منال ءُ ایوری ءَ دلگوش کنوکیں چیز ہمے کمپان ءِ تہءِ یک انچیں جاہے اَت کہ اُودے اُشتگ ءَ ءُ گپّ جنئگءَ گوں انچو سما بیتگ گُشئے مردم گوں مائیکرو فون ءَ گپّا اِنت۔ہمے جاہ ءَ زمین ءِ سرءَ ٹائیل چپ ءُ چاگردءَ جنَگ بیتگ اِتنت ۔ ہر ہما کسَ کہ ایشانی بِچءِ ٹائیل ءِ سر ءَ وھدے اوشتاتگ ، ءُ ھبر ے کُتگ آئی ءَ ہمے ماراِتگ کہ زانا آ مائیک ءِ سرا گَپ ءَ اِنت،سرجمیں کمپان ءَ آئی توار جسکیتگ۔ آ سرپد نہ بیت اَنت کہ ایشی سبب چی اَت ءُ توار چی پیم ءَ انچو دیر شُت کَنت۔ آ ئی مہمانداریں کہول ءِ رِدا آ جاہ چو زمانگی Romeءِ یک جاہے ءِ پیم ءَ جوڑ کنگ بیتگ۔ ہما وھد ءُ کرناں کہ سائینس ءَ نہ مائیک جوڑ کُتگ بیتگ ءُ نے کہ توان (بجلی) بیتگ۔ اے ہما دوْر ءِ تکنیک اَت بلے آ ئی مہمانداریں کہول ءَ ھم زانت نہ کُت کہ توار ءِ جکسگ ءِ سبب چی اَت؟ بس ہمے گُشت ئے کہ روم ءِ مردم ہما کرناں سکیں زانتکار بیتگ اَنت کہ پہ وَت ءَ چُشیں چیزے جوڑ کُتگ۔
سرجمیں روچ پورٹ لینڈ ءَ ترّگ ءَ پد آہاں دم بُرت، ءُ شپ ھم چو تہار بیان اَت، پمشکا آ پدا مہمانداریں بلّک ءِ لوگ ءَ سر بیت اَنت۔ پورٹ لینڈ ءَ دگہ یک روچے دارگ ءَ پَد، آ والا والا ءِ ہاترا درا تک اَنت کہ دگہ چار کلاک ءِ راہ اَت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
آزمان ءَ نہ گوْاروکیں جمبرانی امبارے چو بالی گُراگانی قطار ءِ پیم ءَ گوْزان اَت۔ آئی ءِ چم آزمان ءِ ہمے ندارگ ءَ چاران اِتنت۔ پدا وھدے کہ آ ئی ءَ دم بُرت گُڑا دیم ءِ یک درچکے ءِ سارتیں ساھگ ءِ چیر ءَ نندان وتی ڈیھ ءِ ترانگاں کپت کہ اُدا کہیرءُ شریشانی ساھگ پہ بنی آدم ءَ بہشت اَنت کہ بید آہاں گرماگی تبدءُ لواراں کئی سگ اِت کنَت، بلے آ جاہ کہ مرچی آ نشتگ اَت، آ ئی موسم ءُ دروشم چہ آئی تیاب دپی پدمنتگیں شہر ءَ جتا اِتنت۔ریاست واشنگٹن ءِ اے کسانکیں شہر والا والا کوکیل اوریگن ءِ پیم ءَ سارت اَت۔والا والا ءَ اے آئی ءِ دومی مہمانداریں بلُّک ءِ لوگ ءِ کمپان ءِ درچک اِتنت کہ ہمشانی چیر ءَ آ نشتگ ءُ وتی ھیال ءُ ساچشتاں قلمبند کنگ ءِ بارہا جیڑگ ءَ اَت۔ اناگت سرگوْات ءِ کشگ ءَ گوں رودپتر ءِ تاک پچ بیان بیت اَنت ءُ آ ئی چم کپت اَنت ہما تاک ءِ سر ءَ کہ دو ماہ پیش آئی ءَ نبیستگ اَت۔ وھدے کہ آ ئی ءَ یک نبشتانکے ءُ یک آ زمانکے وتی ڈیھ ءِ جیڑہانی بن گپ ءِ سر ءَ نبشتہ کُتگءُ امریکی کونسل ءَ روان داتگ اَت۔ آ وداریگ اَت آہانی پسّوءِ بلے انگت آہاں ہچ حال ءُ احوال نہ کُتگ اَت۔
’’چنکس ھُب ءُ واہگ ءَ گوں من ہما نبشتانک ءُ آ زمانک نبیستگ اِتنت بلے انگت ہچ حال نیست بلکیں نی دسمبر ءِ ھلاس بئیگ ءَ پیش آ بگْوش اَنت کہ کئے پہ سیوک ایجوکیشن ویک ءَ درچنگ بیتگ۔ انچو ودار ءَ من دم بُرت! ۔۔۔‘‘ دِل ءِ تہ ءَ آگوں وَت گپ ءَ اَت۔ ’’چو گْشنت کہ قلمءَ زہم ءِ زور مان اِنت، نی باریں اے قلم چنکس زور آوریں؟‘‘
پدا وَت ءَ چہ اے مقابلہ ءَ بے ترانگ کنان، آرودپتر ءِ تاکاں دیم ءَ بران اَت داں یک نوکیں تاکے ءَ سر بیت۔ آئی ءَ وتی قلم کار بَست۔
’’زی چہ پورٹ لینڈ ءَ درآہگ ءَ گوں چار کلاک رَند ما والاوالا واشنگٹن ءَ سر بیت اِیں۔ من دِل ءَ گُشْتگ اَت کہ والا والا مزنیں شہرے بیت بلے انچوھم مزن نہ اِنت ، بلکیں چہ مئے گوادر ءَ مستر بیت۔۔۔چو من پہک گْشت نہ کناں، بلے اے منی اندازگیں۔ ھیر سارتی ءَ اے کوکیل ءِ برات ءُ گوہاریں ءُ ھور ، درچک ءُ جمبراں ھم۔والاوالا من انگت سرجمی ءَ نہ دیستگ بلے پورٹ لینڈ ءِ نامداریں جاہاں کہ من شُتگ اِتاں،آہانی باروامن انگت ترا نہ گُْشتگ ۔
پورٹ لینڈ ءَ چہ در آہگ ءَ ساری ما اُودا اوریگن ءِ نامداریں میوزیم اُمزی( OMSI )ءَ شُت اِیں۔چوکہ امریکی وتی راجی مڑیانی قدر ء بستار ءَ زان اَنت، انچو دگہ کس نہ زانت۔بلکیں اے منی اندازگیں، چو کہ من وتی کسانیں زند ءِ تہ ءَ اِینکس زیادہ راج نزیک ءَ چہ نہ دیستگ ءُ ہرچی کہ دیستگاں آہاں وتی راج ءِ پکر گون نہ بیتگ گُڑا راجی چیدگانی سُد ھ اِش کُجا بیت۔
’’بس نی لہتیں روچ ءُ پدا مئے سارا چہ نائیجریا ءَ کئیت۔‘‘انچو کہ مہمانداریں پت ءَ اے گپ گُشت ،گُشئے آ ئی لوگ بانک ءِ دیم سر ءَ یک جتاہیں وشّی یے تالان بیت۔آئیءَ ماراِت مات اگاں انگریزے بہ بیت یابلوچے، آ ئی مارشت ءُ جذّبگ الّم ءَ یک وَڑ ءَ بنَت۔
’’ کرسمس وش اِنت وتیگانی ہمرائی ءَ، دریگتے سارا ءِ ہمرائی ءَ مئے سئیں بچک ، نشار ءُ نماسگ ھم بہ بتکیناں گُڑا مئے چم سارت ءُ دل آسیدگ بیتگ اِت اَنت۔‘‘مہمانداریں مات ءِ سر جہل اَت ءُ دوئیں دستاں گوں چُل ءِ ٹیبل ءَ داران آ ئی ءَ اے گپ گُشْت اَنت۔
’’ کیتی، تو پرچا دل رنج ئے، اگاں تئی سرجمیں کہول اِدا نئیت بلے امبر ءَ ھُدا ءَ مارا دگہ دو جنکیں چُک داتگ ءُ پدا انچو کہ سار ا کئیت ما دراہ رئیں تئی مات ءِ شہر پورٹ لینڈ ءَ ءُ پدا لہتیں روچ منی مات ءِ لوگ ءَ ’’والا والا وا‘‘شنگٹن ءَ گوْازین اِیں۔‘‘مہمانداریں پِت ابرءَ اَت کہ اناگت فون ءِ توار اَتک۔مہمانداریں ماتءَ فون چِست کُت۔
’’ھلَو۔۔۔ ھو، شریں۔ یک ساعت ءِ بِدار اِت، من انّی توارئےِ کناں۔‘‘مہمانداریں مات فون ءَ گَپ کنان، آ ئیءِ نیمگ ءَ اشارگ کُت ءُ گوں کسانیں توارے ءَ گُشت ئےِ۔’’ منی ھیالاںAYUSAءِ کار گس ءَ چہ پہ تو فون اتکگ۔‘‘
’’پہ من؟‘‘آئی ءَ جُست کُت۔
’’ھو۔بزیر بچار چی گُشنت۔‘‘
آئی ءَ کمے دیر گپّ جَت ءُ پدا فون ءِ بند بیگ ءَ گوں آچہ گَل ءَ بال اَت۔
’’چی گپّے؟‘‘مہمانداریں مات ءَ گوں ھبکئیں توارے ءَ جُست کُت۔
’’شُمارا یات بیت کہ گوْستگیں ماہ ءَ مئے دود ءُ ربیدگی International Week of Educationءِ مقابلہ بیتگ اَت ءُ ما بازیں جاہاں پریزنٹیشن داتگ اَت۔‘‘
’’ھو، گڑا؟‘‘ آہاں درائینت۔
’’گُڑاAYUSAءِ اے سال ءَ ہمینچو کہ ڈنی مُلکی نودربر اَست اَنت ءُ ہمینچو ءَ کہ بہر زُرتگ اَت، آ درستانی تہ ءَ سئے کٹوک نامینگ بیتگ ءُ آہانی تہ ءَ منی پریزنٹیشن ھوار اَنت۔‘‘
مہمانداریں پِتءَ آ ئیءِ گپان ءَ دیم ءَ بران ءَ گُشت’’تو زان ئے بلکیں مرچی پہ ترا اے یک مزنیں گپّے بلے انچو کہ وھد گوْازان بیت اے سوبمندی ءِ ارزشت کم بیان بیت پرچا کہ تئی زِند ءِ تہ ءَ الّم ءَ ایشی ءَ مستریں چیز کئیت بلے یک چیزے کہ کدی ھلاس نہ بیت ءُ تو کدی بے ھیالے نہ کن ئے، ہمک سوب مندی یا بے سوبی ءِ داتگیں ہمّت، کہ پدا انگت مستریں چیلنچ زیرگ ءَ پرماینَت، بچار زند داں اَست، بنی آدم دیم ءَ جنزان اِنت ءُ ہر یک سوبندی یے آ ئی گاماں تُرند ءُ گیش کنان کنَتءُ آ ئی ءَ کدی یکیں جاہ ءَ اوشتگ ءَ نئیل اِیت۔‘‘
’ انسان ءَ مُدام زند ءِ کساں ءُ مزنیں چیلنچانی مقابلہ کنگی اِنت۔گام سُست بنت، بلِّے بنَت، وھد گراں بیت، بلِّے بیت، مردم مہ اوشت اِیت، پرچا کہ وھد پہ کَسے ءَ مہتل نہ بیت ۔‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
شَپ تہار اَت،نہ ماہکانی اَت نہ کہ استالانی دروشم گندگ آہگ ءَ اَت،چہ وتی کمرہ ءَ دریگ ءَ ڈن چارگ ءَ رند ھم آئی ءَ ہچ نہ دیست ابید چہ لہتیں درچکاں کہ شَپ ءِ تہاری ءَ چو سیاہیں داریں بُنڈ گندگ آ ہگ ءَ اِتنت۔ مہمانداریں کہول ءِ لوگ ءَ اے روچ ءَ آ یک جتاہیں ھاموشی یے مارگ اَت ۔ بہ گندئے ہمے ھاموشی بلکیںآ ئی تکانسیری ءِ مزنیں سبب ئے اَت۔ ایوری وتی کمرہ ءَ اَت ءُ مہمانداریں کہول شُتگ اَت بالی پٹ ءَ وتی جنک سارا ءِ رَند ءَ کہ چہ نائیجریا ءَ سالے رَند آ ہگی اَت۔زمستان ءِ موکل ءِ سبب ءَ وانگ جاہ وَ ساری ءَ بند اَت، ءُ سرجمیں روچ لوگ ءَ تہنا گوْازینگ ءَ گوں گُشئے آ دم بُرتگ اَت ءُ کدی وتی لوگ ءِ ترانگ ءَ کپگا اَت ءُ کدی دریگ ءَ ڈن چارگ ءَ اَت کہ کدی نہ کدی مہمانداریں کہول کئیت بلے باز ودارءَ پد ھم وھدے کہ آ نہ یتکاں ، گُڑا آ چہ وتی کمرہ ءَ در اَتک ءُ جہل ءَ ہما جاہ ءَ کہ لوگ ءِ کسانکیں کتاب جاہے اَست اَت ہمود ءَ شُت ءُ یک برے نہ زانت ئےِ کہ چی بوانیت، بلے اناگت آ ئی ذہن ءَ ہما گپ اَتک کہ باز ساری آ ئی مہمانداریں کہول ءَ گُشتگ اَت۔ آ زیت پٹّگ ءَ لَگ اِت سارا ءِ نبشتہ کُتگیں کتاب ءَ کہ مُدام آ ئی مہمانداریں مات ءَ ہمیشی ءِ باروا گپّ کُتگ اَت۔
’’Swirly‘‘ آ ئی ءَ گُشت’’منی ھیالاں ہمیش اَت آ وانگی ءِ نام۔‘‘آسرجمیں کتاب جاہ ءَ پٹّان بیت بلے آ کتاب آ ئی ءَ دَست نہ کپَت۔
’’بلکیں اے کتاب نیست اِدا۔۔۔‘‘ہمے گُشگ ءَ گوں آ وتی کمراءَ روان بیت بلے اناگت آ ئی چم ھال ءِ ٹیبل ءَ کپَت ءُ وانگی ھم ھمود ءَ اِیر اَت۔
وانگی ءَ دَست ءَ کنان ءَ آ ئی ءَ گُشت، ’’بزاں تو اِدا ئے، ءُ من سرجمیں کتاب جاہ یک یک کُتگ۔‘‘
آ گوں کتاب ءَ پدیانکانی سر ءَ نشت ءُ کتاب ءِ لہتیں تاک وانگ ءَ گوں آ سرپد بیت یا اندازگ جنگ ءَ اَت کہ سارا ءَ آ کتاب پرچا نبشتہ کُتگ۔ آئیءَ جیڑ اِت کہ لہتیں وھداں بنی آدم وتی پجار ءَ بیگواہ ماریت پرچا کہ آ ودی بیت دگہ جاہے ءَ، ردیت ءُ مزن بیت دگہ جاہے ءُ گوں دگہ ربیدگ ءِ مردماںءُ پدا انچو کہ زند گوْازان بیت آ ئی تجربگ ھم دگہ دودمان ءُ راجانی تہ ءَ گیش بیان بنَت بلے گُڈ سر ءَ بنی آدم وتی پجّار ءِ بابت ءَ وَت ءَ جُست کنت کہ آسر آ کئے اِنت؟۔۔۔ انچو کہ مہمانداریں کہول ءَ گُشتگ اَت، سارا ودی بیتگ اَت امریکہ ءَ بلے رستگ نائیجریا ءَ، پدا ونتگ ئےِ کینیا، میکسیکو ءُ تھائی لینڈ ءَ ءُ نی کارا اِنت پدا نائیجریا ءَ ءُ کدی ملاوی ءَ ۔ اے وَڑ ءَ آ ئی ءَ دودمان وَ باز دیستگ بلے بلکیں آ وَت وَت ءَ گیشینت نہ کنگا اِنت کہ آ چی لوٹیت ءُ کئے بئیگ لوٹ اِیت؟
’’بلکیں بیت کنَت منی گما ن رَد اِنت ۔‘‘ہمے گُشتگ ءَ گوں آ ئی ءَ گاڑی یے تواراِشکُت ءُ ہمے توار ءَ گوں رومل ءِ وکّکگ ھم دارگ نہ بیت اَنت۔ ’’منی ھیالاں آ سر بیت اَنت۔‘‘ ایوری ءَ ھم گاڑی ءَ توار اشکُت ءُ جہل ءَ اَتک۔
سارا پہ آ ئی ءَءُ ایوری ءَ نوکیں مردمے اَت۔دروازگ ءِ پچ کنگ ءَ گوں مہمانداریں مات ءُ پِت ءِ پُشت ءَ ااُوشتاتگ اَت سارا۔۔۔ آ چمّا باز جتِا اَت بلے پدا ھم آ ئی بے تواری ءُ میار ءُ پدا وَتی مات ءُ پِت ءِ ہمراہ بئیگ، اے دراہیں چیزانی گندگ ءَ ،گُشئے یک بلوچیں جِنکے ءِ تہ ءَ ہما وَڑ ءَ گرا نی ءِ اومیت دارگ بہ بیت،سارا ہما پیم اَت۔ آ زر د پُٹیںءُ باراگیں ، اسپیتیں انگریزے اَت بلے آئی دیم ءَ یک جتاہیں سادگیں تبے پدّر بئیگ ءَ اَت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
زِر ءِ ہلاہوشیں گوْرم کوہاں گوں ڈک وران اِتنت، آزمان ءِ زَرد ، سُہر ءُ نیلیں رنگ یک کساں سالیں جنکے ءِ رنگ رنگیں گُشان ءِ پیمءَ گندگ آ یگ ءَ اَت ءُ کمے تہار تر بئیگ ءَ گوں ہمے گُشان چو یک پیر زالے ءِ سیاہیں سریگ گندگ آیگ اَت ءُ دیم ءَ تیاب ءِ تہ ءَ مِکیں کوہ چو ہما پیر زال ءِ پیم ءَ اُوشتاتگ اَت کہ ہمائی سریگ آزمان ءَ چہ ایر کپان اَت پدا گُشئے تیاب ءِ گوْرم آئی ءَ پہ زور تیلانک دئیگءَ اتنت بلے آ پیر زال انچو مہر ءُ مہکمی ءَ اوشتاتگ کہ آ ئی ءَ کس سُرینت نہ کنَگا اَت، آ ئی ارادگ ءُ آ ئی پِکر گُشئے مُہکم اِتنت، کہ آ کمے ھم نہ سُریت۔
وھدے آتیاب ءِ دَپ ءَ نِشتگ گُڑا جتاہیں عکس آ ئی پکرانی تہ ءَ گردش کُتگ ءُ آ ئی ءَ وَت قصہ ءُ پکر انی رُگ گوْپتگ۔ آ ئیءِ راستیں ہنکین یک تیاب دپی شَہرے اَت ، پمشکاوھدے کہ آ ئی ءَ تیاب ءِ گوْرم دیستگ اَنت ، آ سرجم ءَ جتاہیں دُنیا ہے ءَ سر بیتگ ءُ آ ئی ھیالانی ھود ہمینچو پراہ شُتگ کہ آ ئی ہچ سیمسر نہ بیتگ۔ اے روچ ءَ آ گوں ایوری ،مہمانداریں کہول ءُ آ ہانی نوک اتکگیں جنک ءِ ہمرائی ءَ اوریگن ءِ تیاب ءَ اتکگ اَت، تاں دیراں تیاب دَپ ءَ اوشتان آ وَتی ھیالانی دُنیا ءَ گوں وَت ہمتران اَت کہ اے تیاب ءُ آئی ہنکین ءِ تیاب ءِ تہ ءَ چی تپاوَت اَست اَت۔۔۔ہمیش کہ اے سرد آپ اَت ءُ آ گرم آپ، ہمے کہ ایشی گوْرم مُدام لگورین اِنت ءُ آ گیشتر وھداں بے ترک ءُ توار اَت، ہمے کہ ایشی کوہ مُہکمین اِت اَنت ءُ آ ئی ءِ کوہ ڈُروکین اِت اَنت یا ہمیش کہ اے تیاب ءِ واجہ وَت اُدے مردم اِت اَنت کہ چہ زانتکاری ءَ چہ درستاں دیم ءَ تر اِت اَنت بلے آ وتی تیاب ءِ واہند نہ اَت بلکیں آ ئی تیاب ءِ واجہ باز اِت اَنت۔ باریں چے پیمیں مارشتے بیتگ کہ گوں تیاب ءِ گندگ ءَ آ ئیءِ چمّانی تہ ءَ ودی بیتگ، اے مارشت ءَ تاں زُبان ءَ آرگ پہ آ ئی ءَ مزنیں جُہدے بیتگ۔
گوْات ءِ تُرندی گُشئے آ ئی ءَ نِزورترینگ ءَ اَت بلے آ ئی ارادگاں نزور ترینگ یک نہ بئیوکیں کارے اَت۔ ہمے دمان ءَ تیاب ءِ دَپ ءَ پادان ترند کناں، ساراءَ آئی ءَ را جُست کُت، ’’گُڑا تئی بُنکی شَہر پاکستان ءِ کُجام نیمگ ءَ کپیت؟‘‘
’’تیاب دپی۔‘‘آ ئی ءِ دَپ ءَ در اَتک’’بزاں زرباری روایر شُتی نیمگءَ ۔یک نیمگے تیاب اِنت ءُ دومی نیمگا ایرانءِ سیمسر۔‘‘
’’ایران ءِ ہمسائیگ ئے بزاں تو۔‘‘اے ہبر سارا ءَ گوں جتاہیں وڑے ءَ آجُست کُت۔ آ ئی ءَ اے زانتگ کہ امریکہ ءُ ایران ءِ نیام ءَ چو شریں سیادی نیست بلے اے نہ زانتگ اَت کہ اُدا ہر کس کہ ایران ءِ نام ءَ اشکنت آ ئی توار بدلیت۔
’’تو مہ تُرس، من ءَ گوں سیاست ءَ کار نیست۔‘‘سارا وتی گپ ءَ پدا زیران گُشاں بیت،’’اے مُلک بزان اَنت ءُ ایشانی سیادی، مارا گوں اے پیمیں چیزاں سیادی نیست۔‘‘
منال ءَ سدکیں ساہے زُرت ءُ پدا جُستے کُت،’’نائیجریا مرچاں سک ھالانی تہ ءَ گندگ کئیت، اُدا چے پیمیں جنگے چِست اِنت؟چاگردی، راجی، آشوبی یا نیکراہی (مذہبی)؟
’’ہمینچو کہ من سرپداں، منی ھیالاں اُدا نیکراہی اڑ ءُ جنجال باز اَت، ءُ بلکیں باز براں مذہب ءِ نام ءَ کشّ ءُ چیل ءُ مردمانی بیگواہ بئیگ ءِ ھال شنگ بنَت۔‘‘
’’اُدا زاناں کُجام مَذہب Dominent اَنت؟‘‘
’’اسلام ءُ عیسائیت، دوہیں یک ھساب ءَ بنَت۔‘‘
’’نائیجریا معاشی حسان چون اِنت؟‘‘
’’اے باروا من چی بُگشاں، بلکیں نائیجروَتی دَورسیلہانی ھساب ءَ ہما جاہ ءَ بہ بیت اِنت، اُدا نہ اِنت۔مالی تکءَ کدی دُنیا ءِ غریب تریں ڈیھانی تہ ءَ ھوار کنگ بیت ءُ کدی کرپشن ءِ جیڑہ دیم ءَ کاینَت۔ بلے منی ھیالاں دُنیا ءِ گیشتر پدمنتگءُ کم دیمرئی کُتگیں ڈیھانی جیڑہ ہمیش اَنت۔ ‘‘
’’گُڑا بلکیں نائیجرہ ءَ ھم اصل جیڑہ مذہب نہ بلکیں معاش اِنت۔‘‘
’’بلکیں بیت کنَتءُ اے گپ اَست کہ نیستگاری وَت یک جنگے۔ ‘‘
’’ھو۔‘‘
’’دُنیا ءِ ہمے کُنڈ ءَ کہ تو نشتگ ئے، اُدے جیڑہ ھم مُدام حالانی بُن گپ اَنت ۔‘‘
’’بلے آ ھالانی تہ ءَ چنچو راست ءُ چنچو دُروگ اَست، آ باراہا مردم ہما وھدءَ تاں زانت نہ کنَت کہ آ وَت اُودا نئیت، پرچا کہ اے گپ زانگ بہ بیت، مئے احوالکاری تگ(پریس) ءَ انچو آ جوئی انگت نہ رستگ کہ آ راستیں گپّاں دیم ءَ بیاریت، ءُ راستی ءِ پدّر کنوکانی آ کبت چی بیت، اے بابت ءَ ابر مہ بیت وَ شر تر ، سارا۔‘‘
’’گُڑا شُمے ڈیھ ءَ زانت ءِ چی ھال اِنت ءُ زالبولانی دیمروئی؟‘‘
’’سرجمیں ڈیھ ءِ اگاں گپّ بہ بیت گُڑا ہر یک صوبہے ءِ زانت ءُ زالبولانی دیمرئی ءِ دگہ جاور گندگ کئیت۔ ‘‘
’’منی ھیالاں تئی صوبہ ءِ تہ ءَ زالبولانی دیمرئی ءِ کچ باز بیت، انچو نہ اِنت؟‘‘
’’چیا زاناں؟‘‘
’’تو ھم یک جنکے ئے ۔‘‘
’’باز براں لہتیں چیزلہتیں جاہاں کدی کدی بئینت، ایشی ءَ چہ ما سرجمیں راج ءِ جاور ءِ اندازگ ءَ رَدیں وَڑ ءَ جَت کن اَیں۔ ‘‘
’’چو ھو، شَریں تو من ءَ منی جنِد ءِ ڈیھ ءِ باروا جُست نہ کُت؟‘‘
’’اِشی ءَ من چم ء وَت گندگا آں ءُ من اندازگ جنگا آں کہ اِدے ایمنی ءُ وشحالی ءِ سبب چے اَنت، بلے انگت اے چیزانی سرپد بئیگ ءَ وَھد لوٹیت۔‘‘
’’تئی کِرا اَست گُڑا؟‘‘
’’چے؟‘‘
’’وھد؟‘‘
’’انچو زیات ھم نیست کہ من سرجمی ءَ تئی ڈیھ ءَ سرپد بہ باں، بلے پدا ھم شَش ماہ اَنگت اَست۔‘‘
’’بزاں دیم ءِ رَند کہ من کایاں تو اِدانہ بئے۔‘‘
’’بلکیں۔شَریں نائیجریا ءَ تئی چے پیمیں کارے؟‘‘
’’کارے نہ، جُست بکن کہ چے کاراں؟‘‘
’’چے؟‘‘
’’بزاں من یک کارے نہ بلکیں بازیں کارانی سر آں۔‘‘
’’چونیں کار؟‘‘
’’من یک NGOیے گوما ہمگرنچاں، ایشی تہ ءَ من نائیجریا ءِ زالبولانی دیمروئی ءِ سر ءَ کارا آں۔مئے بازیں پروجکیٹ اَست اَنت۔‘‘
’’چونیں پروجکٹ؟‘‘ اے جُست ءَ گوں گُشئے منال ءِ دِلگوش گیش بیان بیت، آ ئی دِل ءَ باریں چیا اے گپ آیگ ءَ اَت کہ سارا آ ئی ڈیھ ھم بئیتک اِیں یا آ ئی وَت پہ وتی ہنکین ءِ زالبولاں انچیں کار بہ کُتیں کہ آ ئی جاہ ءِ زالبولاں ھم دیمرئی بُکتیں۔
سارا ءَ گُشت،’’من آہاں وانیناں ھم بزاںAdult literacyءِ سر ءَ کار کناں، پداٹریننگ ھم کنائیناں دگہ بازیں چیزانی ءُ لہتیں زالبولان ءَ enterprise یا ventureبندات کنگ ءِ سر ءُ سوج کناں دانکہ آ وتی پادانی سر ءَ وَت بوشت اَنت ءُ کسی محتاج مہ بنَت۔‘‘
’’باز جوْان۔تئی کارانی باوااشکنگ ءَ گوں منی دِل ھم گُشیت کہ من پہ وتی مرماں انچیں کار بہ کناں۔‘‘
’’پہ تو انگت وھد اَست، بلے ہمینچو زیت تو چاگردی کاراں گون بئے ہمینچو تئی واستہ شرتر اِنت، انی تو چُشیں مزنیں گلَے ءِ تہ ءَ کار کُت نہ کن ئے بلے وتی وانگ جاہ یا کہ کُجام ھم جاہ ءَ موہ رَسیت وَت ءَ مَدار۔ من نہ زاناں تئی نیکراہ اے بابت ءَ چہ گُشیت بلے منی نیکراہ ءِ پنَت ہمیش اِنت کہ انسانیت ءِ ھذمت ءَ چہ مستریں عبادت نیست۔‘‘
’’اے گپ ءَ ہچ مذہب رَد گُشت نہ کنَت۔‘‘
شَپ تہار بیان اَت، ءُ ہمے میانجی ءَ مہمانداریں کہولءُ ایوری کہ دومی نیمگ ءَ نشتگ اِتنت، آ ئی ءَ راءُ سارا ءَ اشارگ کنان ءَ وَت ھم پاد اتک اَنتءُ تیاب دَپ ءِ تَریں ھاکانی تہ ءَ وتی پَداں یلہ دیان دراہ گاڑی ءِ نیمگ ءَ رواں بیت اَنت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دسمبر ءِ بیست ءُ ششمی روچ اَت ءُ ھور وتی دِ ل ءِ تب ءَ رِچگا اَت ،کدی گوں گرندءُ گروکاں ءُ کدی گوں گوْات ءُ لوڑاں ۔ انچو ماہانی گوْزگءَ رند ھم آ انگت اے ھوْر ءُ گرندانی ہیلدار نہ اَت۔ آ ئی ءَ کمرہ ءِ دریگ بند ءُ پردہ جتگ اِت اَنت۔ انچو ھوْر ءِ گندگ ءَ بلکیں نی آ ئی ءَ دم بُرتگ اَت۔ گوْستگیں روچ ءَ آ ئی ءَ امریکی دودمان ءِ مزنیں بہر دیستگ اِت اَنت۔ لوگ ءِ توکی نیمگ ءِ پدیانکانی سر ءَ نندان آماں وتی رودپتر ءَ نبیسگ ءَ اَت۔
’’سرپد نہ باں چو اے باروا نبشتہ بکناں کہ من عیسائیانی عید ءِ بہر بیتگاں اے سالی۔ منی ھیالاں ایشی تہ ءَ ھرابیں گپ نیست پرچا کہ من اگاں آہانی کہول ءِ بہراں من وَت ءَ یک کمرہے ءِ تہ ءَ بند کُت نہ کناں ءُ پدا من ءَ کس ءَ آ مذہب ءِ منّگ ءَ نہ پرماتگ، پہ مشکا منی ھیالاں ایشی تہ ءَ ہچ ھرابی ءُ تاوان نیست، آہانی بائیبلءِ تہ ءَ بی بی مریم ءُ حضرت عیسیٰ ؑ ءِ قصّہ چہ آہاں اُشکُتگ پدا من اندازگ جتگ کہ آہانی ءُ مئے نبیانی قصہ چنچو یک پیم اَنت ءُ چنچو جتا اَنت۔ وشتریں گپ اِش اَت کہ آہاں لوگ ءِ تہ ءَ یک کسانُکیں درچکے گوں بتی ءُ چیزاں سمبہینتگ اَت ءُ لوگ ءِ تہ ءَ ہر کس ءَ بے توارءَ ہمشی ءِ چیر ءَ پہ یکی دومی ءَ سوگات ایر کُتگ پدا دومی شَپ ءَ دُرستاں چاراتگ کہ پہ آہاں کئے ءَءُ چی ایر کُتگ۔ پہ من ءَ مہمانداریں مات ءَ یک شریں چیزے سوگات کُتگ، بلکیں منی دوستیگیں چیزے۔۔۔یک نوکیں رودپترے!آ ئی ءَ زانتگ کہ من ءَ نبشتہ کنگ ءَ چنچو ھُب اَست ءُ آ ئی ءَ اے ھم زانتگ کہ تو نی ھلاس بئیگی ئے ! وھدے اے پشت کپتگیں تاک ھم ھلاس بنَت گُڑا من ہما نوکیں رودپتر ءِ تہ ءَ نبیساں، بلے تو پہ دائم منی کرِا بئے۔۔۔ پرچا کہ تو منی دراہیں مارشتان ءَ جاگہ داتگ ءُ منی زند ءِ ہما وھدانی سر گوْست تئی تہ ءَ اَنت کہ آ وھد نی پدا کدی نیا ینَت بلے انچو کہ من تئی ہما تاکاں واناں من ءَ انچو سما بیت کہ من پدا ہما جاہ ءُ جاورانی تہ ءَ آں۔من چہ ترا باز در برتگ۔ھیر ، آ گپاں بِل، باندا ما روگی اِنت اوریگن ءِ مستریں شَہرپورٹ لینڈ ءَ ءُ پدا واشنگٹن اِسٹیٹ ءِ شَہر والا والا ءَ ۔۔۔والا والا، عجیبیں نامے اے شَہر ئے۔باریں جنِدے چون بیت؟‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی سُہب ءَ مہمانداریں پِت ءَ رومل ہمسائیگے ءِ لوگ ءَ بُرت ءُ رسینت۔گوں لوگ ءِ گاڑی ءَ اے سپر ءِ بندات بیت۔ چار کلا ک ءُ ھژدہ منِٹ ءِ سَپر چہ کوکیل شَہر ءَ پورٹ لینڈ ءَ تاں رسَگ ءَ گوں شش کلاک ءَ رَست، پرچا کہ راہ ءَ آ بازیں جاہاں اوشتات اَنت۔
پہ منال ءَ اے راہ ءُ دگ وَت نوکیں جاہ اِتنت۔ آ تیاب دَپ، آ کوہانی گوں آزمان ءَ گپّ جنئگ، آدَگانی دوہیں نیمگ ءَ سبزیں درچککانی ساھگ دراہ پہ آ ئی ءَ اوریگن ءِ سرپد بئیگ ءَ کُمک کنگا اِتنت ۔ جمبراں آزمان سرجم ءَ گپتگ اَت، ءُ ہمے جمبرگُشئے چو منگیر ءِ پیم ءَ ساھگ کنان اِتنت۔پدا دیر کوہانی برزی نیمگ ءَ اسپیتیں برفانی گندگ ءَ گوں منال ءَ اندازگ جَت کہ ڈن ءَ سکیں سارتیں موسمے ءَ جَہ جتگ۔
آجیڑ گ ءَ اَت کہ ہما دور ءُ باریگاں وھدے اُوداانفرااسٹکچر بزاں دگ ءُ دگہ آسرتی نہ بیتگ ، اُدا مردماں چی پیمیں زِند گوْازینتگ ،پرچا کہ اگاں اُودا ہر وھد ءَ زمستانی گوْات ، گوریچ ءُ سارتی ءَ ابید بے موسمی ھوْرانی رِد مُدام برجا ہ اَت، گُڑا چی پیم ءَ آ دوْر ءِ مردماں وتی وھد گوْزینتگ۔ پدا آترانگ ءَ کپت کہ چہ یورپی انگریزاں ساری اُودا ہما Native American جامنند بیتگ اَنت کہ مرچی باندا Red Indian ءِ نام زانگ بنَت۔
’’ڈّن ءَ چی چارگ ءَ ئے، منال؟‘‘ مہمانداریں مات ءَ جُست کُت۔
آ ھیالانی دُنیا ءَ انچو بیگواہ اَت کہ مہمانداریں مات ءِ جُست ءَ آ جَہسّرینت ۔’’بس انچو،قدرت ءِ بے دروریں نقشءُ ندارگاں سرپد بئیگ ءِ جُہد ءَ آں۔اوریگن ءَ ھم بُنکی امریکی جامنند بیتگ اَنت عہدگیں دوْراں؟‘‘منال ءَ جُست کُت۔
’’ھو، امریکہ ءِ گیشتر ریاست ءَ بس ہما جامنند بیتگ اَنت، بلے۔۔۔‘‘اے گُشتگ ءَ گوں مہمانداریں پِت ھاموش بیت ءُ منال ءَ انچو ماراِت کہ آئی ءَ وَتی وجود ءِ سر ءَ گُشئے زہر آھگ ءَ اَت۔
’’بلے چی ؟‘‘منال ءَ جُست کُت۔
’’بلے ہمیش کہ بلکیں مئے پِت ءُ پیروکاں آ بے لوگ کُت اَنت۔‘‘مہمانداریں ماتءَ وتی لوگ واجہ ءِ گپّ سرجم کُت۔
’’یورپیانی آہگ ءَ گوں آ وَت چہ اِدا درنیتکگ اَنت ؟‘‘آئی ءَ جُست کُت۔
’’اے پیم ترا کئے ءَ گُشتگ؟‘‘سارا ءَ جُست کُت۔
’’ام م م۔۔۔اے منی وتی اندازگ بیتگ۔ ‘‘منال ءَ چو پشومانی ءَ پسو دات، گُشئے آ ئی ءَ چو گُشگی نہ اَت ، بلے گُشت ئےِ۔
’’شریں ، اگاں آ چہ اِدا وت شُتگ اَنت، گُڑا تئی ھیالءَ کُجا شُتگ اَنت؟‘‘مہمانداریں مات ءَ پہ مسکراہ جُست کُت۔
’’چو من زانت نہ کناں، شریں شُما بُگش اِت اگاں آ چہ اِدا نہ شُتگ اَنت، گُڑا آ پرچا گنِدگ نہ بنَت، آہاں گوں چی بیتگ، ءُ چی پیم ءَ آ شُمے پِت ءُ پیروکاں بے لوگ کُتگ اَنت‘‘ منال ءَ درائینت۔
’’مئے راج دپتر ءِ اے بہَر مرچیگیں امریکیانی ھاترا یک پدردکنوکیں راستی یے ۔‘‘گاڑی ءَ چَپی نیمگ ءِ د مگ ءِ سرءَ برگ ءَ گوں مہمانداریں پِت ءَ گُشت۔
’’چی پیم ءَ ؟‘‘منال ءَ جُست کُت۔
مہمانداریں مات ءَ گُشت،’’وھدے یورپ ءِ بازیں جاہاں چہ مئے پِت ءُ پیرک پانزدہمی، شاندہمی کرن ءَ اِدا سر بیتگ اَنت گُڑا اے کوہ ءُ گیاباناں یک دگہ راجے آبات اَت، آہانی وتی دودمانے اَست اَت، وتی نیکراہ ءُ وَتی نند ءُ نیادبلے۔۔۔بنی آدم ءِ بدیں فطرت آ ئی ءَ جہل ءَ چہ جہل دوْر دَنت، ءُ ہمے سبب اَت کہ آ نوک آیوکیں مردماں اِدے کرنیگیں جامنندان ءَ مجبور کُت کہ آ وتی پِت ءُ پیروکی نیکراہ ءَ یلہ بِد ینتءُ وَتی ہپت پُشتی دودمان ءَ ھم پُشتہ یلہ بِد ینَتءُ ہر کسءَ کہ چُش نہ کُت گُڑا ۔۔۔اِدا ہمے کوہانی، ہمے میدانانی تہ ءَ‘‘ گاڑی ءَ ڈَن اشارگ کنان ءَ ’’آ کُشگ بیت اَنت ۔‘‘
اے گپّانی باروا پیسرا ھم آئی ءَ بلکیں زانتگ اَت بلے آئی مہمانداریں ما تءَ وھدے اے گپ گیشینت اَنت گڑا آئی ءِ دِل ءَ ہمے مارشت اَتک کہ امریکی راج دپتر ءِ اے تہاریں بہر چیر دئیگ نہ بیتگ بلکیں امریکی وت من اَنت کہ آہاں چی پیم ءَ زمینی ٹُکرے ءِ ھاترا اُودے بے گُناہ ءُ بے میاریں مردمانی ہون ریتکگ۔
گاڑی روان اَت داں یک جاہے کمے دیم ءَ یک بُرز بالادیں کوہے پدّراَت ءُ ہمشی ءِ بُرزی ءَ چہ آپ انچو رچان اَت گُشئے اسپیتیں جمبر آزمان ءَ چہ کپان کوہ ءِ سر ءَ شیر ءِ پیم ءَ ریچان اِ تنتءُ جہل ءَ چہ دیت چِست بیان اَت۔گاڑی ءَ ہمدا داشت ءُ دراہ چہ گاڑی ءَ ایر اتک اَنت۔ اے یک آپریچے اَت کہ(Watnama Falls)ءِ نا م ءَ زانگ بیتگ اَت ءُ اوریگن ءِ نامداریں جاہانی تہ ءَ ھوار اَت۔ یک نیمگے سنج ءِ ہپتیں رنگ اِتنت ءُ دومی نیمگءَ آپریچ پدا ایشانی دیمءَ اوشتاتگیں منال ءُ ایوری ، پہ اے سنج ءُ آپ ءُ کوہاں نوکیں مردم اِتنت۔
آئی اوّلی رَنداِ نت کہ آئی ءَ اے پیمیں آ پریچے دیستگ پدا آئی ءَ جیڑ اِت کہ سنج ءِ ہپتیں رَنگ چو زند ءِ ہپت رنگ اَنت کہ زند ھم گوں وھد ءَ وتی رنگاں بدلی کنان کنَت ءُ بلکیں زند ءِ وشی ھم ہمشی تہ ءَ اِت کہ وھد بدل بیان بہ بیت، دوْر بدل بیان بہ بنَتءُ بنی آدم نوکیں راہاں رواں بہ کنَت بلے ھو۔۔۔ ہمے سنج ءِ پیم ءَ بے ھیال مہ بیت کہ آئی راستیں جاہ ءُ راہ بند کُجام اَنت ۔
اے جاہ ءِ چارگ ءَ پد، یک برے پدا آہانی سپر بندات بیت۔ نی دیم پہ پورٹ لینڈ آ بے اوشتگ ءَ روان بیت اَنت۔ تاں شش بج ءَ آ اُودا سر بیت اَنت ۔شپ ءِ تہاری سرجمیں آزمان ءَ مانشانتگ اَت بلے پورٹ لینڈ رُژنا ہ اَت۔ ہر یک نیمگے ءَ بُرز بالادیں ماڑی ءُ آہانی بتیاں سرجمیں شَہر شپ ءَ ھم رُژنا ہ کُتگ اَت۔ انچو سما بیت کہ آزمان واب اَت،بلے زمین آ گاہ اَت ءُ زِند آگاہ اَت۔ پورٹ لینڈءِ دگاّنی سر ءَ نیم کلاک ءَ تاں ترگ ءَ پد آہاں یک لوگے ءِ دَپ ءَ داشت۔
’’ایوری، منال،ایش اِنت منی مات ءِ لوگ۔‘‘گاڑی ءَ ایر آہگ ءَ گوں مہمانداریں مات ءَ دست شہار دات لوگ ءِ نیمگ ءَ۔
دراہ گوں سامانا ں لوگ ءِ دروازگ ءِ دَپ ءَ اوشتات اَنت ءُ در وازگ ءِ دیم ءِ بٹن(Door Bell) مہمانداریں پِت ءَ جَت۔ آ دیر اں تاں اوشتات اَنت بلے دروازگ کَس ءَ پچ نہ کُت۔ دہ منِٹ ءَ رَند لوگ ءِ تہ ءَ چہ پادانی توار آہگ ءَ لگ اِت۔ ہمشی ءِ کمے دیر پد دروازگ پچ بیت۔
یک جزگیں پیر زالے یک دستے ءَ گوں دروازگ ءَ داران ءُ دومی ءَ لٹَے ،کمے جاناں پُرینے اَت بلے پیری ءَ سک نزور ترینتگ اَت۔ ہمیش اَت آہانی امریکی مزنیں مات۔ گوں وتی چُک بزاں مہمانداریں مات ءَ کمے گپّ جنئگ ءَ رند آیک کُرسیگے ءِ باہوٹ بیتءُ آ ہاں وَت چُل ءِ سر ءَ اُرش کُت کہ چیزے پہ وَت ءَ بہ گراد اَنت۔
’’گُڑا مزنیں مات،ایوک ءُ تہنا اے لوگ ءَ نشتگ؟‘‘ آئی ءَ مہمانداریں مات گوں ھبکئی ءَ جُست کُت۔
’’ھو۔‘‘ آئی ءَ انچو پسو دات کہ گُشئے اے یک کسانکیں گپّے اَت۔
’’بلے اے عمر ءَ کہ آچو پیر اِنت ءُ وتی کاراں ھم پہ شری ءَ کُت نہ کنَت۔‘‘ آ پیرزال کہ واب اَت منال آئی ءَ چاران اے گپ ءَ جنگ ءَ اَت۔
’’اے نوکیں گپے نہ اِنت، اِدا انچُش اِنت۔ کس کسَی مُحتاج بئیگ نہ لوٹیت۔ باز پیرین وتی چُکانی کِر ءَ ھم بئینت بلے گیشتر وَتی وَڑ ءَ بئیگ دوست کناں۔ من باز براں وتی مات ءَ را گُشتگ کہ مئے کِر ءَ بہ بیت، بلے آ نہ منیت۔ ‘‘
منال ءَ بزّگ ھم بئیگ ءَ اَت، بلے حیرت ھم ۔ ’’گڑا ایشی کاراں کئے کنَت؟‘‘
’’آ وَت ھم کمے باز کنت بلے گیشتر کاراں ایشی ہمساہگے کئیت ءُ کنَت۔‘‘ آگوں بے تاہیریں چماں وتی مات ءِ نیمگ ءَ چارگ ءَ لَگ اِت ءُ آیک ابرے ءِ ترانگ ءَ کپت کہ مُدام آئی ءَ وتی شہر ءَ پیرینانی دَپ ءَ اشکتگ۔۔۔ چُنت روچاں درامد پادار بنت؟
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی روچ پورٹ ءِ شَہر ءَ شوہازگ ءُ نزیکیں چم ءَ چارگ ءِ روچ اَت۔ کوکیل شہرءِ پیم ءَ اُدا ھم موسم ءِ ساچانی ءُ ھوْر ءِ شنزگ برجا اَت۔
دَگ چو پُر ءُ ھالیک بیان اِتنت، آ گوں وتی مہمانداریں کہول ءُ ایوری ءَ اوریگن ءِ مستریں شَہر ءُ باپاری بُنجاہءَ نزیکیں چمّے چارگ ءَ اَت۔ سارا آئی ءَ را پورٹ لینڈ ءِ باروا گُشان اَت ءُ وھدے آئی ءَ گُشت کہ امریکہ ءَ پورٹ لینڈ نامیں دو شَہر اَنت، آ ترانگاں کپَت یک امریکی نقشہے ءِ کہ لہتیں روچ ساری آئی ءَ دیستگ اَت ،ہمیشی ءِ تہ ءَ ھم دو جاہ ءَ پورٹ لینڈ نبشتگ اَت۔
اے شہر ءِ دومی نام اَت گلاب ءُ وش بوہانی شَہرءُ آئی ءَ مار اِت کہ اے نام راستی ءَ ہمے شہر ءَ پِر بہ بیتیں۔اے گپ پہ آئی ءَ مزنیں چیزے اَت کہ آ شہر 1845ءِ دوْر ءَ آبات بیتگ ۔ آ ہمے گپ ءِ جیڑگ ءَ اَت کہ آئی شہر ءُ بلکیں آسرجمیں راج کہ ہما جاہ ءَ چہ کرناں جامنند اِنت، آ جاہ ءِ گیشتر د مگ انگت ہما کرنیگیں دروشم ءَ سلامت اِتنتءُ انچو سما بیت کہ زِند ءِ وَڑ ءُ پیم ہمادور ءِ تہ ءَ اوشتاتگ ءُ پدا وھدے کہ آ اے شہر ءَ چارگ ءَ اَت، اُودا زِند باز دیم ءَ شُتگ اَت ءُ انگت گیشتر دیم ءَ روان اَت۔ ۔۔بلکیں چہ آئی راج ءَ سدانی سال دیم ءَ۔اے ھیالاں آئی ءَ را بے تاہیر کُتگ اَت ءُ آ دِل ءِ تہ ءَ وَت ءَ جُست ءَ اَت،’’پرچا ما انچو وھد ءِ تہ ءَ وتی د مگ ءَ چُشیں بدلی یے نہ یاؤرتگ؟ چی سبب اِنت کہ مارا اے دوْر ءَ پدمنتگیں زندے گوْازینگ کپگ ءَ اِنت؟ زانا ں ما گوں وتی مردماں ایماندار نئیں یا مئے ءُ مئے سروکانی دست نہ رسیت؟ نہ چُش نہ اِنت۔۔۔ گُڑا پرچا؟اے ھم پورٹ ءِ شَہرے ءُ چہ ما مرچی دیر اُودا ھم یک پورٹ ءِ شَہرے اَست۔۔۔بلے چنچو تپاوت اَست دوہینانی تہ ءَ‘‘ پہ آئی ءَ اے گپانی سرپد بئیگ ارزان نہ اَت،ءُ ناں کہ آئی ءِ د مگ ءِ سیاسی لیبانی سرپد بئیگ پہ آئی ءَ کسانیں گپے اَت۔ آ ئی ءَ نوکی دُنیا ءِ گندگ بندات کُتگ اَت ءُ انچو زِیت آ اے دُنیا ءِ لیباں چی پیم ءَ سرپد بیتگ اَت؟ پدا آئی ءَ جیڑ اِت کہ اگاں آ اُدا سر مہ بیت اِیں، آ ئی ءَ کدی اے چیز نہ زانتگ اَت کہ بنی آدم ءِ زِند چنچو آسیدگ بیت کنَت، آ چنچو دیمرئی کُت کَنت ءُ درستاں گیش یک زالبولے چے پیم ءَ وتی پادانی سر ءَ وَت اُوشتیت ۔ اے نوکیں راہاں آئی ءَ را زِند ءَ گوں مہِر ءِ سوج ءَ ابید چیزے کنگ ءِ جذّبگ داتگ اَت ءُ آ تلوسگ ءَ اَت پہ ہما روچ ءَ کہ آ پدا وَتی شَہر ءَ سر بیت ، یک نوکیں مردمے ءِ پیم ءَ،کہ پہ وَت ءَ نہ بلکیں وتی سرجمیں راج ءِ ھاتر ءَ زِند گوْازینیت۔ بلے آ پدا گوں وَت ہمتران بیت،’’باریں من راستی ءَ چیزے کُت کناں یا اے کلی یک نہ سرجمیں واہشے ءِ پیم ءَ منی ذہن ءُ منی رودپتر ءِ تاکاں گون بیت۔ ۔باریں اُدا پہ اے وَڑیں واہشت ءَ من ءَ دِل بڈی دئیگ بیت یا دِل پُروش کنگ بیت۔۔۔اے گپ ءَ وھدمن ءَ وت گُشْیت ، پرچا کہ منی ہلک ءِ تب ءُ رَدِ عمل کدی زانگ نہ بنَت۔‘‘
گاڑی اوشتات ءُ ہما دمان ءَ گوں آپدا وتی ھیالاں چہ دیر ءُ پورٹ لینڈءِ نزیک ءَ اتک۔ ڈن ءَ در آہگ ءُ چاریں نیمگ ءَ بُرز بالادیں ماڑیانی شیشگاں چاران ، آئی ءَ اندازگ جَت کہ اُدا سیول انجنئرنگ ءِ بے کساس درور اَست اَت، کہ بنی آدم ءَ جیڑ گ ءَ مجبور کن اَنت کہ ھُدا ءَ انسان ءَ پرچا اشرف المخلوقات ءِ نام داتگءُ راستی ءَ بنی آدم وتی ھُدا داتلائقی( صلاحیت) ءُ وتی زانت ءَ چہ چے چے جوڑ کُت نہ کنَت۔
دیم ءَ یک پولےBridge) (اَت ءُ آپ ءَ ہما دیم شہر ءِ بُرزیں ماڑیاں ھوار میل ءُ مزنیں بوجیگانی اوشتگ ءَ آ ترانگ ءَ کپت پدا وتی شہر ءِ تیاب ءِ کہ اُدا ھم یدّارانی قطار آئی ءَ ماں تیاب ءَ دیستگ اَنت۔ہمے راہاں پیادگ روان آئی ءَ ہر یک دمگے ءِ نزیک ءَ یا وَ آپ ورگ ءِ فوّارہے دیست یا کہ راج دپتری مردمے ءِ بُتے (مجسمہ) ۔
آ راہاں گوں وتی مہمانداریں کہول ءَ ترّان آئی ءَ لیکھت اِت چنچو وَش دروشم اَت آ جاہ ، آ برزیں ماڑی،آ پہل، آ وڑ وڑیں گاڑی،اُودے ساچانیں موسم ۔۔۔دراہ گُشئے ہمے گپّامنّارینگ ءَ اِت اَنت کہ زِند ءِ سپر برجا اِنت۔ اُدے الیکٹریک ریل کہ لوکل ٹرانسپورٹیشن ءِ رِدا کارمرز بیت، ہمے دم پہ سہت مردماں برگ ءُ آرگ ءَ اَت۔آہمشی ءَ چاران ءُ ہمے سرکپوک ءُ ایر آؤکیں مردماں چاران اَت کہ ہر یکے ءِ وتی یک منزلے اَت، وتی کار ءُ وتی زِند ءِ وَڑ ءُ پیم۔ دیم ءَ روان آہاں یک جاہے سیاہیں آسنی جالی دیست اَنت۔ آ ، ایوری ءُ سارا ہما جالیاں داران ہمے کمپان ءِ تہ ءَ پُترت اَنت ءُ پُشت ءَ مہمانداریں مات ءُ پِت آیان بیت اَنت۔یک نیمگے بازیں پدیانک گول گول ءَ گیشیتگ اِت اَت، دیم پہ دیم ءَ گُشئے یک تَلّوہے (Stage) اَت۔ ہمے تلّو ءِ سر ءَ سرکپگ ءَ گوں آہاں آ کمپان ءِ مزنی دیست ، اے جاہ اَت اُودے سیاسی گُشتانکانی مراگش ئے کہ ایکشن ءِ وھدءَ اُودے راجی سروکاں گُشتانک داتگ ءُ ہمے کمپان چہ مردماں چکار بیتگ۔ لہتیں ہمے پدیانکانی سر ءَ نشتگ اَنتءُ لہتیں اوشتاتگ اَنت۔
پہ منال ءُ ایوری ءَ دلگوش کنوکیں چیز ہمے کمپان ءِ تہءِ یک انچیں جاہے اَت کہ اُودے اُشتگ ءَ ءُ گپّ جنئگءَ گوں انچو سما بیتگ گُشئے مردم گوں مائیکرو فون ءَ گپّا اِنت۔ہمے جاہ ءَ زمین ءِ سرءَ ٹائیل چپ ءُ چاگردءَ جنَگ بیتگ اِتنت ۔ ہر ہما کسَ کہ ایشانی بِچءِ ٹائیل ءِ سر ءَ وھدے اوشتاتگ ، ءُ ھبر ے کُتگ آئی ءَ ہمے ماراِتگ کہ زانا آ مائیک ءِ سرا گَپ ءَ اِنت،سرجمیں کمپان ءَ آئی توار جسکیتگ۔ آ سرپد نہ بیت اَنت کہ ایشی سبب چی اَت ءُ توار چی پیم ءَ انچو دیر شُت کَنت۔ آ ئی مہمانداریں کہول ءِ رِدا آ جاہ چو زمانگی Romeءِ یک جاہے ءِ پیم ءَ جوڑ کنگ بیتگ۔ ہما وھد ءُ کرناں کہ سائینس ءَ نہ مائیک جوڑ کُتگ بیتگ ءُ نے کہ توان (بجلی) بیتگ۔ اے ہما دوْر ءِ تکنیک اَت بلے آ ئی مہمانداریں کہول ءَ ھم زانت نہ کُت کہ توار ءِ جکسگ ءِ سبب چی اَت؟ بس ہمے گُشت ئے کہ روم ءِ مردم ہما کرناں سکیں زانتکار بیتگ اَنت کہ پہ وَت ءَ چُشیں چیزے جوڑ کُتگ۔
سرجمیں روچ پورٹ لینڈ ءَ ترّگ ءَ پد آہاں دم بُرت، ءُ شپ ھم چو تہار بیان اَت، پمشکا آ پدا مہمانداریں بلّک ءِ لوگ ءَ سر بیت اَنت۔ پورٹ لینڈ ءَ دگہ یک روچے دارگ ءَ پَد، آ والا والا ءِ ہاترا درا تک اَنت کہ دگہ چار کلاک ءِ راہ اَت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
آزمان ءَ نہ گوْاروکیں جمبرانی امبارے چو بالی گُراگانی قطار ءِ پیم ءَ گوْزان اَت۔ آئی ءِ چم آزمان ءِ ہمے ندارگ ءَ چاران اِتنت۔ پدا وھدے کہ آ ئی ءَ دم بُرت گُڑا دیم ءِ یک درچکے ءِ سارتیں ساھگ ءِ چیر ءَ نندان وتی ڈیھ ءِ ترانگاں کپت کہ اُدا کہیرءُ شریشانی ساھگ پہ بنی آدم ءَ بہشت اَنت کہ بید آہاں گرماگی تبدءُ لواراں کئی سگ اِت کنَت، بلے آ جاہ کہ مرچی آ نشتگ اَت، آ ئی موسم ءُ دروشم چہ آئی تیاب دپی پدمنتگیں شہر ءَ جتا اِتنت۔ریاست واشنگٹن ءِ اے کسانکیں شہر والا والا کوکیل اوریگن ءِ پیم ءَ سارت اَت۔والا والا ءَ اے آئی ءِ دومی مہمانداریں بلُّک ءِ لوگ ءِ کمپان ءِ درچک اِتنت کہ ہمشانی چیر ءَ آ نشتگ ءُ وتی ھیال ءُ ساچشتاں قلمبند کنگ ءِ بارہا جیڑگ ءَ اَت۔ اناگت سرگوْات ءِ کشگ ءَ گوں رودپتر ءِ تاک پچ بیان بیت اَنت ءُ آ ئی چم کپت اَنت ہما تاک ءِ سر ءَ کہ دو ماہ پیش آئی ءَ نبیستگ اَت۔ وھدے کہ آ ئی ءَ یک نبشتانکے ءُ یک آ زمانکے وتی ڈیھ ءِ جیڑہانی بن گپ ءِ سر ءَ نبشتہ کُتگءُ امریکی کونسل ءَ روان داتگ اَت۔ آ وداریگ اَت آہانی پسّوءِ بلے انگت آہاں ہچ حال ءُ احوال نہ کُتگ اَت۔
’’چنکس ھُب ءُ واہگ ءَ گوں من ہما نبشتانک ءُ آ زمانک نبیستگ اِتنت بلے انگت ہچ حال نیست بلکیں نی دسمبر ءِ ھلاس بئیگ ءَ پیش آ بگْوش اَنت کہ کئے پہ سیوک ایجوکیشن ویک ءَ درچنگ بیتگ۔ انچو ودار ءَ من دم بُرت! ۔۔۔‘‘ دِل ءِ تہ ءَ آگوں وَت گپ ءَ اَت۔ ’’چو گْشنت کہ قلمءَ زہم ءِ زور مان اِنت، نی باریں اے قلم چنکس زور آوریں؟‘‘
پدا وَت ءَ چہ اے مقابلہ ءَ بے ترانگ کنان، آرودپتر ءِ تاکاں دیم ءَ بران اَت داں یک نوکیں تاکے ءَ سر بیت۔ آئی ءَ وتی قلم کار بَست۔
’’زی چہ پورٹ لینڈ ءَ درآہگ ءَ گوں چار کلاک رَند ما والاوالا واشنگٹن ءَ سر بیت اِیں۔ من دِل ءَ گُشْتگ اَت کہ والا والا مزنیں شہرے بیت بلے انچوھم مزن نہ اِنت ، بلکیں چہ مئے گوادر ءَ مستر بیت۔۔۔چو من پہک گْشت نہ کناں، بلے اے منی اندازگیں۔ ھیر سارتی ءَ اے کوکیل ءِ برات ءُ گوہاریں ءُ ھور ، درچک ءُ جمبراں ھم۔والاوالا من انگت سرجمی ءَ نہ دیستگ بلے پورٹ لینڈ ءِ نامداریں جاہاں کہ من شُتگ اِتاں،آہانی باروامن انگت ترا نہ گُْشتگ ۔
پورٹ لینڈ ءَ چہ در آہگ ءَ ساری ما اُودا اوریگن ءِ نامداریں میوزیم اُمزی( OMSI )ءَ شُت اِیں۔چوکہ امریکی وتی راجی مڑیانی قدر ء بستار ءَ زان اَنت، انچو دگہ کس نہ زانت۔بلکیں اے منی اندازگیں، چو کہ من وتی کسانیں زند ءِ تہ ءَ اِینکس زیادہ راج نزیک ءَ چہ نہ دیستگ ءُ ہرچی کہ دیستگاں آہاں وتی راج ءِ پکر گون نہ بیتگ گُڑا راجی چیدگانی سُد ھ اِش کُجا بیت۔
میوزیمانی تہ ءَ نہ تہنا راج دپتری چیز ما دیستگ، بلکیں اے میوزیم ءِ اگاں گپّ ءَ بکناں گڑا من ءَ سار اءَ جُست کُت کہ آ میوزیم ءِ ھاسیں گپ چی اَت؟ من کہ اوّلی رَند ءَ اُودا شُتگ اِتاں، من چی زانتگ اَت ۔۔۔گڑاآئی ءَ گْشت کہ اُدا بنی آدم ءِ اعضاء شیشگانی تہ ءَ پہ نمائش ایئر اَنت۔پدا ما دیست کہ سدانی کساس ءَ مردم کہ ہمشانی تہ ءَ ورناہ، گوْنڈو ءُ پیریں دراہ ہمے چیزانی چارگ ءُ ہمشانی بابت ءَ زانگ ءَ اُودا سر بیتگ اِتنت۔نوکیں دور ءِ ٹیکنالوجی ءَ گوں سمبہیتگیں اے میوزیم ءِ تہ ءَ پہ سائنس ءِ جتا جتاہیں پِڑاں جتاہیں بہر گشینگ بیتگ اَت ، ہمشانیَ تہ ءَ یکے Astronomy ءُ دومی Anotomy اَت۔
Anotomy ءِ پیمیں سائنسی پِڑ ءِ سرپد بئیگ ءِ ھاترا ہما انسان کہ بلکیں پنچ ءُ دہ سال پیسر بیران بیتگ انَت ، آ ہانی اعضاء ، آہانی مردماں میوزیم ءَ را ( Donate )کُتگ اَنت، ہما دراہ شیشگانی تہ ءَ ایراِتنت ءُ مردم آہاں چاران ءُ آہانی دیم ءَ نبشتہ کُتگیں چیزاں وانان اِتنت۔نہ تہنا وش ءُ دراہیں مردمانی اعضاء بلکیں نا درہیں مردمانی ہما اثر مندیں اعضاء ھم ائیراِتنت ۔ دانکہ اے دگہ مردم بہ زان اَنت کہ کُجام نادرہی ءِ تہ ءَ بنی آدم ءِ جسم ءِ تہ ءَ چی بیت۔
نی من جیڑاِں کہ بیران بیتگیں مردمانی اعضاہانی نمائش شریں چیزے اگاں ناں؟ من زانت نہ کناں، پرچا کہ ہر یک راجے ءِ یا ہر یک مردمے ءِ لیکہ اے بابتءَ جتا بیت کَنت۔
گڑا دیم ءَ من ، سار، ایوری ءُ مہمانداریں کہول اے میوزیم ءِ دومی بہر Astronomy ءِ چارگ ءَ شُت اِیں۔ اُودا (Space) بزاں زمین ءُ آزمان ماہ ءُ استال ءَ گوں سیادی داروکیں چیزایر اِتنت۔ ہمشانی تہ ءَ ٹیلی اسکوپ، اسپیس کرافٹ، راکٹ ءُ اے دگہ ساز ءُ سامان ۔اے ابرم ءِ سرپد بئیگ چو ارزان نہ اِنت، من زاناں۔ھُدا ءَ ایشی تہ ءَ ہزارانی کساس ءَ راز چیر داتگ بلے بنی آدم ءِ ناکامیں کوشست۔۔۔ام ام ام ۔۔بلے کدی کدی سوبمندیں ھم ۔من انچو اندازگ جت کہ امریکیاں گوں سائنس ءِ اے پِڑ ءَ زیادہ دِلگوشی اَست، ایشی سبب اے ھم بیت کنت کہ بلِّے روسی اوّلی راج بیتگ کہ آہاں آزمان ءَ چہ دیم ءَ راکٹ ءِ تہ ءَ سپر کُتگ بلے چہ آہاں دیم ءَ امریکیاں وتی پٹ ءُ پول انچو تُرند کُت اَنت کہ ساری ءَ وَت ءَ ماہ ءَ سر کُت۔ مرچی آہانی دیم ءِ پدریچ وتی راج دپتر ءَ چار اَنت ءُ وتی دیمرئی ءِ سر ءَ چنچو پہر بند اَنت، ءُ اگاں آہانی پدریچ اے گپّ ءَ بکن اَنت کہ باندا روچ آہان ءَ Astronaut جوڑ بئیگی اِنت گُڑااے گپّ ءِ سر ءَ آئی ءَ دلبڈی دَنت بلے اگاں مئے کِر ءَ یک گوْنڈوے اے گپّ ءَ بکنت ، گڑا الّم ءَ آئی ءِ سر ءَ کس توازہ نہ کنت، بلکیں امریکہ ءَ ھم اوّلی ایسٹروناٹءَ وھدے اے گپ جتگ کہ آماہ ءَ روت، مردماں آئی ءِ سر ءَ ھم کند اِتگ۔
سرجمیں سہب میوزیم ءَ ترّگ ءَ رَند بیگاہ ءَ ساری ما یک سکیں نامداریں جاہے ءَ سربیتیں۔ یک انچیں جاہے ءَ کہ من آ ئی نام اشکتگ بیتگ بلے اے نہ زانتگ کہ آ چی یے، چی پیم ءَ کار کنَت۔ ما شُت اِیں پورٹ لینڈ شہر ءَ چہ ہپت کلو میٹر دیربیورٹن( Beaverton)نامیں جاہے ءَ کہ اُدانائیکی ورلڈ Nike Worldبزاں نائیکی کمپنی ءِ کار گِس اَت ۔ کمپنی ءِ کارگس ءِ ماڑی چہ ڈن ءَ گوں وتی اسپیت ءُ نیلیں شیشگاں ءُ وتی مزنی ءَ زمین ءِ سر ءَ مزنیں ساھگے جوڑ کنان اَت۔ ہر نیمگ ءَ سبز سبزیں درچک ءُ کاہ رُستگ اِتنت ءُ پدا ماڑی ءِ دیم پہ دیم سک باز ڈیھانی بیرک مِک اِتنت۔
من ءَ سارا جُست ، ’’تو زانے اے بیرک پرچا اِدا مِک اَنت؟‘‘
’’چو من زانت نہ کناں، بلکیں اے ہمیش اَنت کہ گوں اے کمپنی ءَ پارٹنر شپ اَست ئےِ۔‘‘من چو نا سرپدیں چُکے ءِ پیم ءَ گُشت۔
مہمانداریں مات، پت ءُ ایوری کار گِس ءِ تہ ءَ روان اِتنت ، من ءُ ساراآہانی پُشت ءَ روان ءُ گپّ ءُ تران کناں اِتیں۔
’’نا، منال چُش نہ اِنت!‘‘سارا چو مستریں گوہارے ءِ پیم ءَ من ءَ گُشگ ءَ اَت۔
’’گڑا؟‘‘من جُست کُت۔
’’اے ہمیش اَنت کہ نائیکی کمپنی ءِ جوڑ کُتگیں لیبی ساماناں کار مرز کن اَنت۔ تئی ھیالاں تو یک پیداوارے (Product)جوڑ بکن ئے ءُ پدا تئی پارٹنر شست ءَ گیش بہ بنَت، گُڑا تئی ھاترا چیزے پشت کپیت؟‘‘
’’اِنا۔‘‘
’’گڑا ہمے واستا اے ڈیھ کمپنی ءِ شَریدار نہ بلکیں کمپنی ءِ پیداواراں پہ بہا گِر اَنت۔ ‘‘
ماڑی ءِ تہ ءَ روان ما یک مزنیں مردمی بُتے دیست کہ آئی ءِ دست، پاد، سر ءُ بلکیں سرجمیں جسم دراہ چہ وڑ وڑیں لیبی سامان ءَ جوڑ کنگ بیتگ اتنت۔ من ہمیشی ءَ چاران اِتاں کہ مہمانداریں مات ءَ منءَ ءُ ایوری ءَ را جُست کُت کہ ما نائیکی برینڈ ءِ نام کدی اُشکُتگ، ایوری ءَ گُشت کہ آئی ءِ ڈیھ ءَ نائیکی اَست، من اگاں نام انچو نہ اشکُتگ بلے اے کمپنی ءِ نشان (لوگو) الم ءَ دیستگ۔ ہمے نشان ، من آ ماڑی ءِ تہ ءَ بازیں جاہاں ھم دیست۔ سارا ءَ پدا من ءَ جُست کُت،’’ تو زان ئے اے کمپنی کئے ءَ جوڑ کُتگ؟‘‘
’’سارا تو من ءَ انچو جُست ءَ ئے گُشئے من گوادر ءَ نہ بلکیں اوریگن ءِ مردمے آں!بلے یک ناکامے جُہدے الّم ءَ کناں جُست ءِ پسّو ءَ دئیگ ءِ، نام ءَ وَ ما نہ زاناں بلے یک سیریں مردمے بیت کنت اے کمپنی ءِ جوڑ کنوک۔‘‘من گوں مسکراہ ءَ گُشت۔
’’پدا تو رَد ئے ۔۔۔ سیریں مردمے نہ، یک یونیورسٹی ءِ نودربرے ءَ گوں وتی اسپورٹ کوچ ءِ ہمرائی ءَ اے کمپنی ءِ بُن ھِشت ایر کُتگ۔ ‘‘
’’یک نودربرے ءَ؟‘‘ من ہمے گپ ءَ چہ سک متاثر بیتاں کہ یک نودربرے ءَ کہ بلکیں چُشیں سیریں مردمے ھم نہ اَت، آ انچو مزنیں کمپنی یے جوڑ کُت کنَت۔
’’ھو، یک نودربرے ءَ۔ بندات ءَ کس سیر نہ بیت اِیں، بلے باج ہما بارت کہ آ وھد ءِ ہمرائی ءَ وتی کاروبار ءَ وَدیما بارت۔‘‘
’’اے گپ راست اِنت۔ہمشکا گُشْت کہ اگاں کسَے غربت ءِ تہ ءَ ودی بیت، گُڑا آ ئی ءَ میار پِر نیست بلے اگاں کسے نیستگاری ءِ تہ ءَ اے دُنیا ءَ چہ لڈّیت گڑا آ الّم ءَ میاریگیں۔‘‘
دیم ءَ روان اے کمپنی ءِ یک انچیں کمرہے ءِ تہ ءَ مارا برگ بیت کہ اُدا دراہیں لیبی سامان کہ ہمے کمپنی ءِ تہ ءَ جوڑبنت، ہما پہ نمائش ایر اِت اَنتءُ لہتیں کہنیں عکس ھم ایر اتنت۔
منال ءَ پدا جُست کُت سارا ءَ را،’’یک نودربرے ءَ پرچا پہ وَت ءَ انچو مزنیں کارے وت در چتگ، بزاں اے پیمیں کمپنی یے جوڑ کنگ؟‘‘
’’بلکیں آ ئی ھُب ہمے کار ءِ تہ ءَ بیتگ۔‘‘
’’بلے پدا ھم۔‘‘
’’ زلورت بنی آدم ءَ تخلیق ءَ پر مائینیت۔لہتیں پہ وتی ہاتر ءَ چیزے کنت ءُ لہتیں پہ مہلوک ءَ۔ نی یک کمپنی بہ بیت اگاں آ وت ءَ نپ ءُ پائدگے دَنت، بلے مہلوک ءَ ھم۔ اے کمپنی ءِ کار مستر یک نودربرے بئیگ ءَ ھوار یک Athelete یے بیتگ، پمشکا آئی ءَ شرتریں لیبی سامان جوڑ کنگ ءِ ھاتر ءَ اے کمپنی ءِ بندات کُتگ۔ آ وھد ءَ کہ آ ئی ءَ بندات کُتگ، بلکیں اے کمپنی یے نہ بیتگ بلے وھد ءِ ہمرائی ءَ اے دیمرئی کناں بیتگ۔مئے کِر ءَ چُشیں مردم باز اِنت ۔‘‘
’’درور؟‘‘
’’فیس بُک ءِ کار مستر، مائیکروسافٹ کوپوریشن ءِ کارمستر، گُو گَل ءِ جوڑ کنوک، والٹ ڈزنی، ھالی ووڈءِ بندات کنوک،میک ڈالنلڈ ءُ دگہ بازیں۔‘‘
اے گپانی اشکنگ ءَ گوں منی سر ءَ مزنیں اثرے کپَت ۔ آ روچ ءَ من وَت ءَ گیشتر نزور زانگ ءَ اِتاں۔پیش ءَ ھم منی دَست بلِّے نہ رستگ بلے من مُدام اے گپ ءِ سر ءَ باور کتگ کہ ماالّم ءَ بدلی یے کاراِیں وتی راج ءِ باندات ءِ ھاتر ءَ ۔من جیڑ اِت کہ منی گل زمین ءَ ہر پِڑ ءِ تہ ءَ کار لوٹ اِیت، اے ارزانیں گپَے وَ ہچبر بیت نہ کنَت، بلے نہ بؤکیں کارے ھم نہ اِنت۔پدا یک زندگیں راجے چُنت روچ درملکی کمک ءَ دلمانگ بیت کنت ءُ دراہیں روچ وتی جنِد ءِ سرکار ءِ چمداری ءَ ھم چی پیم ءَ مردم بہ سگ اِیت۔ھو، سرکار ءَ ذمہ واری است بلے چُش ھم نہ اِنت کہ ما سرکار ءِ ودار ءَ وتی کاراں ایر ءُ وَت ءَ پیر بکن اِیں۔ گڑا ما چی کُت کن اِیں؟یا من چی کُت کناں؟من وَت ءَ انچو جُست ءَ اِتاں گُشئے آ روچی من ءَ دراہیں ہما جیڑہ گیشینگی اِتنت کہ مہلوک بے وس اِش کُتگ، بلے اے کار تہنا منی دَز رَس ءِ چیزنہ اَنت ۔۔۔ من زانا، بلے بلکیں ہمشی یک کسانکیں بہرے۔منی ھیالاں تاں یک راجے ءِ مردم و ت ساچشت( تخلیق )ءِ درستاں در نہ گیج اَنت نہ آ راج دیم ءَ روت ءُ نہ کہ آ ئی ءِ معیشت۔
من وتی دِل ءَ گُشگ ءَ اِتاں کہ آ بلَّے من مرچی یک امریکی کہولے یا یک کورینءِ ہمراہ آں بلے راستی اِیش اِنت کہ ماہم گام نہ اِیں۔ آ چہ ما سک دیر دیم ءَ گوْستگ اَنت ۔۔۔اگاںآ تچان اَنت،گڑاما نوکی کونڈانی سر ءَ روگا آں، اگاں آ بال اَنت گُڑا ما نوکی گام گام ءَ دیم ءَ جُنزاناں۔۔۔ اے فاصلہ کد ھلاس بیت؟نی اے جُست من ءَ نئیلیت!پرچا کہ اے جُست ءِ پسو منی کِر ءَ نیست ۔۔۔بلکیں وھد ءِ کِر ءَ اَست ۔اے نوکیں راہاں پہ من ہر یک روچے نوکیں جُست ایئر کُتگ ۔ منی کوپگ الم نزور اَنت بلے منی اُمیت زندگ اِنت ءُ ایشی رُژن ءَ من کدی گار ءُ گمسار ی کلّ آں۔‘‘
اے گالانی نبشتہ کنگ ءَ گوں آ ئیءَ قلم چہ دپتر ءَ بُرز چِست کُت پدا زمین ءِ سرا کاہانی تہ ءَ ترینگ ءَ لَگ اِت ئےِ، باز روچ ساری ماریتگیں ساچشتاں آ پدا مارگ ءَ اَت۔ آ ئی ءَ سر چِست کُت ءُ بُرزا درچک ءِ شینزیں تاکاں چارگ ءَ لگ اِت کہ انگت شَپ ءِ نمبی ءَ چہ تر اِتنتءُ آہانی نمب بے ترک ءُ توار وھد وھد ءِ سر ءَ ھوْر ءِ کسانکیں ترْمپانی پیم ءَ رِچان اِتنت۔ آ ہمشاں چاران اَت بلے آئی ذہن ءِ تہ ءَ ہما جُست انگت گردش کنگا اِتنت۔ آ ئی ءَ وَتی پیشانیگ کِرچک ءُ بُروان نزآؤرتگ اِتنت گُشئے یک مزنیں پکرے ءِ جمبر آ ئی ءِ سر ءَ گوْرگ ءَ اتنت، آ تہنا اَت، بے وَس اَت بلے دلپروشءُ بے ہمّت نہ اَت۔کمے وھد ھاموشی ءَ گوازینگ ءَ رَند، آ ئی ءَ سر پدا جہل کُت ءُ نبشتہ کنان بیت۔
’’اے جُست وَ امبر ءَ ایر بنَت بلے بیا دپتر ترا دیم ءَ گُشاں کہ نائیکی ورلڈ چون اَت،اُودا چہ ماڑی ءَ ڈن ہر یک جاہے کہ کسے ترّیت آ الّم ءَ لہتیں آسن ءَ گوں جوڑ کُتگیں مجسمہ گنِدیت ، ہمے مجسمہانی تہ ءَ یکے کہ من ءَ چہ درستاں گیش دوست بیت آ یک جنکے ءِ اَت، کہ کاہانی تہ ءَ نشتگ ءُ قلمے
دست ءَ اِتئے، گُشئے آ پکر کنان چیزے نبشتہ کنگا اَت۔
پدا ما را یک فٹ بال اسٹیڈیمے ھم پیش دارگ بیتگ اَت ، ہمود ءَ کہ سرجمیں دُنیا ءَ چہ فٹ بالر پہ لیب کاینَت۔ اے جاہ ءِ درستاں چہ براھدار ترِیں چیز ایشی آ پ جاہ اَت کہ نائیکی ءِ سئیں بُرزیں ماڑیانی دیم اَت۔ اے آپ ءِ تہ ءَ ہمے ماڑی ءُ نیلیں آزمان ءِ بزیں جمبر دراہ انچوپدّر اِتنت گُشئے کَسے ءَ زمین ءِ سر ءَ آہانی عکس جوڑ کُتگ۔۔۔‘‘
ہمیشی ءَ گوں آئی ءَ رودپتر ءِ دپ بند کُت، چہ درچک ءِ چیر ءَ پاد اَتک ءُ لوگ ءِ تہ ءَ شُت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
’’اے چی ءِ توار اِنت؟‘‘آئی ءَ جُست کُت۔وھدے کہ چہ ڈن ءَ بازیں مزنیں توار اَتک ءُ پدا مردمانی کوکار اَت۔ آ پچلرز اِت ءُ انچو مار اِت ئےِ گُشئے آ ئی ءَ کراچی ءِ وڑیں شہرے ءِ اتکگ ءُ کسے ڈن ءَ جنگ بیتگ۔
’’ما پیریناں یات اِیں کہ مرچی چی روچ بیتگ ءُ تو بے ھیال بیت ئے؟‘‘ مہمانداریں بلک ءَ گُشْت۔
’’روچءَ گوں توار اں چے سیادی؟‘‘ آئی ءَ پدا جُست کُت۔
’’تو کُجا ئے! مرچی نیو ایر ایو (New Year Eve )اِنت، نی شپ ءِ دوزداہ ھم بیتگ ، پمشکا ڈن ءَ بلکیں لہتیں مردماںآزمان ءِ دیم ءَ شامیانا روک کُتگ۔‘‘سارا ءَ درائینت۔
اے گپّ ءِ ھشکنگ ءَ گوں ایوری ءَ درستان ءَ منِّت کُت ،’’بِیا ڈنّءَ چار اِیں!‘‘
دراہ چہ لوگ ءَ ڈن در اتک اَنت۔ شپ تہا ر بیتگ اَت، اگاں آ شامیانہاں آ زمان رنگ رنگ ءَ رُژناہ مہ کُتیں۔ بازیں مردم اوشتاتگ ءُ ہمشاں چاران اَت۔ اے شامیانہ نوکیں سال ءَ وش آتک کنگ ءِ توجیل اِت اَنت۔
ہمشاں چاراں آئی چم رُژناہ بیان اِتنت ءُ آ ئی ءَ ماراِت کہ نی دگہ شَش ماہ پشت کپتگ امریکہ ءَ زانگ ءِ ءُ دو روچ والا والا ءِ زانگ ءِ، اے وھد آ ئی ءِ زند ءَ بلکیں پدا کدی واتر نہ کنَت۔
دومی روچَ ءَ سُہب ءَ آ، ایوری، مہمانداریں پت ءُ مہمانداریں پت ءِ گوہارکہ یک یونیورسٹی ءِ پروفیسرے اَت ،والا والا ءِ یک نامداریں جاہے ءَ شُت اَنت۔ہر یک جاہے ءِ یک ھاسیتے بیت اِنت ءُ والا والا ءِ ھاسیں چیز آ ئی راج دپتر اَت کہ اُدے یک میوزیمے ءَ نمیران کُتگ اَت۔ ہمے میوزیم ءَ وھدے کہ آ سر بیت اَنت گُڑا اُودا یک سرجمیں کمرہے ءِ تہ ءَ امریکی انڈین ءُ لہتیں انگریزانی مجسمہ ایر اِتنت۔ ہمیش اَت یک نیمرانیں قصہے کہ کرناں ساری والا والا ءِ ھاکانی تہ ءَ وتی پَد ے ایر کُتگ اِتنت۔ اے میوزیم ءِ پُشتی نیمگ ءَ یک مزنیں میدانے اَت، اُودا دیر دیراں تاں ہچ نیست اَت ، ابید چہ یک آپ جاہے ءَ لہتیں درچکاں ءُ دیر پدّریں یک قلاتے ءَ۔
آہمے میدان ءِ تہ ءَ تران اِتنت، ءُ مہمانداریں پت آہان ءَ اُودے بابت ءَ گُشان بیت۔’’گُشنت کہ والا والایک زمانگے ریڈ انڈینانی مزنیں بُن جاہے بیتگ۔ آ بیتگ انت، اے میدان، آ ہانی Mythءُ دودمان ءُ وتی زند ءِ وڑ ءُ پیم ، بلے ہمے دور ءُ باریگاں کہ اسیپیت پوستیں یورپی امریکہ ءَ سر بیتگ اَنت گُڑا اے جاہ ءَ کہ ما مرچی اوشتاتگ اِیں، اِداھم ہما یورپیانی تہ ءَ یک مردکارے گوں وتی لوگ بانک ءُ کساں سالیں چُک ءَ اتکگ اَت۔ ‘‘
’’گڑا مرچیگیں والا والا ءِ آباتیں مردم ہمشانی کہول ءَ سیادی دار اَنت؟‘‘ایوری ءَ جُست کُت۔
’’اِنا۔ ‘‘مہمانداریں پِت ءَ گُشت ءُ پدا دیم ءَ گُشاں بیت،’’گُشْنت کہ ہمے مردکار ءُ آئی لوگ بانک ءَ وتی لوگ اے میدان ءِ تہ ءَ آ آپ جاہ ءِ کِر ءَ بستگ،‘‘اشارگ کنان ءَ،’’ بلے وھدے کہ اِدے بُنکی مردماں آہانی بابت ءَ معلومداری رَست گُڑا آ ہاں اے نوکیں مردمانی آیگ پہ وت وشیں گپّے نہ مار اِت ۔ آ وتی وڑ ءُ پیم ءَ زند ءَ گوْازینگ ءَ اِتنت ءُ اے نوکیں مردمانی آیگ آہاں پہ وَت ءَ ءُ وتی دودمان ءُ نیکراہ ءَ تاوانے زانتگ اَت ءُ پدا اے نوکیں مردماں آہان ءَ دینی زانت دئیگ ھم بندات کُتگ اَت،پمشکا آ گیشتر برانز گپت اَنت۔ءُ یک روچے ہمے جاہ ءَ آ مردکار کُشگ بیت، آئی ءِ کسانکیں چک آ پ ءَ بُڈ اِت ءُ آ ئی ءِ لوگ بانک ھم کُشگ بیت۔ آ یکیںیورپی کہول وَ سرجم ءَ ھلاس بیت بلے وھد ءِ ہمرائی ءَ دگہ ڈنّی مردم اِدا آبات بیان بیت ءُ مرچی اِدے بنکی مردم آرت ءِ تہ ءَ واد ءِ کساس ءَ اَنت۔‘‘
آپدا جیڑگ ءَ لگ اِت کہ کدی کدی وھد نا حقّانی ہمراہ بیت پرچا کہ زور آ ور ہما بنَت۔ءُ پدا ریڈ انڈین دیر دیریں جاہاں آ بات اِتنت، آ یک جاہ ءُ یک مُشت نئیت اَنت،آنزور اِتنت، آہانی کر ءَ زانت نیست اَت یابلکیں تہذیب ، پمشکا آہانی نسل کُشی بیت ءُ آہانی زمین ءِ واجہ دگہ در اتک اَنت۔ مرچی اگاںآہانی تہ ءَ لہتیں پشت کپتگ گُڑا آ ھم وتی جند ءِ سر ڈگار ءَ چو درامدانی پیم ءَ گنِدگ کا ینَت۔ بنی آدم ءِ چنچووت گرزیں ؟ ہر یک شرتریں یا مستریں چیز ءَ وتی جند ءِ نامینگ لوٹ اِیت، آ چیز اگاں دگرءِ گل زمین بہ بیت یا کہ دگر ءِ وسائل ۔ آئی ءَ یک اُردو بتلے یات اَتک کہ گوک ہمائیگ بیت کہ شپّانک ہمائیگ اِنت۔
آ ہمے سرجمیں جاہ ءَ چاران اِت اَنت کہ مرچی چو ویرانگ اَت ابید چہ آ پ، کاہ ءُ درچکاں۔ پدا آ ہما کلات ءِ کِر ءَ شُت اَنت،ہمائی ءَ کہ آ چہ دیرءَ چارگ ءَ اِتنت ئےِ۔آ چو بُرز ءُ بارگیں ماڑی یے اَت کہ ہما سرجمیں کُہنیں قصّہانی شاہدی ءَ دیاں اَت۔ ایشانی چارگ ءَ رَند آ پدا لوگ ءِ نیمگ ءَ شُت اَنت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
Anotomy ءِ پیمیں سائنسی پِڑ ءِ سرپد بئیگ ءِ ھاترا ہما انسان کہ بلکیں پنچ ءُ دہ سال پیسر بیران بیتگ انَت ، آ ہانی اعضاء ، آہانی مردماں میوزیم ءَ را ( Donate )کُتگ اَنت، ہما دراہ شیشگانی تہ ءَ ایراِتنت ءُ مردم آہاں چاران ءُ آہانی دیم ءَ نبشتہ کُتگیں چیزاں وانان اِتنت۔نہ تہنا وش ءُ دراہیں مردمانی اعضاء بلکیں نا درہیں مردمانی ہما اثر مندیں اعضاء ھم ائیراِتنت ۔ دانکہ اے دگہ مردم بہ زان اَنت کہ کُجام نادرہی ءِ تہ ءَ بنی آدم ءِ جسم ءِ تہ ءَ چی بیت۔
نی من جیڑاِں کہ بیران بیتگیں مردمانی اعضاہانی نمائش شریں چیزے اگاں ناں؟ من زانت نہ کناں، پرچا کہ ہر یک راجے ءِ یا ہر یک مردمے ءِ لیکہ اے بابتءَ جتا بیت کَنت۔
گڑا دیم ءَ من ، سار، ایوری ءُ مہمانداریں کہول اے میوزیم ءِ دومی بہر Astronomy ءِ چارگ ءَ شُت اِیں۔ اُودا (Space) بزاں زمین ءُ آزمان ماہ ءُ استال ءَ گوں سیادی داروکیں چیزایر اِتنت۔ ہمشانی تہ ءَ ٹیلی اسکوپ، اسپیس کرافٹ، راکٹ ءُ اے دگہ ساز ءُ سامان ۔اے ابرم ءِ سرپد بئیگ چو ارزان نہ اِنت، من زاناں۔ھُدا ءَ ایشی تہ ءَ ہزارانی کساس ءَ راز چیر داتگ بلے بنی آدم ءِ ناکامیں کوشست۔۔۔ام ام ام ۔۔بلے کدی کدی سوبمندیں ھم ۔من انچو اندازگ جت کہ امریکیاں گوں سائنس ءِ اے پِڑ ءَ زیادہ دِلگوشی اَست، ایشی سبب اے ھم بیت کنت کہ بلِّے روسی اوّلی راج بیتگ کہ آہاں آزمان ءَ چہ دیم ءَ راکٹ ءِ تہ ءَ سپر کُتگ بلے چہ آہاں دیم ءَ امریکیاں وتی پٹ ءُ پول انچو تُرند کُت اَنت کہ ساری ءَ وَت ءَ ماہ ءَ سر کُت۔ مرچی آہانی دیم ءِ پدریچ وتی راج دپتر ءَ چار اَنت ءُ وتی دیمرئی ءِ سر ءَ چنچو پہر بند اَنت، ءُ اگاں آہانی پدریچ اے گپّ ءَ بکن اَنت کہ باندا روچ آہان ءَ Astronaut جوڑ بئیگی اِنت گُڑااے گپّ ءِ سر ءَ آئی ءَ دلبڈی دَنت بلے اگاں مئے کِر ءَ یک گوْنڈوے اے گپّ ءَ بکنت ، گڑا الّم ءَ آئی ءِ سر ءَ کس توازہ نہ کنت، بلکیں امریکہ ءَ ھم اوّلی ایسٹروناٹءَ وھدے اے گپ جتگ کہ آماہ ءَ روت، مردماں آئی ءِ سر ءَ ھم کند اِتگ۔
 |
| Nike World, Oregon |
من ءَ سارا جُست ، ’’تو زانے اے بیرک پرچا اِدا مِک اَنت؟‘‘
’’چو من زانت نہ کناں، بلکیں اے ہمیش اَنت کہ گوں اے کمپنی ءَ پارٹنر شپ اَست ئےِ۔‘‘من چو نا سرپدیں چُکے ءِ پیم ءَ گُشت۔
مہمانداریں مات، پت ءُ ایوری کار گِس ءِ تہ ءَ روان اِتنت ، من ءُ ساراآہانی پُشت ءَ روان ءُ گپّ ءُ تران کناں اِتیں۔
’’نا، منال چُش نہ اِنت!‘‘سارا چو مستریں گوہارے ءِ پیم ءَ من ءَ گُشگ ءَ اَت۔
’’گڑا؟‘‘من جُست کُت۔
’’اے ہمیش اَنت کہ نائیکی کمپنی ءِ جوڑ کُتگیں لیبی ساماناں کار مرز کن اَنت۔ تئی ھیالاں تو یک پیداوارے (Product)جوڑ بکن ئے ءُ پدا تئی پارٹنر شست ءَ گیش بہ بنَت، گُڑا تئی ھاترا چیزے پشت کپیت؟‘‘
’’اِنا۔‘‘
’’گڑا ہمے واستا اے ڈیھ کمپنی ءِ شَریدار نہ بلکیں کمپنی ءِ پیداواراں پہ بہا گِر اَنت۔ ‘‘
ماڑی ءِ تہ ءَ روان ما یک مزنیں مردمی بُتے دیست کہ آئی ءِ دست، پاد، سر ءُ بلکیں سرجمیں جسم دراہ چہ وڑ وڑیں لیبی سامان ءَ جوڑ کنگ بیتگ اتنت۔ من ہمیشی ءَ چاران اِتاں کہ مہمانداریں مات ءَ منءَ ءُ ایوری ءَ را جُست کُت کہ ما نائیکی برینڈ ءِ نام کدی اُشکُتگ، ایوری ءَ گُشت کہ آئی ءِ ڈیھ ءَ نائیکی اَست، من اگاں نام انچو نہ اشکُتگ بلے اے کمپنی ءِ نشان (لوگو) الم ءَ دیستگ۔ ہمے نشان ، من آ ماڑی ءِ تہ ءَ بازیں جاہاں ھم دیست۔ سارا ءَ پدا من ءَ جُست کُت،’’ تو زان ئے اے کمپنی کئے ءَ جوڑ کُتگ؟‘‘
’’سارا تو من ءَ انچو جُست ءَ ئے گُشئے من گوادر ءَ نہ بلکیں اوریگن ءِ مردمے آں!بلے یک ناکامے جُہدے الّم ءَ کناں جُست ءِ پسّو ءَ دئیگ ءِ، نام ءَ وَ ما نہ زاناں بلے یک سیریں مردمے بیت کنت اے کمپنی ءِ جوڑ کنوک۔‘‘من گوں مسکراہ ءَ گُشت۔
’’پدا تو رَد ئے ۔۔۔ سیریں مردمے نہ، یک یونیورسٹی ءِ نودربرے ءَ گوں وتی اسپورٹ کوچ ءِ ہمرائی ءَ اے کمپنی ءِ بُن ھِشت ایر کُتگ۔ ‘‘
’’یک نودربرے ءَ؟‘‘ من ہمے گپ ءَ چہ سک متاثر بیتاں کہ یک نودربرے ءَ کہ بلکیں چُشیں سیریں مردمے ھم نہ اَت، آ انچو مزنیں کمپنی یے جوڑ کُت کنَت۔
’’ھو، یک نودربرے ءَ۔ بندات ءَ کس سیر نہ بیت اِیں، بلے باج ہما بارت کہ آ وھد ءِ ہمرائی ءَ وتی کاروبار ءَ وَدیما بارت۔‘‘
’’اے گپ راست اِنت۔ہمشکا گُشْت کہ اگاں کسَے غربت ءِ تہ ءَ ودی بیت، گُڑا آ ئی ءَ میار پِر نیست بلے اگاں کسے نیستگاری ءِ تہ ءَ اے دُنیا ءَ چہ لڈّیت گڑا آ الّم ءَ میاریگیں۔‘‘
دیم ءَ روان اے کمپنی ءِ یک انچیں کمرہے ءِ تہ ءَ مارا برگ بیت کہ اُدا دراہیں لیبی سامان کہ ہمے کمپنی ءِ تہ ءَ جوڑبنت، ہما پہ نمائش ایر اِت اَنتءُ لہتیں کہنیں عکس ھم ایر اتنت۔
منال ءَ پدا جُست کُت سارا ءَ را،’’یک نودربرے ءَ پرچا پہ وَت ءَ انچو مزنیں کارے وت در چتگ، بزاں اے پیمیں کمپنی یے جوڑ کنگ؟‘‘
’’بلکیں آ ئی ھُب ہمے کار ءِ تہ ءَ بیتگ۔‘‘
’’بلے پدا ھم۔‘‘
’’ زلورت بنی آدم ءَ تخلیق ءَ پر مائینیت۔لہتیں پہ وتی ہاتر ءَ چیزے کنت ءُ لہتیں پہ مہلوک ءَ۔ نی یک کمپنی بہ بیت اگاں آ وت ءَ نپ ءُ پائدگے دَنت، بلے مہلوک ءَ ھم۔ اے کمپنی ءِ کار مستر یک نودربرے بئیگ ءَ ھوار یک Athelete یے بیتگ، پمشکا آئی ءَ شرتریں لیبی سامان جوڑ کنگ ءِ ھاتر ءَ اے کمپنی ءِ بندات کُتگ۔ آ وھد ءَ کہ آ ئی ءَ بندات کُتگ، بلکیں اے کمپنی یے نہ بیتگ بلے وھد ءِ ہمرائی ءَ اے دیمرئی کناں بیتگ۔مئے کِر ءَ چُشیں مردم باز اِنت ۔‘‘
’’درور؟‘‘
’’فیس بُک ءِ کار مستر، مائیکروسافٹ کوپوریشن ءِ کارمستر، گُو گَل ءِ جوڑ کنوک، والٹ ڈزنی، ھالی ووڈءِ بندات کنوک،میک ڈالنلڈ ءُ دگہ بازیں۔‘‘
اے گپانی اشکنگ ءَ گوں منی سر ءَ مزنیں اثرے کپَت ۔ آ روچ ءَ من وَت ءَ گیشتر نزور زانگ ءَ اِتاں۔پیش ءَ ھم منی دَست بلِّے نہ رستگ بلے من مُدام اے گپ ءِ سر ءَ باور کتگ کہ ماالّم ءَ بدلی یے کاراِیں وتی راج ءِ باندات ءِ ھاتر ءَ ۔من جیڑ اِت کہ منی گل زمین ءَ ہر پِڑ ءِ تہ ءَ کار لوٹ اِیت، اے ارزانیں گپَے وَ ہچبر بیت نہ کنَت، بلے نہ بؤکیں کارے ھم نہ اِنت۔پدا یک زندگیں راجے چُنت روچ درملکی کمک ءَ دلمانگ بیت کنت ءُ دراہیں روچ وتی جنِد ءِ سرکار ءِ چمداری ءَ ھم چی پیم ءَ مردم بہ سگ اِیت۔ھو، سرکار ءَ ذمہ واری است بلے چُش ھم نہ اِنت کہ ما سرکار ءِ ودار ءَ وتی کاراں ایر ءُ وَت ءَ پیر بکن اِیں۔ گڑا ما چی کُت کن اِیں؟یا من چی کُت کناں؟من وَت ءَ انچو جُست ءَ اِتاں گُشئے آ روچی من ءَ دراہیں ہما جیڑہ گیشینگی اِتنت کہ مہلوک بے وس اِش کُتگ، بلے اے کار تہنا منی دَز رَس ءِ چیزنہ اَنت ۔۔۔ من زانا، بلے بلکیں ہمشی یک کسانکیں بہرے۔منی ھیالاں تاں یک راجے ءِ مردم و ت ساچشت( تخلیق )ءِ درستاں در نہ گیج اَنت نہ آ راج دیم ءَ روت ءُ نہ کہ آ ئی ءِ معیشت۔
من وتی دِل ءَ گُشگ ءَ اِتاں کہ آ بلَّے من مرچی یک امریکی کہولے یا یک کورینءِ ہمراہ آں بلے راستی اِیش اِنت کہ ماہم گام نہ اِیں۔ آ چہ ما سک دیر دیم ءَ گوْستگ اَنت ۔۔۔اگاںآ تچان اَنت،گڑاما نوکی کونڈانی سر ءَ روگا آں، اگاں آ بال اَنت گُڑا ما نوکی گام گام ءَ دیم ءَ جُنزاناں۔۔۔ اے فاصلہ کد ھلاس بیت؟نی اے جُست من ءَ نئیلیت!پرچا کہ اے جُست ءِ پسو منی کِر ءَ نیست ۔۔۔بلکیں وھد ءِ کِر ءَ اَست ۔اے نوکیں راہاں پہ من ہر یک روچے نوکیں جُست ایئر کُتگ ۔ منی کوپگ الم نزور اَنت بلے منی اُمیت زندگ اِنت ءُ ایشی رُژن ءَ من کدی گار ءُ گمسار ی کلّ آں۔‘‘
اے گالانی نبشتہ کنگ ءَ گوں آ ئیءَ قلم چہ دپتر ءَ بُرز چِست کُت پدا زمین ءِ سرا کاہانی تہ ءَ ترینگ ءَ لَگ اِت ئےِ، باز روچ ساری ماریتگیں ساچشتاں آ پدا مارگ ءَ اَت۔ آ ئی ءَ سر چِست کُت ءُ بُرزا درچک ءِ شینزیں تاکاں چارگ ءَ لگ اِت کہ انگت شَپ ءِ نمبی ءَ چہ تر اِتنتءُ آہانی نمب بے ترک ءُ توار وھد وھد ءِ سر ءَ ھوْر ءِ کسانکیں ترْمپانی پیم ءَ رِچان اِتنت۔ آ ہمشاں چاران اَت بلے آئی ذہن ءِ تہ ءَ ہما جُست انگت گردش کنگا اِتنت۔ آ ئی ءَ وَتی پیشانیگ کِرچک ءُ بُروان نزآؤرتگ اِتنت گُشئے یک مزنیں پکرے ءِ جمبر آ ئی ءِ سر ءَ گوْرگ ءَ اتنت، آ تہنا اَت، بے وَس اَت بلے دلپروشءُ بے ہمّت نہ اَت۔کمے وھد ھاموشی ءَ گوازینگ ءَ رَند، آ ئی ءَ سر پدا جہل کُت ءُ نبشتہ کنان بیت۔
’’اے جُست وَ امبر ءَ ایر بنَت بلے بیا دپتر ترا دیم ءَ گُشاں کہ نائیکی ورلڈ چون اَت،اُودا چہ ماڑی ءَ ڈن ہر یک جاہے کہ کسے ترّیت آ الّم ءَ لہتیں آسن ءَ گوں جوڑ کُتگیں مجسمہ گنِدیت ، ہمے مجسمہانی تہ ءَ یکے کہ من ءَ چہ درستاں گیش دوست بیت آ یک جنکے ءِ اَت، کہ کاہانی تہ ءَ نشتگ ءُ قلمے
ہمیشی ءَ گوں آئی ءَ رودپتر ءِ دپ بند کُت، چہ درچک ءِ چیر ءَ پاد اَتک ءُ لوگ ءِ تہ ءَ شُت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
’’اے چی ءِ توار اِنت؟‘‘آئی ءَ جُست کُت۔وھدے کہ چہ ڈن ءَ بازیں مزنیں توار اَتک ءُ پدا مردمانی کوکار اَت۔ آ پچلرز اِت ءُ انچو مار اِت ئےِ گُشئے آ ئی ءَ کراچی ءِ وڑیں شہرے ءِ اتکگ ءُ کسے ڈن ءَ جنگ بیتگ۔
’’ما پیریناں یات اِیں کہ مرچی چی روچ بیتگ ءُ تو بے ھیال بیت ئے؟‘‘ مہمانداریں بلک ءَ گُشْت۔
’’روچءَ گوں توار اں چے سیادی؟‘‘ آئی ءَ پدا جُست کُت۔
’’تو کُجا ئے! مرچی نیو ایر ایو (New Year Eve )اِنت، نی شپ ءِ دوزداہ ھم بیتگ ، پمشکا ڈن ءَ بلکیں لہتیں مردماںآزمان ءِ دیم ءَ شامیانا روک کُتگ۔‘‘سارا ءَ درائینت۔
اے گپّ ءِ ھشکنگ ءَ گوں ایوری ءَ درستان ءَ منِّت کُت ،’’بِیا ڈنّءَ چار اِیں!‘‘
دراہ چہ لوگ ءَ ڈن در اتک اَنت۔ شپ تہا ر بیتگ اَت، اگاں آ شامیانہاں آ زمان رنگ رنگ ءَ رُژناہ مہ کُتیں۔ بازیں مردم اوشتاتگ ءُ ہمشاں چاران اَت۔ اے شامیانہ نوکیں سال ءَ وش آتک کنگ ءِ توجیل اِت اَنت۔
ہمشاں چاراں آئی چم رُژناہ بیان اِتنت ءُ آ ئی ءَ ماراِت کہ نی دگہ شَش ماہ پشت کپتگ امریکہ ءَ زانگ ءِ ءُ دو روچ والا والا ءِ زانگ ءِ، اے وھد آ ئی ءِ زند ءَ بلکیں پدا کدی واتر نہ کنَت۔
دومی روچَ ءَ سُہب ءَ آ، ایوری، مہمانداریں پت ءُ مہمانداریں پت ءِ گوہارکہ یک یونیورسٹی ءِ پروفیسرے اَت ،والا والا ءِ یک نامداریں جاہے ءَ شُت اَنت۔ہر یک جاہے ءِ یک ھاسیتے بیت اِنت ءُ والا والا ءِ ھاسیں چیز آ ئی راج دپتر اَت کہ اُدے یک میوزیمے ءَ نمیران کُتگ اَت۔ ہمے میوزیم ءَ وھدے کہ آ سر بیت اَنت گُڑا اُودا یک سرجمیں کمرہے ءِ تہ ءَ امریکی انڈین ءُ لہتیں انگریزانی مجسمہ ایر اِتنت۔ ہمیش اَت یک نیمرانیں قصہے کہ کرناں ساری والا والا ءِ ھاکانی تہ ءَ وتی پَد ے ایر کُتگ اِتنت۔ اے میوزیم ءِ پُشتی نیمگ ءَ یک مزنیں میدانے اَت، اُودا دیر دیراں تاں ہچ نیست اَت ، ابید چہ یک آپ جاہے ءَ لہتیں درچکاں ءُ دیر پدّریں یک قلاتے ءَ۔
آہمے میدان ءِ تہ ءَ تران اِتنت، ءُ مہمانداریں پت آہان ءَ اُودے بابت ءَ گُشان بیت۔’’گُشنت کہ والا والایک زمانگے ریڈ انڈینانی مزنیں بُن جاہے بیتگ۔ آ بیتگ انت، اے میدان، آ ہانی Mythءُ دودمان ءُ وتی زند ءِ وڑ ءُ پیم ، بلے ہمے دور ءُ باریگاں کہ اسیپیت پوستیں یورپی امریکہ ءَ سر بیتگ اَنت گُڑا اے جاہ ءَ کہ ما مرچی اوشتاتگ اِیں، اِداھم ہما یورپیانی تہ ءَ یک مردکارے گوں وتی لوگ بانک ءُ کساں سالیں چُک ءَ اتکگ اَت۔ ‘‘
’’گڑا مرچیگیں والا والا ءِ آباتیں مردم ہمشانی کہول ءَ سیادی دار اَنت؟‘‘ایوری ءَ جُست کُت۔
’’اِنا۔ ‘‘مہمانداریں پِت ءَ گُشت ءُ پدا دیم ءَ گُشاں بیت،’’گُشْنت کہ ہمے مردکار ءُ آئی لوگ بانک ءَ وتی لوگ اے میدان ءِ تہ ءَ آ آپ جاہ ءِ کِر ءَ بستگ،‘‘اشارگ کنان ءَ،’’ بلے وھدے کہ اِدے بُنکی مردماں آہانی بابت ءَ معلومداری رَست گُڑا آ ہاں اے نوکیں مردمانی آیگ پہ وت وشیں گپّے نہ مار اِت ۔ آ وتی وڑ ءُ پیم ءَ زند ءَ گوْازینگ ءَ اِتنت ءُ اے نوکیں مردمانی آیگ آہاں پہ وَت ءَ ءُ وتی دودمان ءُ نیکراہ ءَ تاوانے زانتگ اَت ءُ پدا اے نوکیں مردماں آہان ءَ دینی زانت دئیگ ھم بندات کُتگ اَت،پمشکا آ گیشتر برانز گپت اَنت۔ءُ یک روچے ہمے جاہ ءَ آ مردکار کُشگ بیت، آئی ءِ کسانکیں چک آ پ ءَ بُڈ اِت ءُ آ ئی ءِ لوگ بانک ھم کُشگ بیت۔ آ یکیںیورپی کہول وَ سرجم ءَ ھلاس بیت بلے وھد ءِ ہمرائی ءَ دگہ ڈنّی مردم اِدا آبات بیان بیت ءُ مرچی اِدے بنکی مردم آرت ءِ تہ ءَ واد ءِ کساس ءَ اَنت۔‘‘
آپدا جیڑگ ءَ لگ اِت کہ کدی کدی وھد نا حقّانی ہمراہ بیت پرچا کہ زور آ ور ہما بنَت۔ءُ پدا ریڈ انڈین دیر دیریں جاہاں آ بات اِتنت، آ یک جاہ ءُ یک مُشت نئیت اَنت،آنزور اِتنت، آہانی کر ءَ زانت نیست اَت یابلکیں تہذیب ، پمشکا آہانی نسل کُشی بیت ءُ آہانی زمین ءِ واجہ دگہ در اتک اَنت۔ مرچی اگاںآہانی تہ ءَ لہتیں پشت کپتگ گُڑا آ ھم وتی جند ءِ سر ڈگار ءَ چو درامدانی پیم ءَ گنِدگ کا ینَت۔ بنی آدم ءِ چنچووت گرزیں ؟ ہر یک شرتریں یا مستریں چیز ءَ وتی جند ءِ نامینگ لوٹ اِیت، آ چیز اگاں دگرءِ گل زمین بہ بیت یا کہ دگر ءِ وسائل ۔ آئی ءَ یک اُردو بتلے یات اَتک کہ گوک ہمائیگ بیت کہ شپّانک ہمائیگ اِنت۔
آ ہمے سرجمیں جاہ ءَ چاران اِت اَنت کہ مرچی چو ویرانگ اَت ابید چہ آ پ، کاہ ءُ درچکاں۔ پدا آ ہما کلات ءِ کِر ءَ شُت اَنت،ہمائی ءَ کہ آ چہ دیرءَ چارگ ءَ اِتنت ئےِ۔آ چو بُرز ءُ بارگیں ماڑی یے اَت کہ ہما سرجمیں کُہنیں قصّہانی شاہدی ءَ دیاں اَت۔ ایشانی چارگ ءَ رَند آ پدا لوگ ءِ نیمگ ءَ شُت اَنت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
آزمان لُنج ءُ تہار اَت بلے استالانی رُژن ءُ ماہ ءِ ماہکانی ءَ سرجمیں جاہ رُژناہ کُتگ اَت۔ آ شپی زانا ں جمبر گوں والا والا ءَ زَہر اِتنت پمشکا چہ والاوالا ءَ دیردگہ نیمگے گردگا اِتنت ءُ موسم ساپ اَت۔چہ شیشگی دریگ ءَ اے ندارگ ءِ گندگ ءَ گوں، آ زیت دروازگ ءِ دپ ءِ پدیانکا نی سر ءَ شُت ءُ نِشت بلے آ دیر آزمان ءَ رُژناہیں ماہ ءَ چارگ ءَ اَتءُ دِل ءِ تہ ءَ گوں ماہ ءَ گپ ءَ اَت۔ ’’سکیں دُزّے ءِ تو۔۔۔تئی کر ءَ وتی رُژن نیست بلے پدا ھم تو وشنام ئے !‘‘
’’تو اِدا پدیانکانی سر ءَ نشتگ ئے؟‘‘گوں لرزگیں توار ءَ مہمانداریں مزنیں ماتءَ گُشْت ءُ پدا وَت ھم آئی ءِ کر ءَ پدیانکانی سرءَ نشِت۔’’تو وَت گُشئے کہ اِدے زمستان سک سارت اَنت ءُ پدا تو ڈنّ ءَ نشتگ ئے۔‘‘
’’مزنیں مات، تو من ءَ گُشْت ءُ پدا وَت اِدا نِشت ئے؟‘‘منالءَ گوں حیرانیں توار ءَ جُست کُت۔
’’من وَ تئی ھاترا نشتاں گوں، بلے تو پرچا اِدا نشتگ ئے؟ترا زانا وَش نہ بئیگ ءَ اِنت منی لوگ؟‘‘
’’اناں مزنیں مات، وشی ءُ نا وشی ءِ ہبر نہ اِنت، من ءَ اے ماہکانی ءَ اِدا سر کُت۔ اے ماہءِ گندگ ءَ گوں من ءَ وتی ڈیھ ءِ ءُ وتی لوگ ءِ یات گیر کاینت، ہما وھد یات کئیت کہ وھدے لین شُتگ اَنت ءُ ما گوں وتی کہول ءَ پہک انچو لوگ ءِ کمپان ءَ نشتگ ءُ آزمان ءِ ماہ ءُ استال چار اِتگاں ءُ قصہ آؤرتگ ءُ اشکتگ۔ ‘‘
’’اُدا زِند چون اِنت؟‘‘
’’زند بس گوں وھد ءَ تیلانک دیان اِنت ءُ اڑ ءُ جنجال ھم اَست اَنت۔‘‘
’’زند ءِ اڑ ءُ جنجال وَ کدی ھلاس نہ بنَت۔‘‘
’’چو ھو، بلے اُودے وڑیں جنجال من اِدا نہ گنِداں۔‘‘
’’من زانا، اِدا زند آسیدگیں۔ من 1950ءِ دھکاں لہتیں سال کراچی ءَ گوْازینتگ،منی لوگ واجہ ءَ کراچی ءِ SDA ہسپتال ءَ کار کُتگ، بلے آ دگہ دوْرے بیتگ۔نی چون اِنت کراچی ءُ تئی جاہ؟‘‘
’’جاہ وَ وتی وَڑ ءَ بنَت، بلے بدل اَنت جاور۔ کراچی ءِ بابت ءَ انچو نہ زانا ں بلے اے گُشْت کناں کہ انیگیں کراچی دیمرئی کنان اِنت، مستر بیان اِنت، کار ءُ بار گیش بیان اِنت بلے اے درستانی ہمرائی ءَ اُودا جنگ ءُ چوپ ءُ کُشوکائی ھم گیش بیان اِنت۔‘‘
’’او! سک اپسوز ءِ گپے۔۔۔ءُ تئی شہر ءُ جاہ چو ن اَنت؟‘‘
’’مئے جاہ ءِ تب زانگ نہ بیت، کدی شَر ءُ کدی شِر۔‘‘
’’کراچی ءِ پیم ءَ؟‘‘
’’چو منی گمان رَد ھم بیت کنَت بلے ۔۔۔ اُودے جاورانی نگیگی ءِ سبب دِگر اَنت ءُ مئے دِگر۔تاں من سر چِست کُتگ من ہمے جاور ءُ ہمے جنجالاں گِندَگایاں،سک توْری وتی مردم ءُ وتی جاہ ءَ اے پیم ءَ گنِدگ ءَ بلے منی دَست ھم چی ءَ رَست کنَت۔۔۔باریں چیا اُودازند کدی آسیدگ نہ بیت ؟ ‘‘
’’شپ ءِ تہارتریں بہر ءَ رَند الّم ءَ رُژناہیں سُہب کئیت، بلکیں تئی ھلک ءَ آ رُژن نوکی کئیت۔‘‘
’’انچو بہ بات، بلے روچ پہ روچ گُشئے اُمیت ھلاس بیان اِنت۔‘‘اے گپ ءِ گُشْگ ءَ گوں گُشے آ مُلور تر اِت ءُ آ ئی چم سُہر تر اِتنت ۔ آ دیم ءِ نیمگ ءِ درچکاں چاران اَت، بلے آ ئی ءِ ذہن اُودا نہ اَت۔
’’چووتی دِل ءَ کساں مہ کن منی چُک۔ دُنیا ءَ ہچ چُشیں جاہ نیست کہ آ چہ بندات ءَ شر بیتگ بلے وھد ءِ ہمرائی ءَ الّم۔تئی ھیال ءَ امریکہ ءَ مُدام زِند انچو ارزان بیتگ؟‘‘
’’باریں۔۔۔‘‘
’’زند اِدا ھم گران بیتگ!‘‘
’’اِداھم؟‘‘چو ھیرانیں چمّاں آ پیر زال ءَ چاران بیت۔
’’ھو۔‘‘
’’کدی؟‘‘
’’منی کسانی ءَ۔‘‘
’’اِدا ھم زانا ں جنَگ، کُشوکائی، سیاسی چست ءُ ایر بیتگ؟‘‘
’’ اِناں، بلے بزّگی ءُ غربت بیتگ! امریکہ ءِ بازیں دمگاں مردم پہ چُنڈے نان ءَ تلوستگ اَنت!‘‘
’’امریکہ ءَ؟‘‘
’’ھو۔کار ءُ روزگار ءِ رسگ گران بیتگ، کسانیں چُک چہ وانگ جاہاں در کنگ ءُ کار ءَ پر مائیگ بیتگ اَنت، ورگ نہ بیتگ، مردم سرکاری کُمک ءِ چمدار بیتگ اَنت۔‘‘
’’مزنیں مات اے کدگیں گپ اِنت؟‘‘
’’اوّلی جہانی جنگ ءَ چہ رند ءُ دومی ءَ چہ ساری۔ 1929ءَ بگرتاں1939۔مرچی ہمے وھد چہ The Great Depressionءِ نام ءَ زانگ بیت۔‘‘
’’بلے ایشی سبب چی بیتگ؟‘‘
’’معیشت ءِ جہل ءَ کپگ۔ امریکہ ءِ راجدپتر ءَ کدی معیشت انچو جہل نہ شُتگ ہمینچو کہ ہمے دوْر ءَ۔ ‘‘
’’بلے معیشت ءِ جہلءَ کپگ ءِ سبب چی بیتگ؟ ‘‘
’’ایشی بازیں سبب بیتگ اَنت، اوّل وَ اسٹاک مارکٹ ءِ crash، پدا امریکی بینکانی زر ءِ جہل ءَ کپگ، پدا بازیں کمپنیانی ھلاس بئیگ، درملکی سرمایاکارانی چہ اِدا روگ، بہا ءُ زیر ءِ تہ ءَ کمی ءُ پدا دگہ ھم بازیں سبب بیت کن اَنت۔‘‘
’’بلے مرچی شُما کُجا رستگ ئے!۔‘‘
’’ہمشکا من گُشاں وھد ہر یک درد ءِ درمانیں۔ روچے کئیت بلکیں تئی ھلک ءِ جاور ھم شر بَنت۔‘‘
’’انچو بہ بات، بلے اے گُمان کنگ ھم سک گرانیں!‘‘
’’پرچا چو گُشے؟‘‘
’’مئے جیڑہ تہنا معیشت ءُ بے روزگاری ءِ نہ اَنت بلکیں مستریں جیڑہ وَ سرجم ءَ دگر اَنت۔‘‘
’’جیڑہ ہمینچو ھم مانگیشتگیں بہ بنَت بلے تو وتی اُمیت ءَ چو ارزانی ءَ مہ کُش ءُ اے جیڑہاں وتی دیم ءِ دیوار جوڑ مہ کن۔ ترْمپ ترْمپ ءَ تیاب جوڑ بنَت، بزاں ہر یک ترْمپے ءَ بستارے اَست ءُ تو ھم پہ وتی ہلک ءَ ہما ترْمپاں چہ یکے ئے۔‘‘
’’بلکیں۔۔۔ بلے جاور انچُش اَنت گُشئے تیاب ءِ تہ ءَ تُپان ءُ ھُشکی ءَ آس روک اِنت۔ اگاں اے نیمگ ءَ بُڈئے گُڑا آ نیمگ ءَ سُچ ئے ۔۔۔زانا مردم راست گُْش اَنت، سئمی دُنیا ءِ ڈیھ انچُش بنَت یا راستیں وڑ ءَ بُگشاں گُڑا من اے گپ ءَ بہ منّاں کہ من یک پدمنتگیں ءُ زوال پزیریں چاگردے ءِ چُکّاں۔۔۔من ءَ آسیدگیں زِند، راستی ، وشّی ءُ ذہنی آسراتی ، انصاف ءُ وشحالی ءِ اُمیت دارگ ءِ ھم حق نیست ۔۔۔‘‘
’’ چو پرچا گُشئے منی چک۔۔۔اے پیم نہ اِنت کہ تو گمان کنگا ئے۔۔اے دراہیں پاھار وتی جاہ ءَ راستی اَنت ، بلے زِند ھم یک مزنیں راستی یے۔‘‘
’’بلکیں مزنیں مات۔۔۔بلے من ءَ باریں چیا انچو لگیت کہ مہلوک دو ٹولیانی تہ ءَ بہرءُ بانگ اِنت، یکے بر حقیں ءُ دومیءِ ضمیر مُرتگ، آ ئی ءَ گوں کسے مرَگ ءُ زِند ءُ مہر ءُ راستی ءَ کار نیست۔۔۔یکے انچُش اِنت کہ راستی ءِ دامنے داشتگ تاں زند ءَ چہ زبہر بیت ءُ دومی چاریت بلے کوراِنت ، ھُشکنت بلے کرَاِنت ءُ گپّ ھم کنت بلے انگت گُنگ ئےِ ۔پدا نیام ءَ ما اڑیتگیں۔ نوکی اے دُنیا ءَ ءُ وتی چاگرد ءَ سرپد بئیگ ءِ جُہدءَ سرگپتگیں بلے نہ زانیں کُجام راہ ءَ رہادگ بہ بیں۔۔۔یا وَ بنی آدم انسانیت ءَ یلہ بہ دَنت، راستی ءُ بدی ءِ پرک ءَ بے ھیال بہ کنَت ءُ انچو وَت گرز جوڑ بہ بیت کہ کسَی درد ءَ مہ ماریت یا کہ راستی ءِ نیمگ ءَ بُروت، بلے ہزار ٹوکر بوْارت۔۔۔ مزنیں مات مردم پرچاوَت ءَ چو بے وس ءُ واک لیک اِیت، پرچا آ ئی دَست بازیں چیزاں نہ رَس اَنت۔۔۔ پرچا؟‘‘
’’من ترا اے گپ ءِ پسّو ءَ اگاں بِدیاں گُڑا توکدی وتی راہ ءَ وَت شوہاز کُت نہ کن ئے ، من وتی ھیال ءَ تئی سر ءَ جوکم نہ کناں۔ ترا اے حق اَست کہ تو پکر بکن ئے، تو بہ جیڑ ئے، تئی ھیالاں آ جوبئیگ ءِ حق اَست۔ ترا زانگ ءِ حق اَست، ترا سرپد بئیگ ءِ حق اَست، بلے وتی راہ ءَ وت شوہاز بکن۔ تہنااے پیریں بلّک ءِ یک گپّے یات بکن، انچیں راہے درچن کہ تئی ضمیر گوں تئی پاداں راضی بہ بیت پرچا کہ تاں ہما روچءَ کہ تئی ضمیر زِندگ اِنت، اے ترا رَدیں فیصلہ کنگ ءَ نئیلیت۔ ءُ اے گپّ ءَ ھم کدی بے ھیال مہ کن کہ تُپّانیں تیاب ءَ یکدار ءِ ایر کنگ ءُ روکیں آس ءِ تہ ءَ پاد ایر کنگ ،ہر دو نا سرپدی اَنت بلے ہچ نہ گُشگ ھم زوراکی یے اگاں دگہ کسَی سر ءَ ناں بلے تئی وتی جنِد ءِ سر ءَ زوراکی یے، ہمینچو تو زوراکیءِ دیم ءَ بے تواربئے، ہمینچو تئی ضمیر مِران بیت۔۔۔وتی ضمیر ءَ مرِگ ءَ مئیل! پرچا کہ ضمیر ءِ مَرگ بنی آدم ءِ مرَگ اِنت ۔وھدے تئی ضمیر مِریت تئی زند ہچ درد نہ وارتءُ تاں ہما روچ ءَ اے دُنیا اَست اِدا راستی ءُ بدی ءِ جنَگ ہلّیت، اے جنگ کدی ھلاس نہ بیت، مُدام اَستءُ مارا ہمے جنگ ءِ جاور وَت ءَ دیم ءَ برگی اِنت، مقابلہ کنگی اِنت۔‘‘
’’لہتیں وھد ءَ بنی آدم الّم وَتءَ بے وس لیک اِیت بلے اے مارشت دائم پادار نہ بیت ، انُچش اِنت ناں مزنیں مات؟‘‘
’’ھو،ءُ چُشیں مارشت کہ دائم پادرا نہ بنَت، تو پہ چُشیں مارشتاں وتی گاماں پرچا دارئے۔۔۔ اے دراہ پہ تو ءُ تئی ھلک ءِ دگہ ورناہاں چیلنجاں ، ایشاں وتی دیم ءِ دیوار لیکھگ ءِ رَدی ءَ مہ کپ، بلکیں ایشانی مقابلہ ءَ بہ کنءُ روچے کئیت وھد بدل بنتءُ اے گپّءِ گوْشگ کہ دگہ یکے بندات کنت۔۔۔ناں!من وتی زند ءَ یک چیزے اگاں در بُرتگ گُڑا آ ہمیش بیتگ کہ ہر یک کارے ءِ بندات چہ وَت ءَ بیت ۔ تاں ہما وھد ءَ تو وتی تہ ءَ بدلی نیار ئے، تو دُنیا ءَ چہ چی اُمیت داشت کن ئے۔۔۔اے ھلاس بئیگی بُن گپّے نہ اِنت منی چک۔ نی منی ھیالاں ایشی ءَ ساری کہ مارا اے سارتیں گوْات بہ بادینیت ، برِیں لوگ ءِ تہ ءَ ۔ باندا تو وَ روئے ۔۔۔‘‘
’’بلے مزنیں مات بلکیں بہَت من ءَ روچے نہ روچے پدا اِدا والا والا ءَ تئی کِر ءَ بیاریت ءُ من ءُ تو پدا اے بابت ءَ گپّ ءُ تران بکنیں۔‘‘
’’نہ ۔۔۔منی گُشتگیں گپّاںءُ ہما ہبر کہ من ترا انگت بگشاں آ درستاں زندءِ سپَر ترا وَت سوج دیان کَنت ۔ ۔۔نی بیا لوگ ءِ تہ ءَ رواِیں۔‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
چوناہا والا والا ءَ اے آ ئی ءِ سہمی سُہب اَت بلے اوّلی سُہب کہ روچ ءِ تنکیں برانزلوگ ءِ تہ ءَ پُترتگ ءُ لوگ ءَ رژناہ کنان اِتنت۔اے روچ ءَ آ زمان ساپ اَت ءُ سرجمیں ہلک روچ ءَ رُژناہ کُتگ اَت۔ اے ہمے روچ اَت کہ آہاں پدا ریاست اوریگن ءِ کسانکیں شہَر کوکیل ءَ واتر بئیگی اَت،سُہب ءِ سر ءَ دراہ چن ءُ لانچ کنان اِتنت داں یک کلاک ءِ تہ ءَ دراہ تیار بیت اَنت۔
در آہگ ءَ ساری آ چاران اَت ہما درچک ءَ کہ آ ئی چیر ءَ نندان آ ئیءَ وتی رودپتر ءِ تہ ءَ والاوالا ءِ یات نبشتہ کُتگ اِ تنت ءُ ہما پدیانکاں کہ ہماہانی سر ءَ نِندان گوں آ پیر زال ءَ گوْستگیں شپ ءَ آ ئی ءَ ہبر کُتگ اَت۔ آہانی روگ ءِ ھال ءَ گُشئے آ پیر زال بے تاہیر کُتگ اَت ، اے گپ ءِ گواہی ءَ آ ئی چمّانی ارس شری ءِ سر ءَ دئیگ ءَ اِتنت۔
منال ءَ مار اِت کہ ہر ہما گپّ کہ بنی آ دم چہ وتی چاگرد ءَ اشکنت، الّم نہ اِنت کہ آ راست بہ بیت، تاں ہما وھد ءَ مردم وت چیزے چم ء وت مہ گندیت یا مہ ماریت، آ باور ھم نہ کنت۔ چد ءُ پیسر ، آئی ءَ ہمے گپّ ءِ سر ءَ باور کُتگ کہ آئی ءَ وتی چاگرد ءَ اشکُتگ، آ ہمیش اَت کہ مغربءَ مہر ءِ پیمیں جذبات نیست، کہول ءِ ارزشت نیست، کس کسیگ نہ اِنت۔ بلے آئی ءِ تجربگ دگہ گپ جنگا اِ تنت۔ اُدا مردم چہ یکے دومی ءَ دیر اِت اَنت بلے انگت نزیک ۔ زمینی فاصلہ الّم ءَ اَست اَت بلے دِل نزیک اِتنت۔ آ ئی ءَ وتی مہمانداریں بلک ءِ ارس دیست اَنت، چو کہ یک بلوچیں ماتےءِ ارس شلنت وھدے آئی ءِ چُک چہ آئیءَ سِد یت۔ پہک ہمے پیم ءَ آئی ارس چو نہ داروکیںھوْرے ءَ شلان اتنت۔ آ ئی ءَ پدا لیک اِتِ کہ بنی آدم اگاں دُنیا ءِ کُجام ھم کُنڈ ءَ بہ بیت، آ ئیءِ زبان جتا بیت، آ ئیءِ دودمان دگر بنَت، آئی ءِ فکر ءُ سسا جتا بنَت بلے آ ئی ءِ تہ ءَ مہر ءِ مارشت یک ھساب ءَ بیت ۔اے یک انچیں مارشتے کہ چو زمزیل ءِ پیم ءَ انسان ءَ گوں انسان ءَ ہمگرنچ کنَت ۔آ نوکی مارگ ءَ اَت کہ مہر ءُ دوستی، کینگ ءُ دژمنی، کندگ ءُ گل بئیگ، گریوگ ءُ پشومانی دراہیں انسانانی تہ ءَ یک ھساب ءَ اَنت، بنی آدم ءِ پوست دگہ رنگ بیت کنَت بلے ھُدا ءَ آ ئی مارشت یک پیم ءَ جوڑ کُتگ اَنت۔۔۔اے اوّلی بَر اَت کہ آ وت گُشگ ءَ اَت ستر بُگش اِیں کہ ما جتا ہیں بلے پدا ھم مئے تہ ءَ انچو تپاوت نیست۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
گوْسگیں روچ ءِ دیریں سپر ءَ رَندیک برے پدآ کوکیل شہَر ءَ مہمانداریں کہول ءِ لوگ ءِ وتی کمرہ ءِ دریگ ءِ دپ ءَ نشتگ ءُ جیڑان،وتی رودپتر ءِ تہ ءَ چیزے نبیسگ اَت۔
’’ہما اِنت کہ من ترا وتی ہمراہ کُتگ، منی رودپتر، من کدی تہنا نہ بیتگاں۔ بچار وھد گوْزان اِنت، منی زِند ءِ لہتیں مقصدچو نہ سرجمیںآزمانکانی پیم ءَ امبار اَنت کہ انگت گُڈ سر ءَ نہ رستگ اَنت، یا وَ کلائیمکس ءَ رستگ ءُ اوشتاتگ اَنت، یا انگت اُودا ھم نہ رستگ اَنت۔ پدا لہتیں یک پہ یک ءَ سرجم بیان اِنت، ءُ ہمیش اَنت کہ من ءَ پہ وتی زِند ءَ دگہ واب گندگ ءِ سکین ءَ دئینت۔ مرچی ہمشانی تہ ءَ دگہ یکے ءِ سرجم بئیگ ءِ ھال ءَ ترا دِیاں۔ اے سال ءِ سجہیناں چہ مستریں موہ CEWبزاں(Civic Education Week)ءِ بہر جوڑ بئیگ ءِ نمدی مرچی منی دَست اِنت! تو زانے اِدا چی نبشتہ اِنت؟ اِدا نبشتہ اِنت کہ منی نبشتانک ہما سدینانی تہ ءَ ھوار اِنت کہ ہفت سد نودر برانی روناداتگینانی تہ ءَ در چنگ بیتگ! ءُ پاکستان ءَ چہ آیوکیں یک سد ءُ ہشت نودربر ءِ تہ ءَ تہنا پنچ درچنگ بیتگ !۔۔۔باریں اے ہفتگ ءِ تہ ءَ زند من ءَ دگہ چی پیش داریت بلے من سدّکاں،من زاناں ءُ من ءَ اُمیت اِنت، اے پہ من زانت ءُ شوہاز ءِ دگہ یک توجیلے بیت !نی من ءَ ودار اِنت ہما وھد ءِ کہ اے ہفتگ بندات بیت ۔۔۔‘‘
پدا دیوار ءِ سر ءَ درتکگیں کلینڈر ءَ چاران آ گُشان بیت،’’بلے انگت فروری ءَ باز روچ لوٹ اِیت۔‘‘ آ پاد اَتک ءُ ہمے روچ ءَ کہ آ ئی ءَ واشنگٹن ڈی سی ءَ سپر کنگی اَت، ہما روچ ءِ سر ءَ قلم ءَ گوں نشانے جَت۔ آ پدا نشت ءُ رودپترے دست ءَ کُت ءُ کلینڈر ءِ تہ ءَ پیسرگیں ماہانی نیمگ ءَ چمّے شانک دات اَنت ءُ پدا نبشتہ کُت ئےِ۔’’وھد کدی نہ اُ وشتیت۔۔۔انچو پیسر ءَ وھدگوْستگ، اے روچ ھم گوْز اَنت ءُ ہما روچ کئیت کہ من ہفت ماہ رند پدا واشنگٹن ڈی سی ءَ سپر بکناں۔۔۔‘‘
آ ئی ءِ قلم اوشتات۔۔۔، آ ترانگاں کپت وتی پیسرگیں سپر ءِ ۔ یات کُت ئےِ کہ ہفت ماہ ساری وھدے کہ آ سین فرانسسکو بالی پٹ ءَ سر بیتگ اَت گُڑا ، آ چون وَت ءَ گار ءُ بیگواہ مارگ ءَ اَت، چی پیم ءَ پہ آ ئی ءَ دیمءَ روگ گراں اَت۔ پداماراِت ئےِ کہ اوّلی تجربت اگاں درستاں چہ وشتریں گُڑا چہ درستاں گراں تریں ھم ۔
۔ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
روچ در اَتکگ اَت بلے سُہب ءِ سارتیں منّہ چو گوریچ ءِ پیم ءَ کشّگ ءُ درچکانی ھُشک ءُ ھلگدار رنگیں تاکاں ریچان اَت۔اے ہمے روچَ اَت کہ آ ئیءَ پہ امریکی بنجاہی شہر ءَ رہادگ بئیگی اَت۔ مہمانداریں کہول ءِ لوگ ءِ دیم ءِ روچ تاب ءَ اوشتان آ دیر برف بستگیں کوہاںآ چاران اَت کہ روچ ءِ رُژن ءَ گوں تِرْپان چو تلاہے پیم ءَ درپشان اِتنت،آ چمّاں نز آران ہمے کوہانی رُژن ، بُرزی ءُ بے دروریں ڈولداری ءَ چاران اَت ءُ مار اِت ئےِ کہ وھدے چیزے مزنءُ رُژنا ہ بیت، آ ئی ءَ کدی کَسےءَ منّت ءِ زلورت نہ کپیت، بلکیں یک بے سمائیں کیفیتے وَت بنی آدم ءِ چماں ہما رُژن ءُ مزنی ءِ نیمگ ءَ بارت۔
آانگت ہما جاہ ءَ اُوشتاتگ اَت بلے نی آ ئیءِ ھیال واشنگٹن ڈی سی ءِ نیمگ ءَ سپر کنان اِت اَنت۔آئی ءَ تاں ہپت ماہ ءَ ہرچی کہ امریکی راج دپتر یا سرکار ءِ بارہا ونتگ یا کہ ھُشکُتگ اَت ، آ سرجمیں گپّانی تہ ءَ ہپتاد درسد(70%) ءَ گوں واشنگٹن ڈی سی ءَ سیادی داشتگ اَت۔
’’ امریکہ یک کنفیڈریشنے الّم بلے اے چیزھم پر اموش کنگی نہ اِنت کہ اے یک فیڈرل سرکارے ۔ اِدا ھم چو اسلام آباد ءِ پیم ءَ سپریم کورٹ یا وزیرانی بن جاہ اِدے بنجاہی شہرءَ اِنت۔۔۔بگندئے من مُدام واشنگٹن ڈی سی ءَ یک کتابے زاناں، یک انچیں کتابے کہ ہمشی ءِ وانگ ءَ بنی آدم اے نوکیں ڈیھ ءِ راج دپتر، سرکار، دودمان، رسانگ در، ٹیکنالوجی ءُ ڈیھ ءِ دگہ بازیں تکا ں پہ جوْانی زانت کنَت۔‘‘ آ وَتءَ گوں ہمتران اَت۔
آ ئی ءَ زانتگ اَت کہ زِند یک برے پدا آ ئیءَ را ہماکتابی دُنیاءَ برگا اَت کہ ہمود ءَ چہ کہ آ ئی ءِ شوہاز ءِ بندات بیتگ اَت۔ آئی ءَ چو ھم زانتگ اَت کہ نی آ تہنا یک نودربرے ءِ ھساب ءَ اُدا نہ روگا اِنت بلکیں یک راجی جہگیرے ءِ بستارءَ ۔اے مزنیں کار ءَ آ چی پیم ءَ کنگی اَت، ایشی بابت ءَ آ وَت ہچ نہ زانگا اَت ۔ اے چیز پدا آ ئی ءَ وھد ءِ اوست ءَ یلہ داتگ اَنت ءُ جیڑ اِت ئےِ کہ وھد الّم ءَ آ ئیءَ را ہے ءُ وڑ ءُ پیمے سوج ءَ دَنت۔
ہمے دمان ءَ آ ئی ءِ مہمانداریں مات ھم آ ئیءِ کِر ءَ لوگ ءَ ڈن اتک ءُ وتی دست ءِ گڑیال ءَ چاران آ ئیءَ را گُشت ئےِ،’’ منی ھیالاں نی درآیگ ءِ وھداِنت ۔‘‘
’’ھو۔‘‘ آ ئیءَ دلجم کنوکیں توارے ءَ گُشتءُ زیت چہ لوگ ءَ وتی پیتی آؤرت ءُ مہمانداریں مات ءِ ہمرائی آ در اتک پہ نارتھ بینڈ بالی پٹ ءَ کہ چہ کوکیل شہر ءَ گاڑی ءِ پاداں 30-40منٹ ءِ راہ ءَ اَت۔
’’تو زان ئے انّی فروری ءَ اُودا موسم چہ اوریگن ءَ گیشتر سارت بیت ۔‘‘ونٹر لیک ءَ چہ گوْزان مہمانداریں مات ءَ گُشْت۔
ابر ءَ دیم ءَ برَان منال ءَ درائینت ’’ھو، مسس جیکلن ءَ ھم انچو گُشتگ اَت۔ ‘‘
’’شریں، باریں تئی کمیونٹی سروس ءِ چنچو کلاک سرجم بیتگ؟ کیری گُشگ ءَ اَت کہ مارچ ءِ ماہ ءَ دراہیں نودربر وتی فارماں رواں بِدیاں۔‘‘
’’تو اِدا پدیانکانی سر ءَ نشتگ ئے؟‘‘گوں لرزگیں توار ءَ مہمانداریں مزنیں ماتءَ گُشْت ءُ پدا وَت ھم آئی ءِ کر ءَ پدیانکانی سرءَ نشِت۔’’تو وَت گُشئے کہ اِدے زمستان سک سارت اَنت ءُ پدا تو ڈنّ ءَ نشتگ ئے۔‘‘
’’مزنیں مات، تو من ءَ گُشْت ءُ پدا وَت اِدا نِشت ئے؟‘‘منالءَ گوں حیرانیں توار ءَ جُست کُت۔
’’من وَ تئی ھاترا نشتاں گوں، بلے تو پرچا اِدا نشتگ ئے؟ترا زانا وَش نہ بئیگ ءَ اِنت منی لوگ؟‘‘
’’اناں مزنیں مات، وشی ءُ نا وشی ءِ ہبر نہ اِنت، من ءَ اے ماہکانی ءَ اِدا سر کُت۔ اے ماہءِ گندگ ءَ گوں من ءَ وتی ڈیھ ءِ ءُ وتی لوگ ءِ یات گیر کاینت، ہما وھد یات کئیت کہ وھدے لین شُتگ اَنت ءُ ما گوں وتی کہول ءَ پہک انچو لوگ ءِ کمپان ءَ نشتگ ءُ آزمان ءِ ماہ ءُ استال چار اِتگاں ءُ قصہ آؤرتگ ءُ اشکتگ۔ ‘‘
’’اُدا زِند چون اِنت؟‘‘
’’زند بس گوں وھد ءَ تیلانک دیان اِنت ءُ اڑ ءُ جنجال ھم اَست اَنت۔‘‘
’’زند ءِ اڑ ءُ جنجال وَ کدی ھلاس نہ بنَت۔‘‘
’’چو ھو، بلے اُودے وڑیں جنجال من اِدا نہ گنِداں۔‘‘
’’من زانا، اِدا زند آسیدگیں۔ من 1950ءِ دھکاں لہتیں سال کراچی ءَ گوْازینتگ،منی لوگ واجہ ءَ کراچی ءِ SDA ہسپتال ءَ کار کُتگ، بلے آ دگہ دوْرے بیتگ۔نی چون اِنت کراچی ءُ تئی جاہ؟‘‘
’’جاہ وَ وتی وَڑ ءَ بنَت، بلے بدل اَنت جاور۔ کراچی ءِ بابت ءَ انچو نہ زانا ں بلے اے گُشْت کناں کہ انیگیں کراچی دیمرئی کنان اِنت، مستر بیان اِنت، کار ءُ بار گیش بیان اِنت بلے اے درستانی ہمرائی ءَ اُودا جنگ ءُ چوپ ءُ کُشوکائی ھم گیش بیان اِنت۔‘‘
’’او! سک اپسوز ءِ گپے۔۔۔ءُ تئی شہر ءُ جاہ چو ن اَنت؟‘‘
’’مئے جاہ ءِ تب زانگ نہ بیت، کدی شَر ءُ کدی شِر۔‘‘
’’کراچی ءِ پیم ءَ؟‘‘
’’چو منی گمان رَد ھم بیت کنَت بلے ۔۔۔ اُودے جاورانی نگیگی ءِ سبب دِگر اَنت ءُ مئے دِگر۔تاں من سر چِست کُتگ من ہمے جاور ءُ ہمے جنجالاں گِندَگایاں،سک توْری وتی مردم ءُ وتی جاہ ءَ اے پیم ءَ گنِدگ ءَ بلے منی دَست ھم چی ءَ رَست کنَت۔۔۔باریں چیا اُودازند کدی آسیدگ نہ بیت ؟ ‘‘
’’شپ ءِ تہارتریں بہر ءَ رَند الّم ءَ رُژناہیں سُہب کئیت، بلکیں تئی ھلک ءَ آ رُژن نوکی کئیت۔‘‘
’’انچو بہ بات، بلے روچ پہ روچ گُشئے اُمیت ھلاس بیان اِنت۔‘‘اے گپ ءِ گُشْگ ءَ گوں گُشے آ مُلور تر اِت ءُ آ ئی چم سُہر تر اِتنت ۔ آ دیم ءِ نیمگ ءِ درچکاں چاران اَت، بلے آ ئی ءِ ذہن اُودا نہ اَت۔
’’چووتی دِل ءَ کساں مہ کن منی چُک۔ دُنیا ءَ ہچ چُشیں جاہ نیست کہ آ چہ بندات ءَ شر بیتگ بلے وھد ءِ ہمرائی ءَ الّم۔تئی ھیال ءَ امریکہ ءَ مُدام زِند انچو ارزان بیتگ؟‘‘
’’باریں۔۔۔‘‘
’’زند اِدا ھم گران بیتگ!‘‘
’’اِداھم؟‘‘چو ھیرانیں چمّاں آ پیر زال ءَ چاران بیت۔
’’ھو۔‘‘
’’کدی؟‘‘
’’منی کسانی ءَ۔‘‘
’’اِدا ھم زانا ں جنَگ، کُشوکائی، سیاسی چست ءُ ایر بیتگ؟‘‘
’’ اِناں، بلے بزّگی ءُ غربت بیتگ! امریکہ ءِ بازیں دمگاں مردم پہ چُنڈے نان ءَ تلوستگ اَنت!‘‘
’’امریکہ ءَ؟‘‘
’’ھو۔کار ءُ روزگار ءِ رسگ گران بیتگ، کسانیں چُک چہ وانگ جاہاں در کنگ ءُ کار ءَ پر مائیگ بیتگ اَنت، ورگ نہ بیتگ، مردم سرکاری کُمک ءِ چمدار بیتگ اَنت۔‘‘
’’مزنیں مات اے کدگیں گپ اِنت؟‘‘
’’اوّلی جہانی جنگ ءَ چہ رند ءُ دومی ءَ چہ ساری۔ 1929ءَ بگرتاں1939۔مرچی ہمے وھد چہ The Great Depressionءِ نام ءَ زانگ بیت۔‘‘
’’بلے ایشی سبب چی بیتگ؟‘‘
’’معیشت ءِ جہل ءَ کپگ۔ امریکہ ءِ راجدپتر ءَ کدی معیشت انچو جہل نہ شُتگ ہمینچو کہ ہمے دوْر ءَ۔ ‘‘
’’بلے معیشت ءِ جہلءَ کپگ ءِ سبب چی بیتگ؟ ‘‘
’’ایشی بازیں سبب بیتگ اَنت، اوّل وَ اسٹاک مارکٹ ءِ crash، پدا امریکی بینکانی زر ءِ جہل ءَ کپگ، پدا بازیں کمپنیانی ھلاس بئیگ، درملکی سرمایاکارانی چہ اِدا روگ، بہا ءُ زیر ءِ تہ ءَ کمی ءُ پدا دگہ ھم بازیں سبب بیت کن اَنت۔‘‘
’’بلے مرچی شُما کُجا رستگ ئے!۔‘‘
’’ہمشکا من گُشاں وھد ہر یک درد ءِ درمانیں۔ روچے کئیت بلکیں تئی ھلک ءِ جاور ھم شر بَنت۔‘‘
’’انچو بہ بات، بلے اے گُمان کنگ ھم سک گرانیں!‘‘
’’پرچا چو گُشے؟‘‘
’’مئے جیڑہ تہنا معیشت ءُ بے روزگاری ءِ نہ اَنت بلکیں مستریں جیڑہ وَ سرجم ءَ دگر اَنت۔‘‘
’’جیڑہ ہمینچو ھم مانگیشتگیں بہ بنَت بلے تو وتی اُمیت ءَ چو ارزانی ءَ مہ کُش ءُ اے جیڑہاں وتی دیم ءِ دیوار جوڑ مہ کن۔ ترْمپ ترْمپ ءَ تیاب جوڑ بنَت، بزاں ہر یک ترْمپے ءَ بستارے اَست ءُ تو ھم پہ وتی ہلک ءَ ہما ترْمپاں چہ یکے ئے۔‘‘
’’بلکیں۔۔۔ بلے جاور انچُش اَنت گُشئے تیاب ءِ تہ ءَ تُپان ءُ ھُشکی ءَ آس روک اِنت۔ اگاں اے نیمگ ءَ بُڈئے گُڑا آ نیمگ ءَ سُچ ئے ۔۔۔زانا مردم راست گُْش اَنت، سئمی دُنیا ءِ ڈیھ انچُش بنَت یا راستیں وڑ ءَ بُگشاں گُڑا من اے گپ ءَ بہ منّاں کہ من یک پدمنتگیں ءُ زوال پزیریں چاگردے ءِ چُکّاں۔۔۔من ءَ آسیدگیں زِند، راستی ، وشّی ءُ ذہنی آسراتی ، انصاف ءُ وشحالی ءِ اُمیت دارگ ءِ ھم حق نیست ۔۔۔‘‘
’’ چو پرچا گُشئے منی چک۔۔۔اے پیم نہ اِنت کہ تو گمان کنگا ئے۔۔اے دراہیں پاھار وتی جاہ ءَ راستی اَنت ، بلے زِند ھم یک مزنیں راستی یے۔‘‘
’’بلکیں مزنیں مات۔۔۔بلے من ءَ باریں چیا انچو لگیت کہ مہلوک دو ٹولیانی تہ ءَ بہرءُ بانگ اِنت، یکے بر حقیں ءُ دومیءِ ضمیر مُرتگ، آ ئی ءَ گوں کسے مرَگ ءُ زِند ءُ مہر ءُ راستی ءَ کار نیست۔۔۔یکے انچُش اِنت کہ راستی ءِ دامنے داشتگ تاں زند ءَ چہ زبہر بیت ءُ دومی چاریت بلے کوراِنت ، ھُشکنت بلے کرَاِنت ءُ گپّ ھم کنت بلے انگت گُنگ ئےِ ۔پدا نیام ءَ ما اڑیتگیں۔ نوکی اے دُنیا ءَ ءُ وتی چاگرد ءَ سرپد بئیگ ءِ جُہدءَ سرگپتگیں بلے نہ زانیں کُجام راہ ءَ رہادگ بہ بیں۔۔۔یا وَ بنی آدم انسانیت ءَ یلہ بہ دَنت، راستی ءُ بدی ءِ پرک ءَ بے ھیال بہ کنَت ءُ انچو وَت گرز جوڑ بہ بیت کہ کسَی درد ءَ مہ ماریت یا کہ راستی ءِ نیمگ ءَ بُروت، بلے ہزار ٹوکر بوْارت۔۔۔ مزنیں مات مردم پرچاوَت ءَ چو بے وس ءُ واک لیک اِیت، پرچا آ ئی دَست بازیں چیزاں نہ رَس اَنت۔۔۔ پرچا؟‘‘
’’من ترا اے گپ ءِ پسّو ءَ اگاں بِدیاں گُڑا توکدی وتی راہ ءَ وَت شوہاز کُت نہ کن ئے ، من وتی ھیال ءَ تئی سر ءَ جوکم نہ کناں۔ ترا اے حق اَست کہ تو پکر بکن ئے، تو بہ جیڑ ئے، تئی ھیالاں آ جوبئیگ ءِ حق اَست۔ ترا زانگ ءِ حق اَست، ترا سرپد بئیگ ءِ حق اَست، بلے وتی راہ ءَ وت شوہاز بکن۔ تہنااے پیریں بلّک ءِ یک گپّے یات بکن، انچیں راہے درچن کہ تئی ضمیر گوں تئی پاداں راضی بہ بیت پرچا کہ تاں ہما روچءَ کہ تئی ضمیر زِندگ اِنت، اے ترا رَدیں فیصلہ کنگ ءَ نئیلیت۔ ءُ اے گپّ ءَ ھم کدی بے ھیال مہ کن کہ تُپّانیں تیاب ءَ یکدار ءِ ایر کنگ ءُ روکیں آس ءِ تہ ءَ پاد ایر کنگ ،ہر دو نا سرپدی اَنت بلے ہچ نہ گُشگ ھم زوراکی یے اگاں دگہ کسَی سر ءَ ناں بلے تئی وتی جنِد ءِ سر ءَ زوراکی یے، ہمینچو تو زوراکیءِ دیم ءَ بے تواربئے، ہمینچو تئی ضمیر مِران بیت۔۔۔وتی ضمیر ءَ مرِگ ءَ مئیل! پرچا کہ ضمیر ءِ مَرگ بنی آدم ءِ مرَگ اِنت ۔وھدے تئی ضمیر مِریت تئی زند ہچ درد نہ وارتءُ تاں ہما روچ ءَ اے دُنیا اَست اِدا راستی ءُ بدی ءِ جنَگ ہلّیت، اے جنگ کدی ھلاس نہ بیت، مُدام اَستءُ مارا ہمے جنگ ءِ جاور وَت ءَ دیم ءَ برگی اِنت، مقابلہ کنگی اِنت۔‘‘
’’لہتیں وھد ءَ بنی آدم الّم وَتءَ بے وس لیک اِیت بلے اے مارشت دائم پادار نہ بیت ، انُچش اِنت ناں مزنیں مات؟‘‘
’’ھو،ءُ چُشیں مارشت کہ دائم پادرا نہ بنَت، تو پہ چُشیں مارشتاں وتی گاماں پرچا دارئے۔۔۔ اے دراہ پہ تو ءُ تئی ھلک ءِ دگہ ورناہاں چیلنجاں ، ایشاں وتی دیم ءِ دیوار لیکھگ ءِ رَدی ءَ مہ کپ، بلکیں ایشانی مقابلہ ءَ بہ کنءُ روچے کئیت وھد بدل بنتءُ اے گپّءِ گوْشگ کہ دگہ یکے بندات کنت۔۔۔ناں!من وتی زند ءَ یک چیزے اگاں در بُرتگ گُڑا آ ہمیش بیتگ کہ ہر یک کارے ءِ بندات چہ وَت ءَ بیت ۔ تاں ہما وھد ءَ تو وتی تہ ءَ بدلی نیار ئے، تو دُنیا ءَ چہ چی اُمیت داشت کن ئے۔۔۔اے ھلاس بئیگی بُن گپّے نہ اِنت منی چک۔ نی منی ھیالاں ایشی ءَ ساری کہ مارا اے سارتیں گوْات بہ بادینیت ، برِیں لوگ ءِ تہ ءَ ۔ باندا تو وَ روئے ۔۔۔‘‘
’’بلے مزنیں مات بلکیں بہَت من ءَ روچے نہ روچے پدا اِدا والا والا ءَ تئی کِر ءَ بیاریت ءُ من ءُ تو پدا اے بابت ءَ گپّ ءُ تران بکنیں۔‘‘
’’نہ ۔۔۔منی گُشتگیں گپّاںءُ ہما ہبر کہ من ترا انگت بگشاں آ درستاں زندءِ سپَر ترا وَت سوج دیان کَنت ۔ ۔۔نی بیا لوگ ءِ تہ ءَ رواِیں۔‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
چوناہا والا والا ءَ اے آ ئی ءِ سہمی سُہب اَت بلے اوّلی سُہب کہ روچ ءِ تنکیں برانزلوگ ءِ تہ ءَ پُترتگ ءُ لوگ ءَ رژناہ کنان اِتنت۔اے روچ ءَ آ زمان ساپ اَت ءُ سرجمیں ہلک روچ ءَ رُژناہ کُتگ اَت۔ اے ہمے روچ اَت کہ آہاں پدا ریاست اوریگن ءِ کسانکیں شہَر کوکیل ءَ واتر بئیگی اَت،سُہب ءِ سر ءَ دراہ چن ءُ لانچ کنان اِتنت داں یک کلاک ءِ تہ ءَ دراہ تیار بیت اَنت۔
در آہگ ءَ ساری آ چاران اَت ہما درچک ءَ کہ آ ئی چیر ءَ نندان آ ئیءَ وتی رودپتر ءِ تہ ءَ والاوالا ءِ یات نبشتہ کُتگ اِ تنت ءُ ہما پدیانکاں کہ ہماہانی سر ءَ نِندان گوں آ پیر زال ءَ گوْستگیں شپ ءَ آ ئی ءَ ہبر کُتگ اَت۔ آہانی روگ ءِ ھال ءَ گُشئے آ پیر زال بے تاہیر کُتگ اَت ، اے گپ ءِ گواہی ءَ آ ئی چمّانی ارس شری ءِ سر ءَ دئیگ ءَ اِتنت۔
منال ءَ مار اِت کہ ہر ہما گپّ کہ بنی آ دم چہ وتی چاگرد ءَ اشکنت، الّم نہ اِنت کہ آ راست بہ بیت، تاں ہما وھد ءَ مردم وت چیزے چم ء وت مہ گندیت یا مہ ماریت، آ باور ھم نہ کنت۔ چد ءُ پیسر ، آئی ءَ ہمے گپّ ءِ سر ءَ باور کُتگ کہ آئی ءَ وتی چاگرد ءَ اشکُتگ، آ ہمیش اَت کہ مغربءَ مہر ءِ پیمیں جذبات نیست، کہول ءِ ارزشت نیست، کس کسیگ نہ اِنت۔ بلے آئی ءِ تجربگ دگہ گپ جنگا اِ تنت۔ اُدا مردم چہ یکے دومی ءَ دیر اِت اَنت بلے انگت نزیک ۔ زمینی فاصلہ الّم ءَ اَست اَت بلے دِل نزیک اِتنت۔ آ ئی ءَ وتی مہمانداریں بلک ءِ ارس دیست اَنت، چو کہ یک بلوچیں ماتےءِ ارس شلنت وھدے آئی ءِ چُک چہ آئیءَ سِد یت۔ پہک ہمے پیم ءَ آئی ارس چو نہ داروکیںھوْرے ءَ شلان اتنت۔ آ ئی ءَ پدا لیک اِتِ کہ بنی آدم اگاں دُنیا ءِ کُجام ھم کُنڈ ءَ بہ بیت، آ ئیءِ زبان جتا بیت، آ ئیءِ دودمان دگر بنَت، آئی ءِ فکر ءُ سسا جتا بنَت بلے آ ئی ءِ تہ ءَ مہر ءِ مارشت یک ھساب ءَ بیت ۔اے یک انچیں مارشتے کہ چو زمزیل ءِ پیم ءَ انسان ءَ گوں انسان ءَ ہمگرنچ کنَت ۔آ نوکی مارگ ءَ اَت کہ مہر ءُ دوستی، کینگ ءُ دژمنی، کندگ ءُ گل بئیگ، گریوگ ءُ پشومانی دراہیں انسانانی تہ ءَ یک ھساب ءَ اَنت، بنی آدم ءِ پوست دگہ رنگ بیت کنَت بلے ھُدا ءَ آ ئی مارشت یک پیم ءَ جوڑ کُتگ اَنت۔۔۔اے اوّلی بَر اَت کہ آ وت گُشگ ءَ اَت ستر بُگش اِیں کہ ما جتا ہیں بلے پدا ھم مئے تہ ءَ انچو تپاوت نیست۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
گوْسگیں روچ ءِ دیریں سپر ءَ رَندیک برے پدآ کوکیل شہَر ءَ مہمانداریں کہول ءِ لوگ ءِ وتی کمرہ ءِ دریگ ءِ دپ ءَ نشتگ ءُ جیڑان،وتی رودپتر ءِ تہ ءَ چیزے نبیسگ اَت۔
’’ہما اِنت کہ من ترا وتی ہمراہ کُتگ، منی رودپتر، من کدی تہنا نہ بیتگاں۔ بچار وھد گوْزان اِنت، منی زِند ءِ لہتیں مقصدچو نہ سرجمیںآزمانکانی پیم ءَ امبار اَنت کہ انگت گُڈ سر ءَ نہ رستگ اَنت، یا وَ کلائیمکس ءَ رستگ ءُ اوشتاتگ اَنت، یا انگت اُودا ھم نہ رستگ اَنت۔ پدا لہتیں یک پہ یک ءَ سرجم بیان اِنت، ءُ ہمیش اَنت کہ من ءَ پہ وتی زِند ءَ دگہ واب گندگ ءِ سکین ءَ دئینت۔ مرچی ہمشانی تہ ءَ دگہ یکے ءِ سرجم بئیگ ءِ ھال ءَ ترا دِیاں۔ اے سال ءِ سجہیناں چہ مستریں موہ CEWبزاں(Civic Education Week)ءِ بہر جوڑ بئیگ ءِ نمدی مرچی منی دَست اِنت! تو زانے اِدا چی نبشتہ اِنت؟ اِدا نبشتہ اِنت کہ منی نبشتانک ہما سدینانی تہ ءَ ھوار اِنت کہ ہفت سد نودر برانی روناداتگینانی تہ ءَ در چنگ بیتگ! ءُ پاکستان ءَ چہ آیوکیں یک سد ءُ ہشت نودربر ءِ تہ ءَ تہنا پنچ درچنگ بیتگ !۔۔۔باریں اے ہفتگ ءِ تہ ءَ زند من ءَ دگہ چی پیش داریت بلے من سدّکاں،من زاناں ءُ من ءَ اُمیت اِنت، اے پہ من زانت ءُ شوہاز ءِ دگہ یک توجیلے بیت !نی من ءَ ودار اِنت ہما وھد ءِ کہ اے ہفتگ بندات بیت ۔۔۔‘‘
پدا دیوار ءِ سر ءَ درتکگیں کلینڈر ءَ چاران آ گُشان بیت،’’بلے انگت فروری ءَ باز روچ لوٹ اِیت۔‘‘ آ پاد اَتک ءُ ہمے روچ ءَ کہ آ ئی ءَ واشنگٹن ڈی سی ءَ سپر کنگی اَت، ہما روچ ءِ سر ءَ قلم ءَ گوں نشانے جَت۔ آ پدا نشت ءُ رودپترے دست ءَ کُت ءُ کلینڈر ءِ تہ ءَ پیسرگیں ماہانی نیمگ ءَ چمّے شانک دات اَنت ءُ پدا نبشتہ کُت ئےِ۔’’وھد کدی نہ اُ وشتیت۔۔۔انچو پیسر ءَ وھدگوْستگ، اے روچ ھم گوْز اَنت ءُ ہما روچ کئیت کہ من ہفت ماہ رند پدا واشنگٹن ڈی سی ءَ سپر بکناں۔۔۔‘‘
آ ئی ءِ قلم اوشتات۔۔۔، آ ترانگاں کپت وتی پیسرگیں سپر ءِ ۔ یات کُت ئےِ کہ ہفت ماہ ساری وھدے کہ آ سین فرانسسکو بالی پٹ ءَ سر بیتگ اَت گُڑا ، آ چون وَت ءَ گار ءُ بیگواہ مارگ ءَ اَت، چی پیم ءَ پہ آ ئی ءَ دیمءَ روگ گراں اَت۔ پداماراِت ئےِ کہ اوّلی تجربت اگاں درستاں چہ وشتریں گُڑا چہ درستاں گراں تریں ھم ۔
۔ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
روچ در اَتکگ اَت بلے سُہب ءِ سارتیں منّہ چو گوریچ ءِ پیم ءَ کشّگ ءُ درچکانی ھُشک ءُ ھلگدار رنگیں تاکاں ریچان اَت۔اے ہمے روچَ اَت کہ آ ئیءَ پہ امریکی بنجاہی شہر ءَ رہادگ بئیگی اَت۔ مہمانداریں کہول ءِ لوگ ءِ دیم ءِ روچ تاب ءَ اوشتان آ دیر برف بستگیں کوہاںآ چاران اَت کہ روچ ءِ رُژن ءَ گوں تِرْپان چو تلاہے پیم ءَ درپشان اِتنت،آ چمّاں نز آران ہمے کوہانی رُژن ، بُرزی ءُ بے دروریں ڈولداری ءَ چاران اَت ءُ مار اِت ئےِ کہ وھدے چیزے مزنءُ رُژنا ہ بیت، آ ئی ءَ کدی کَسےءَ منّت ءِ زلورت نہ کپیت، بلکیں یک بے سمائیں کیفیتے وَت بنی آدم ءِ چماں ہما رُژن ءُ مزنی ءِ نیمگ ءَ بارت۔
آانگت ہما جاہ ءَ اُوشتاتگ اَت بلے نی آ ئیءِ ھیال واشنگٹن ڈی سی ءِ نیمگ ءَ سپر کنان اِت اَنت۔آئی ءَ تاں ہپت ماہ ءَ ہرچی کہ امریکی راج دپتر یا سرکار ءِ بارہا ونتگ یا کہ ھُشکُتگ اَت ، آ سرجمیں گپّانی تہ ءَ ہپتاد درسد(70%) ءَ گوں واشنگٹن ڈی سی ءَ سیادی داشتگ اَت۔
’’ امریکہ یک کنفیڈریشنے الّم بلے اے چیزھم پر اموش کنگی نہ اِنت کہ اے یک فیڈرل سرکارے ۔ اِدا ھم چو اسلام آباد ءِ پیم ءَ سپریم کورٹ یا وزیرانی بن جاہ اِدے بنجاہی شہرءَ اِنت۔۔۔بگندئے من مُدام واشنگٹن ڈی سی ءَ یک کتابے زاناں، یک انچیں کتابے کہ ہمشی ءِ وانگ ءَ بنی آدم اے نوکیں ڈیھ ءِ راج دپتر، سرکار، دودمان، رسانگ در، ٹیکنالوجی ءُ ڈیھ ءِ دگہ بازیں تکا ں پہ جوْانی زانت کنَت۔‘‘ آ وَتءَ گوں ہمتران اَت۔
آ ئی ءَ زانتگ اَت کہ زِند یک برے پدا آ ئیءَ را ہماکتابی دُنیاءَ برگا اَت کہ ہمود ءَ چہ کہ آ ئی ءِ شوہاز ءِ بندات بیتگ اَت۔ آئی ءَ چو ھم زانتگ اَت کہ نی آ تہنا یک نودربرے ءِ ھساب ءَ اُدا نہ روگا اِنت بلکیں یک راجی جہگیرے ءِ بستارءَ ۔اے مزنیں کار ءَ آ چی پیم ءَ کنگی اَت، ایشی بابت ءَ آ وَت ہچ نہ زانگا اَت ۔ اے چیز پدا آ ئی ءَ وھد ءِ اوست ءَ یلہ داتگ اَنت ءُ جیڑ اِت ئےِ کہ وھد الّم ءَ آ ئیءَ را ہے ءُ وڑ ءُ پیمے سوج ءَ دَنت۔
ہمے دمان ءَ آ ئی ءِ مہمانداریں مات ھم آ ئیءِ کِر ءَ لوگ ءَ ڈن اتک ءُ وتی دست ءِ گڑیال ءَ چاران آ ئیءَ را گُشت ئےِ،’’ منی ھیالاں نی درآیگ ءِ وھداِنت ۔‘‘
’’ھو۔‘‘ آ ئیءَ دلجم کنوکیں توارے ءَ گُشتءُ زیت چہ لوگ ءَ وتی پیتی آؤرت ءُ مہمانداریں مات ءِ ہمرائی آ در اتک پہ نارتھ بینڈ بالی پٹ ءَ کہ چہ کوکیل شہر ءَ گاڑی ءِ پاداں 30-40منٹ ءِ راہ ءَ اَت۔
’’تو زان ئے انّی فروری ءَ اُودا موسم چہ اوریگن ءَ گیشتر سارت بیت ۔‘‘ونٹر لیک ءَ چہ گوْزان مہمانداریں مات ءَ گُشْت۔
ابر ءَ دیم ءَ برَان منال ءَ درائینت ’’ھو، مسس جیکلن ءَ ھم انچو گُشتگ اَت۔ ‘‘
’’شریں، باریں تئی کمیونٹی سروس ءِ چنچو کلاک سرجم بیتگ؟ کیری گُشگ ءَ اَت کہ مارچ ءِ ماہ ءَ دراہیں نودربر وتی فارماں رواں بِدیاں۔‘‘
’’منی یک سد کلاک وَ سرجم اَنت ءُ بلکیں انگت دگہ گیشیں پانزدہ کلاک ھم اَست۔ وھدے کہ من چہ سیوک ایجوکیش ویک ءَ کاہاں گُڑا من پشکپتگیں کاراں دیم ءَ براں۔
آ راہ ءَ گپّ کناں بیت اَنت ۔ بالی پٹ ءَ سر بئیگ ءَ گوں مہمانداریں مات ءَ آیلہ دات ءُ وَت پدا لوگ ءِ نیمگ ءَ شُت۔ ہفت ماہ ءَ رَند آ پدا ہما جاہ ءَ سر بیتگ اَت، ہمدا چہ کہ سال ءِ بندات بیتگ اَت۔نی آ تہنا اَت، کَس آ ئی ہمراہ نہ اَت، بلے ترس ، ایوکی یا کہ بیگواہی ءِ مارشت کمے ھم آ ئی ءِ دیم ءَ نہ گواہت اَنت۔ وھد ءِ ہمے بہرءَ آ وتی زند ءِ وشتریں بہر لیکھگ ءَ اَت ، بلکیں نی آ نوکیں جاہ ءُ زندءِ نوکیں وڑ آ ئی ءَ دوست بئیگ ءَ اَت یا ہمے گپ ءَ نی آ سر پد اَت کہ بنی آدم دائم مردمانی ہمراہ نہ بیت پمشکا آ ئی ءَ را کدی کدی ایوکی ءَ گوں ھم دوستی کنگ لوٹ اِیت یا ہمے گپ کہ آ سپر ءُ شوہازءُ آ وھد ءَ را زند ءِ وشتریں وھد منّگ آ ئی جُہدانی برورد اَنت، بلکیں آہمے گپ ءَ مارگ اَت۔ کئے زانت کہ آ پرچا نی چو دلجمی ءَ دیم ءَ روان اَت۔۔۔بلے آ دیماجنزان اَت، آ روان اَت۔ چو درچک ءِ ٹال ءَ چہ سستگیں تاکے ءِ پیم ءَ بال کنان اَت بلے نی گوْات ءِ ہمرائی ءَ نہ، بلکیں وَت گوْات ءَ تیلانک دیان، روان اَت۔
نارتھ بینڈ اوریگن ءَ چہ لہتیں کلاکانی تہ ءَ آ سین فرانسسکوبالی پٹ ءَ سر بیت۔ اے ھم ھما جاہ اَت کہ ہپت ماہ پیش آ اتکگ اَت، آ وھد ءَ یات کنان آ ہما کرسی ءِ سر ءَ نشت ہمود ءَ کہ ہما گوْستگیں وھدءَ نشتگ اَت۔آ ئی ذہن ہما روچ ءَ پدا چو آ دینک ءِ پیم ءَ آ ئی ءَ پیش دارگ ءَ اَت، اے بالی پٹ مزن اَت، مردم ھم ہر یک نسل، رنگءُ زبان ءِ گندگ آ ہگ ءَ اِتنت۔
’’آ ھم روچے اَت کہ من چو تُرس ءُ لرز اِدا ہمے کرسی ءِ سر ءَ ایوک ءَ نشتگ ءُ وَت ءَ انچو نزور لیکھگ ءَ اِتاں کہ چہ من ءَ بلکیں نزورتر یں مردم اے دُنیا ءَ نیست، من وت ءَ انچو ایوک مارگ ءَ اِتاں کہ چہ من ءَ ایوک تر کس نیست، من وَت ءَ گار ءُ بیگواہ مارگ ءَ اِتاں کہ من نی پدا کدی وتی لوگ ءَ بلکیں وتی گوادر ءَ نہ گِنداں۔۔۔ بلے من نہ زانتگ اَت کہ وھد بنی آدم ءَ چکّاسیت ھم ، ءُ منی آ کیفیت ہچ نوکیں چیزے نہ اَت، بلکیں ہر کسی گوما چُش بیت کنت، بلے مرچی من ءَ ہچ ترس، ہچ بیگواہی ءُ ایوکی ءِ مارشت نیست۔ منی راہ گیشیتگ ءُ من سر پداں کہ من ءَ کُجا سر بئیگی اِنت۔‘‘
آ پاد اَتک ءُ وتی دَست ءِ ٹکٹ ءَ چاران وتی گیٹ نمبر ءِ شوہاز ءَ لگ اِت، دہ ،پانزدہ منٹ ءَ اے دیم ءُ آ دیم ءَ روان،انفارمیشن بورڈ ءَ وانان ءُ کدی مردماں جُست کناں، آ وتی گیٹ نمبر ءَ سر بیت۔دومی بالی گُراب ءَ انگت دگہ پنچ کلاک اَست اَت۔ آ بالی پٹ ءَ تران بیت ءُ وھدے کہ یک کلاکے پشت کپت، آ پدا ہما جاہ ءَ شُت ءُ نشت۔
دومی بالی گراب ھم چِست بیت۔ نی آ گیشتر دلجم بیان اَت ءُ مارگ ءَ اَت کہ نی بس دگہ لہتیں کلاک ءُ پدا واشنگٹن ڈی سی!
بازیں کلاکانی سپر ءَ رَند آ ڈیلس بالی پٹ ءَ سر بیت، اُودا رسگ ءَ گوں دگہ دو مصری نودربر ءُ یکے چہ بنگلہ دیش ءَ سیادی داروکے ایشی ءِ ہمراہ بیت اَنت۔آ ھم ہمے پروگرام ءَ روگا اِت اَنت، ہمشی ءَ کہ منال روگا اَت۔ آ ہانی دیمءَ امریکی کونسل ءِ کارندہے اَتک ءُ آہان ءَ تاں ورکشاپ ءِ جاہ ءَ سر کُت ئےِ کہ اُدا دُنیا ءِ چہل ڈیھاں چہ سیادی داروکیںیک سد ءُ پنچ نودربر ساڑی اِتنت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
اے ورکشاپ ءِ سئمی روچ اَت، ہوٹل ءِ کمرہ ءَ وھدے کہ آ ئی درملکی دزگوہار پہ کارے ڈن ءَ شُتگ اِتنت، آ ئی ءَ چہ پیتی ءَ وتی رودپتر کَشت ۔قلمے زُرت ئےِءُ تہت ءِ سرین ءَ ہمدا کہ بتی ءِ رُژن گیشتر اَت ،ہمے جاہ ءَ رودپتر ءَ ایر کنان گوْستگیں روچانی دراہیں تجربتاں وتی ذہن ءِ تہ ءَ یات کنان اَت۔ آ ئی ءِ دَستے دپتر ءِ سر ءَ ءُ دَستے وتی سُنٹ ءِ چیر ءَ اَت گُشئے چیزے ءِ بابت ءَ جیڑگ ءَ اَت۔ہمے میانجی ءَ آ ئی ءِ دیم ءِ مارشت ھم بدل بیان اِتنت، کدی آ ئی ءِ لُنٹانی سر ءَ کندگے درپش اِت ءُ کدی لہتیں پکراں آ بے تاہیر کُت،کدی وَت ءَ وش بہت لیکھگ ءَ گوں آ ئی ءِ چم رُژنا ہ بیان اِت اَنتءُ کدی گُشے بد بہتی ءِ مارشت آ ئی ءِ چمّاں تہار کنان اَت۔۔۔گوْستگیں سئیں روچاں آ ئی ءِ بہَت ءَ آ ئی ءَ را گوں آئیءِ واہشتاں گیشتر نزیک کُتگ اَت ، آ ئی کسانکیں دُنیاءِ لہتیں مزنیں واہشت کہ آ ئی ءَ آ ہانءَ باز ساری نبشتہ الّم کُتگ اَت بلے یک آزمانکی فکشئیس ترزے ءَ۔ بگندے کسے چیزے بلوٹیت، آ ئی ہاترا جُہد ھم بہ کنَت بلے وتی دِل ءَ بزانت کہ دُنیا آ ئی ءِ اے واہشتان ءَ realisticنہ منیت، پمشکا آ ایشاں تہنا وتی رودپتر ءِ تاکانی باھوٹ کنَت بلے نی آ انچو سرپد بئیگ ءَ اَت گُشے آ ئی ءِ زِند ءِ دپتر ءَ یک نوکیں تاکے پچ کُتگ ءُ اے تاک آئی ءِ کسانُکیں دُنیا ءَ مستر کنان اَت، آ ئی ءِ کسانکیں چمّانی مزنیں واہشتاں راستیں دروشمے دئیگ ءَ اَت، آ ئی ءِ دیستگیں چندیں(محدودیں )وابانی ھود ءَ پراہ کنان، آ ئی ءِ زِند ءَ یک نا کُٹوکیں اِڈونچرے جوڑ کنان اَت۔ آ ئی ءَ انچو مار اِت کہ آچہ وتی اُمیت ءَ گیش حاصل کنان اِنت ءُ انگت گیشتر حاصل کُت کنَت۔۔۔آ ئی ءِ کسانیں زند ءِ تہ ءَ اے اوّلی بر اَت کہ آ وتی اَ ستیِ ارزشت ءَ مارگ ءَ اَت، ءُ لیکگ ءَ ات کہ بہ گنِدئے بنی آدم ءِ زِند ءِ مستریں روچ ہما اِنت کہ آ وتی اَستی ءِ بستار ءَ سرپد بیت،ءُ ہمے سرپدی آئی ءِ ھیال ءُ پکراں کدی مرِگ ءَ نئیل اِیت، بلکیں آہاں پہ دائم زِندگ کنت۔
بلکیں آ ئیءَ دُنیا ءِ چمّاں چُشیں مزنیں کارے نہ کُتگ اَت، بلے آ یک انچیں عُمرے ءِ تہ ءَءُ یک انچیں جاہے ءَ چہ سیادی داروکے اَت کہ پہ آ ئی ءَ اے تجربگانی ارزشت سک باز اَت۔
آ ئی ءَ نبیس اِت،
’’ من باز براں وَت گنِد (ٹی وی)ءِ تہءَ دیستگ کہ دُنیا ءِ مزنیں سیاست دان یا کہ انسانی حقانی باروا گپ جنوک مزنیں ھالانی تہ ءَ چو کہ پارلمنٹ، کانگریس یا کہ ھواریں راجانی گَل ءِ دپتر ءَ گَپ جَنگ ءَ اَنت ، وتی ڈیھ ءُ راج ءِ ھاترا لہتیں قانودی پروپوزل پیش کنگ ءَ اَنت، جیڑہاں چِست کنگ ءَ اَنت یا کہ انسانی حقّانی رکھینگ ءِ گپ ءَ جنَگ ءَ اَنت ، وھدے کہ دُنیا ءِ ہر یک ڈیھے ءَ چہ سیادی داروکیں مردم نشتگ ءُ گوشدارگ ءُ وتی ھیالاں پیش کنان اَنت ءُ دیم پہ دیم یا وَ اسپیکر، یا کہ ہمے گَلءِ سروک نشتگ۔ من اے الّم لوٹ اِتگ کہ من ھم یک روچے یک انچیں مُچی ءِ تہ ءَ ھوار بہ باں بلے یک سیاست دانے ءِ پیم ءَ یا ہمرائی ءَ نہ بلکیں انسانی حقّانی رکھینوکانی ہمراہی ءَ چُشیں مُچی ءِ بہر بہ باں، انچیں مردمانی ہمراہ بہ باں کہ آہاں راستیں دروشم ءَ دیستگ ءُ ماراتگ اَنت ،ہما نگیگی ، بزّگی ءُ بے وَسی کہ آہانی ہلک ءِ مردماں سگَگ کپتگ۔ منی ذہن ءِ تہ ءَ مُدام ہمے جُست کئیت کہ اگاں یک سیاست دانے یا کہ راجی جہگیرے کہ آئی ءَ راستیں دروشم ءَ نہ بزّگی دیستگ، نہ جاورانی نگیگی ، نہ مہلوک ءِ ارس دیستگ اَنت ءُ نہ کہ آہانی پِریات اشکُتگ اَنت، آ چی پیم ءَ دُنیا ءِ دیم ءَ اے جیڑہاں چِست کُت کنَت؟ بلکیں منی اے گُمان رَد ھم بیت کنَت ،بلے اگاں بنی آد م ءِ جذبات گوں یک جیڑہے ءَ ہمگرنچ مہ بنَت، آ کدی ھم ہما جیڑہ ءَ سرجم ءَ پیش کُت نہ کنَت ءُ نہ کہ آ ئی ءِ گیش ءُ گیوار ءَ چُشیں دِلگوشی یے زیریت، ءُ بلکیں ہمے سبب اِنت کہ دُنیا ہمینچو کہ دیمروئی کنان اِنت، ہمینچو ایشی جیڑہ ھم گیش بیان اَنتءُ بے کساس اِدارہ بئیگ ءِ رَند ھم دُنیا ءِ جیڑہ کدی ھلاس بئیگ ءِ نام ءَ نہ گِر اَنت۔ ‘‘
اے گپانی نبشتہ کنگ ءَ گوں آ ئی ءِ قلم اوشتات۔ آ ئی ءِ ذہن ءِ تہ ءَ ہمے ہفتگ ءِ بنداتی روچانی یات انگت تازگ اِتنت۔ ہما اوّلی روچ ءَ وھدے کہ آ واشنگٹن ڈی سی ءَ سر بیتگ اَت۔ اوّلی جاہ ءَ کہ آہان ءَ بُرت اِش، آ کیپیٹل بلڈنگ اَت، ہما ماڑی کہ1792ءِ دِہکاں جوڑ کنگ بیتگ اَت ءُ مرچی ھم سلامت ءُ اسپیتیں سنگ مرمر ءَ گوں براہدار ی ءَ اوشتاتگ اَت۔ گوں پنچ ءُ شش تبک بُرزی ءَ ابید ایشی ءَ زمین ءِ سر ءَ ھم مزنیں جاہے گپتگ اَت۔ماڑی ءِ سر ءَ سرجم نیام ءَ یک مزنیں گمبدے ءُ ہمشی ءِ سر ءَ یک زالبولے ءِ بُتے(مُجسمہ) کہ امریکی راج ءِ زالبولانی آجوئی ءَ پدّر کنان اَت۔
ہمشی ءَ چاران، منال ءِ دِل ءَ ہمے ھیال اَتک کہ راستی ءَ اے گوْستگیں ہپت ماہانی تہ ءَ آ ئی ءِ اے ڈیھ ءِ زالبولان ءَ وتی فیصلہانی ءُ وتی زِند ءِ مستر وَت بئیگ ءَ دیستگ۔ پدا ھیال کُت ئےِ کہ اے ہما ماڑی اَت کہ دُنیا ءِ مزنیں سیاست دان ننِد اَنت ءُ قانود سازی کن اَنت، آ ئی ءَ لیکھت کہ بلکیں نہ تہنا وتی ڈیھ ءِ ہاترا بلے دُنیا ءِ دگہ بازیں جاہانی قسمت ہمے ماڑی ءِ تہ ءَ نشتگیں قانودانانی دَست ءَ اِنت۔ پدا ہما ماڑی ءِ دروشم ءَ یات کنان آ ترانگاں کپت کہ آ انچو مزن اَت کہ آ ئی ءِ سرجم ءَ یک بہَرے House of Representativeاَت ءُ دومی نیمگ ءَ Senate Chamberاَت، یک نیمگے مزنیں ھالے سرکاری کارمسترانی ھاترا ءُ دگہ نیمگے امریکی صدر ءِ کار جاہ۔
اے روچ ءَ آ دُنیا ءِ سومندتریں جمہوری ڈیھ ءِ سرکاری ماڑیاں گنِدگ ءَ اَت کہ ہمشی ءِ پُشتی نیمگ ءَ دگہ دو سکیں مزنیں ماڑی اِتنت، چوبنجاہی ماڑی( کیپیٹل بلڈنگ) ءِ پیم ءَ آ ھم رومن ءُ گِریک ترزءِ ماڑیانی پیم ءَ جوڑ کنگ بیتگ اِتنت۔ آہانی تہ ءَ یکے امریکی سپریم کورٹ اَت ءُ دومی دُنیا ءِ مستریں کتاب جاہ ، کانگریس لائیبریری۔
کتاب ءُ لا بئیبریری ءِ بابت ءَ جیڑان آ ئی ءَ وَتی رودپتر ءِ نیمگءَ چاراِتءُ دِل ءِ تہ ءَ ہمے مارشتے اَتک کہ یک روچے آ ئی ءِ نبشتہ کُتگیں لبز ھم یک کتابے جوڑ بنَت، آ روچ کدی کئیت آ ئیءَ اے نہ زانتگ اَت بلے ارادگ الّم کُتگ اِتئےِ ۔
ہمے لائبریری ءِ یات پدا آ ئی ذہن ءَ ترگ ءَ لگ اِتنت، یک چیزے کہ اے کتاب جاہ ءَ را یک جتاہیں دروشمے دئیگ ءَ اِتنت آ ہمشی بان (چھت) ءُ دیوارانی سر ءِ رومن عکس اِتنت ، ہمشانی تہ ءَ بازینے زمانگی عکس جوڑ کنوکانی ازم ءِ درور اِتنت۔ 1800ءَ جوڑ بیتگیں اے کتاب جاہ پیش ءَ کیپیٹل بلڈنگ ءِ بہَرے بیتگ بلے نی اے وَت یک مزنیں نام ءُ ماڑی یے ءِ واہند اَت۔ آ ئی ءَ اُودا مردمانی گُشتگیں ہبر یات اَتک اَنت کہ ھم سال اے کتاب جاہ ءَ دہ لکھ مردم ءَ گیش کئیت۔ اُودا لکّھانی کساس ءَ کتاب ، دُنیا ئی نقشہ ءُ وانگی مواد 470زُبانانی تہ ءَ موجوداِتنت۔اُودا سر بئیگ ءَ پیش آ ئی ءَ ہرچ کتاب جاہے دیستگ اَت، آ ئی ءِ اندازگ ءَ آ دراہ اگاں ھوار ھم بُکتیں گُڑا پدا ھم اے کتاب جاہ ءِ مزنی ءِ مقابلہ کُت نہ کُتگ اِتئےِ۔ بازیں جاہاں وھدیگیں دوْر ءِ ہما کاگد کہ ارزشت داروک اِت اَنت، ہما چو شیشگانی تہ ءَ محفوظ اِتنت ہمشانی تہ ءَ یکے دَست ءِ سرءَ نبشتہ کُتگیں امریکہ ءِ اوّلی آئین اَت ۔ ہما روچ ءَ یات کنان ، آ ئی ءَ پدا جیڑ اِت کہ آ ہما کاگد ءِ چُنڈ اَت کہ اے ڈیھ ءِ بُن ھشتے اِیر کُتگ۔ آ ئی ءِ یا کہ دگہ نودربرانی لوٹ وَ ہمیش اَت کہ آ اے کتاب جاہءَ دگہ کمے وھد بگوْازین اَنت بلے آ ہان ءَ انچو ھم وھد دئیگ نہ بیت کہ آ وتی زبان یا وتی زبان ءَ نزیکیں زبانے ءِ نبشتانکے بہ شوہاز اَنت، پرچا کہ دیم ءَ یک مزنیں کارے آ ہان ءَ کنگی اَت، یک انچیں کارے کہ بلکیں آہانی ڈیھ ءُ جاہانی وزیراں یا کہ سفیراں بہ کُتیں۔
’’ھوْر ءِ ترمپ چو بشّامی دْردءَ گوْارگا اِتنت، آزمان چو تہار بیان اَت ۔اے یک ہاصیں روچے اَت ءُ من اے امیت نہ داشتگ اَت کہ اے روچ ءَ چو ھوْر مارا بے وار کنت، بلے چو ھوْر ءَ ملامت کنگ شر نہ اِنت کہ ما انسان کدی ہمے ھوْر ءِ ھاترا تلوسیں کہ سالانی سر ءَ گندگ کئیت چو گوادر ءِ پیمیں جاہاں کہ بے ھوْر ءَ ما تُن ءَ مِریں، ھیرچو کہ اے روچ ءَ ما سفیرانی پیم ءَ گوں امریکی لہتیں سینیٹر ءُ کانگریس مین ءِ گند ءُ ننِد ءَ رؤگا اِتیں، ہمے ھاترا اے روچ ءَ یک ھم نودربرے ءَ ھوْر نہ لوٹ اِت بلے مارا رَست الّم۔سجہیں نودربران ءَ پنچ مردمی گروپانی تہ ءَ بہر کنگ بیتءُ ہر یک گروپے ءِ ہمراہ یک امریکی کونسل ءِ کارندہے اَت۔
یک کلاکے ءِ تہ ءَ من گوں دگہ چار نودربراں کہ لبنان، گھانا، بنگلہ دیش ءُ یک پاکستانیءِ ہمرائی ءَ امریکی سرکاری ماڑی ءَ دیم پہ دیم نشتگ اِتاں اوریگن ءَ چہ سیادی داروکیں سینیٹر رون ریڈن(Ronn Waden) ءِ لیجسلیٹو ایڈ(Andrew Nakazawa) اینڈرو ناکازاوا ءِ ۔
منی کسانُکیں شہَر چو زانتکاریں ، من ہمے روچ ءَ زانتگ اَت ،وھدے کہ دُراہیں نودربر وتی پجّاروکی ءَ کنگ ءَ اِتنت، من کہ گُشْت من چہ گوادر ءَ اتکگاں، سینیٹر ءِ لیجسلیٹو ایڈ ءَ جُست کُت،’’گوادر، ہمے کہ بلوچستان ءِ پورٹ سِٹی ءِ گپ ءَ ئے؟‘‘
منی چم چو رُژناہ بیتاں کہ ہفت ماہ ءِ تہءَ اوّلی بر اَت کہ یک امریکی یے ءَ منی کسانکیں شہر پجّہ آؤرت بلے من الم اے گپ ءَ بے ھیال اِتاں من یک قانوندانے ءِ ءُ یک سیاستدانے ءِ گوما گپّ ءَ آں یک انچائیں امریکی ءَ گوں نہءُ بلکیں من اے گپّ ھم بے ھیال کُتگ اَت کہ نی منی شہر آ کسانکیں تیاب دَپی کُچگی دَ مگ نہ اِنت ، نی آ ئی نام مزن اِنت، نی آ دیمروئی کنَت، نی آ گوں درملکاں ہمگرنچ بیت۔۔۔منی ذہن ءِ تہ ءَ اوّلی براں یک تُرسے ودی بیت کہ اے درملکی ہمگرنچی چہ من ءَ منی تیاب ءَ دیر مہ بارت،اے دیمروئی منی کُڈّک ءُ بان ءَ مہ پُروشیت، اے مزنیں نام منی برْمش ءَ بیگواہ مہ کنَت ۔ ۔۔
آ ئی ءِ دومی جُست ھم گوں گوادر ءَ ہمگرنچ اَت،’’منی اندازگ ہمش اِنت کہ پورٹ ءِ جوڑ بئیگءَ گوں شُمارا باز پائیدگ بیت، ءُ بلکیں شُمے بازیں جیڑہانی گیش ءُ گیوار ھم چو کہ اے جیڑہ سک نگیگ اَنت، شُمے مردم اے بابت ءَ چی گُشنت؟‘‘
’’مئے مردم چو بہَر ءُ بانگاں ۔یکے یک گپّے کنَت، ہر کسَ وتی پائدگءِ گپ ءَ جنَت، اگاں اُودا شُمے وَڑ ءَ راجی مفاد چارگ بیت اِیں بلکیں ما ھم شُمے ڈیھ ءِ وَڑ ءَ سوبین بیتگ اِتیںءُ پدا ہما جاہاں کہ راجی پائدگ پُشت ءَ یلہ دئیگ بنَت اُودا راستیں اَبرجنو ک آرت ءِ تہ ءَ واد ءِ کساس ءَ بنَت ، آہاں کئے بئے نہ کنَت، سر گوں سنگ ءَ کُجامیڑینگ بیت۔۔۔کئے دیمروئی، شحالی ءُ آسیدگیں زندے نہ لوٹ اِیت، بلے گپّ بیسہ ءِ اِنت، بہ گندئے یک برے اے پُروشت، گُڑاپدا اُمیت دارگ ھم نہ بیت، بلکیں ہمے سبب اِنت کہ انچو سال گوْزگ ءَ رَند ھم اے منصوبہ سوبین نہ بیتگ۔ ‘‘
’’ام م م، بیت کنَت۔ بلے اے ڈیل( Deal) ءِ سوبمندی شُمے ہمسائیگ چین ءِ ہاتر ءَ مزنیں پائیدگے بیت ، یکے وَ گرم آپیں تیاب ءَ آ ئی ءِ رسانک ارزان بیت کہ آ ئی ءِ وتی تیاب سال ءِ مزنیں بہرے ءَ بداِتگ ءُ دومی شُمے تیاب پہ آ ئی انڈسٹریل شہر اں نزیک تر کپیت چہ آ ئی ءِ وتی تیاب ءَ۔ ‘‘
من جیڑ اِت کہ راستیں گپ ءِ جنِد ہمیش اِنت کہ کَس پہ مُپت ءُ ھدا دگرءِ ڈیھ ءَ پاپارکاری(اِنوسٹمنٹ )نہ کنَت، تاں ہما وَھد ءَ آ ئی ءَ وَتءَ پائدگ(مفاد) مہ بیت، پدا ہمے جُست مرچی ھم منی ذہن ءِ تہ ءَ کئیت کہ گُڑا آسرمئے شَہر ءِ آکبت چی بیت، مئے آکبت چی بیت؟اے امریکی سیاستدان پدا گوں دگہ نودربراں گپ ءَ لگ اِت بلے منی ذہن ءَ لہتیں انچیں جُست اِش وَدی کُت کہ انچو روچ گوْزگ ءَ رَند ھم من وَت ایشانی پسّواں دات نہ کنگا آں، بہ گِندئے اے جُست ہما روچ ءَ ھلاس بنَت کہ من پدا گوادر ءَ رواں ءُ سرجمیں ھالاتاں چہ وَتی چمّاں گِنداں۔۔۔بلکیں‘‘اے گپّانی نبشتہ کنگ ءَ گوں آ ئی ءَ ہمے تاک ءِ سر ءَ وتی قلم ایر کُت ءُ چہ تہَت ءِ سر ءَ پاد اِتک۔ ۔۔مزنیں شیشگی دریگ ءِ پردہ ءَ چہ ڈن سرک کناں آ ماڑیانی روکیں بتیانی رُژن ءَ چارگ ءَ لگ اِت ، چو آدینک ءِ پیم ءَ آ ئی ءِ کسانُکیں چمّانی تہ ءَ ہمے بتی ءُ ماڑیانی عکس ودی بیان اَت ءُ آ ھاموشی ءَ گوں ہمے ندارگ ءَ چاران اَت، ڈنّ ءَ یک مزنیں دُنیا ہے رواں اَت ءُ اے کمرہ ءِ تہ ءَ آ وتی گوْستگیں روچاں یات کنان وتی رودپتر ءِ تاکاں چکار کنان اَت۔آ ئی ءِ نَز ءَ ڈن ءِ دُنیا کسان ءُ آ ئی ءِ رودپتروَت یک مزنیں دُنیاہے اَت، پرچا کہ آ ئی ءِ ذہن ءِ تہ ءَ سرظاہریں دُنیا چہ لبز ، گال ءُ مارشتانی دُنیا ءَ کستر اَت۔ آ ئی ءَ پیسر ءَ ھم نبشتہ کُتگ بلے اے ھُب ءَ گوں کدی نہ کُتگ۔آ ئی ءَ زانتگ کہ پہ آ وھد ءَ آ ئی ءِ ہمراہ ءُ ہمگام تہنا ہمے رودپتر اِنت ۔ہمے وھد ءَ آ ئیءِ ذہن ءِ تہ ءَ اے گپ اتک کہ زِند یک گولیں نقشے یے پیم ءَ اِنت کہ مُدام ترّان نوکیں عکس جوڑ کنان اِنت بلے کدی اے چیز ءَ نہ شموشیت کہ ایشی ءِ بندات چہ کُجا بیتگ ، اے پیم ءَ ہمے نقش ءِ یک پادے مُدام وَتی جاہ ءَ اُوشتاتگ بلے دومی پاد ترّان اِنت ءُ ہر نیمگ ءَ نشان جوڑ کنان اِنت۔۔۔ آ ئی ءَ مار اِت کہ بنی آدم ہرچی کہ گِندیت ، ماریت یا نبشتہ کنَت، مُدام آ ئیءِ ذہن ءِ یک بہرے گوں آ ئی ءِ پجّار ءَ ہمگرنچ اِنت، چو گوْرمانی پیم ءَ۔۔۔اگاں تیاب ہمینچو ھم مَست ءُ الست بہ بیت، بلے آ ئی ءِ گوْرم وتی پُرْوشگ ءِ جاہ ءَ کدی بدل نہ کن اَنت،پدا بنی آ دم ءِ ذہن ءِ دومی بہَرے چو جمبرءُ گوْاتءِ پیم ءَ آجو اِنت، ایشی منزل ءُ آ پسر وھد ءَ ساری کدی زانگ نہ بنَت ۔
یک سدکیں ساہے زیرگ ءَ رَند یک برے پدا آ تہت ءِ سرین ءَ نشت ءُ رودپتر ءِ دَپے پچ کُت، قلم ءَ دَست ءَ کنان ، چم اِش بند کُت اَنت ءُ ہما روچ ءَ وتی ھیالانی تہ ءَ چو تامُرانی پیم ءَ گندگ ءَ لگ اِت۔ پدا چمّاں پچ کناں آ ئی ءَ نبیس اِت،
’’ہمے روچ ءَ دومی سیاستدان کہ ما دیست آ یک زالبولے اَت۔ وشیں نامے اِتئےِ، ھو ۔۔۔’’ایلیزیبتھ ‘‘
(Elizebith Coney)۔ اے ھم امریکی سینیٹر رون ویڈن ءِ لیجسلیٹو کرسپُنڈنٹ اَت۔ اے رَند ءَ اوّلی جُست گھانا افریقہ ءَ چہ سیادی داروکیں نودربر ءَ کُت ۔’’امریکہ ھم سال مئے سدانی کساس ءَ مئے وڑیں نودراں اسکالر شپ دَنت گُڑا ایشی ءَ چہ امریکہ ءِ معیشت ءَ تاوان نہ بیت؟‘‘
گوں مسکراہے ءَ آ وش روحیں زالبول ءَ گُشْت،’’ شُمے اِدا آیگ مئے تاوان نہ بلکیں مئے ڈیھ ءُ راج ءِ ھاترا پائیدگیں۔ اے اسکالرشپ امریکہ ءِ سالانہ بجٹ ءِ یک درسدے ھم نہ بَنت۔‘‘
من دِل ءَ جیڑ اِت کہ اَگاں یک ڈیھے ءِ سیاستدان وتی راج ءَ چہ حاصل کُتگیں سالانہ ٹیکساں شریں وڑے ءَ کارمرز بہ کن اَنت گُڑا آ ڈیھ دگہ چنکس پروجکٹانی سر ءَ کار کُت کنَت، بلے اگاں ہمے معیشت رَدیں دَستاں بہ کپیت، گُڑا دیمروئی ءِ کارانی نام ءَ بس لہتیں مردمانی کیسگ پُر بیان بنَت، سیر سیرتر بیان بنَت، درتگ پُچ گنتر شُد لاپ بیان بنَتءُ ہِچ گِر ءُ دار نہ بیت۔ جیڑہ ہما پیم ءَ ایر بنَت ءُ کس نہ زانت کہ زِر کُجا ءُ کئی کئی کیسگ ءَ روگا اَنت۔ ہمے واستہ مئے ہلک ءَ مہلوک گُشیت ، اگاں کسے شپءَ شپ سیر بئیگ ءِ واہگ ءَ داریت گُڑا آیوکیں زَر واریں سیاستدانے جوڑ بہ بیت یا کہ چمچہے ءُ بلکیں آ افریقی نودربر ءَ ھم وتی جاہ ءَ مئے وَڑیں جیڑہ دیستگ، ہمے ھاترا آ ئی ءِ ذہنءَ ہمے معیشت ءِ جُست اَتک۔ راست اِنت کہ انسان وَتی بیک گراؤنڈ ءَ چہ سیادی داروکین جُستاں کدی یلہ نہ دَنت ءُ ہمے سبب اِنت کہ من آ ئی را جُست کُت،’’من چو سرپداں کہ شُما سینیٹر ءِ لیجسلیٹو کرسپونڈنٹ ئے، بلے آ دگہ زالبول کہ سینیٹر یا کہ جہگیر( ریپریزنٹیٹیو)اَنت، گُڑا آ ہاں ہما شرپ دئیگ بیت اِیں ، ہما کہ یک مردیں آدم سیاستدانے ءَ؟‘‘
’’ھو، آہان ءَ سرجم ءَ ہما حق دئیگ بنَت ہما کہ یک مردیں آدمے ءَ۔ ‘‘
’’گڑا آہانی کساس برابر اِنت؟‘‘
’’اِناں، سیاست ءِ پِڑ انچینے کہ امریکہ ءَ ایشی تہ ءَ مزن مزنیں عُہدہانی سر ءَ زالبول گندگ بنَت بلے آ ہانی کساس انگت ھم چہ مردیں آدماں کم اِنت۔ ‘‘
اگاں امریکہ ءِ وڑیں دیمروئی کُتگیں ملکےءَ انگت آہانی تعداد اے پِڑ ءَ برابر نہ اِنت گُڑا ما میاریگ نہ اِنت کہ ما را انگت مزنیں راہے روگی ۔
آ دیم ءَ گُشْان بیت ’’بلکیں شُما اے بابت ءَ زان اِت کہ مئے مُلک ءِ جوڑ بئیگ ءَ سد سال ءَ گیش رَند زالبولان ءَ ووٹ دئیگ ءِ حق رستگ۔ چُش نہ اِنت کہ یک راجے سوبین اِنت آ چہ سر ءَ ہمے پیم بیتگ، بلکیں وھد ءِ ہمرائی ءَ بدلی آیان بنَتءُ کئے زانت بلکیں روچے کئیت مئے کساس ھم مردیں آدمانی کساسءِ کد ءَ کئیت ءُ رسیت۔‘‘
منی رودپتر تو زان ئے، اے بیست منِٹ ءُ بلکیں نیم کلاکیں گنِد ءُ نِندءَ منی ذہن ءِ سر ءَ مزنیں اثرے دوْر دات۔ چہ اے مزن جوزگ داروکیں زالبول ءِ پُراُمیتیں گپّاں اثر مند بیئگ ءَ ابید من لہتیں انچیں گپّانی بابت ءَ جیڑگ ءَ مجبور بیتاں کہ من پیسر ءَ کدی آہانی سر ءَ دلگوش نہ کُتگ۔ منی وتی ہلک ءِ جیڑہانی بابت ءَ زانگ ءِ من ءَ سرجم ءَ حق اَست، گُڑا پرچا من انچو وَھد ءَ چو وَت ءَ تہنا یک نودربرے مار اتگ، یک شہری اِناں؟ اے اوّلی رَند اَت کہ من وَت ءَ تہنا نہ ماراِت، من ءَ انچو گُمان بئیگ ءَ اَت کہ من ءَ بازیں مردمانی توار گون اَت ۔ایشی دگہ یک سببے ہمیش ھم بیت کنَت کہ گُڈ سر ءَ ریاست کیلی فورنیا ءِ یک ریپریزنٹیٹیو ے من بلکیں دہ(10 )پانزدہ(15 )منِٹ ءَ دیست، یک انچیں امریکی سیاستدانے کہ مئے چارگ ءَ وتی سیاسی مراگاھے(میٹنگے) یلہ دات ءُ اتک، مارا وتی وھدیگیں یک عکسے پیش داشت کہ آ ئی ءِ تہ ءَ آ گوں افغانیاں افغانستان ءِ کوہ ءُ تلارانی سرءَ نشتگ ءُ ہماہانی وَڑیں پاگے بستگ ءُ پہک ہماہانی پیمیں لانکیگ ،واسکوٹ ءُ گُد۔ آ ئی ءَ بازیں سال افغانستان ءَ گوْازینتگ اَت، بلے نی آ یک مزنیں ریاستے ءِ اَنچیں جہگیرءُ باسکے( ریپریزنٹیٹیوے) اَت کہ آ ئیءِ پیش کُتگیں بِل نہ تہنا امریکہ ءَ نامدار اَنت بلکیں سرجمیں دُنیا ءَ۔۔۔ ‘‘
آ ئیءِ قلم انگت روان اَنتءُ آ ئی ءِ گپّ نبشتہ بیان اتنت بلے اناگت دروازگ ءَ توار کُت۔ آ ئی ءَ زانت کہ آ ئی ءِ دزگوہار نی اتکگ اَنت،زیت وتی رودپتر ے چیر داتءُ دروازگے پچ کُت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی روچ پہ آ کساں سال ءَ انگتءَ مزنیں روچے اَت۔ امریکی اسٹیٹ ڈیپارٹمنٹ ، امریکی سرکار ءِ ہما بہر کہ میان اوستمانی سیادیانی گیش کنگ ءُ گہتری ءِ ھاتر ءَ 27جولائی 1789ءَ جوڑ کنگ بیتگ،اے روچ ءَ آ چومزنیں سیاستدانانی پیم ءَ امریکی ڈپلومیٹانی دیم پہ دیم نشتگ اَت۔اے روچ یک کسانیں گند ءُ نندے ءَ تاں اُوشتوک( محدود) نہ اَت بلکیں اے یک مزنیں کانفرنسے اَت۔ یک انچیں کانفرنسے کہ تاں سئے کلاک ءَ گیش ءَ ھَل اِت ۔
منال ہما یک سد ءُ پنچ در مُلکی نودر برانی تہ ءَ ھوار اَت کہ ہمے روچ ءَ اسٹیٹ ڈیپارٹمنٹ ءِ کانفرنس ھال ءِ چاریں نیمگ ءَ انچین ٹیبلانی دیم ءَ نشتگ اِتاں کہ آہانی سر ءَ مائیک لَگ اِتگ اَت ءُ دیم پہ دیم امریکی ڈپلومیٹ یک کسانیں تَلّو (Stage)ءِ سر ءَ نشتگ اِتنت۔ اے روچ سرجم ءَ انچُش اَت کہ گُشئے آ یک سد ءُ پنچیں نودربر ھواریں راجانی گَل ءِ دپتر ءَ نشتگ اَنت۔ہر یک نیمگے ءَ میان اوستمانی جیڑہ، سیاست، ڈپلومیسیءُ انسانی حقّانی گپّ بئیگ ءَ اِتنت۔
ہمشانی نیام ءَ منال نشتگ ءُ جیڑ گ ءَ اَت ’’کئے گُشْیت مرچیگیں نودربر وتی ڈیھ ءِ وتی راج ءِ جاور ھالاں سرپد نہ اَنت؟۔۔۔انچو تچک ءَ یک نودربرے وتی راجی جیڑہاں پیش کُت کَنت، انچو دگہ مزنیں سیاستدان ھم کُت نہ کنَت۔یک نودربرے ءَ ہچ ذاتی نپ ءُ پائدگ نیست،آوتی راج ءَ چہ نزیک ءَ گندیت، آ ئی ءِ درد ءُ دوراں ماریت۔پرچا کہ آ وَت ہما مہلوک ءِ بہرے ، ہما کہ بزّگی ءُ واری کشّیت یا گندیت، نی کہ وَھدءَ مئے وَڑیں نودربران ءَ اِدا نادینتگ کہ ما وَتی جیڑہاں دیم ءَ بیاریں گُڑا پُشت ءَ چارگ ءِ جُست ھم ودی نہ بیت۔ ‘‘
اے روچءَ سرجم ءَ جِتاہیں کیفیت ءَ چہ آ گوْزگ ءَ اَت ۔ وَتی دیم ءَ نودربران ءَ وَتی وَتی ڈیھانی جیڑہان ءَ دیم ءَ آ رگ ءَ آ اوّلی برءَ چم ء وَت ءَ گندگ ءَ اَت۔اے فروری 2012اَت، یک انچیں وھدے کہ سرجمیں دُنیا ءَ سیاسی ءُ راجی چِست ءُ اِیر ءُ آشوب ءَ ہر کس سہی ءُ سرپد اَت۔ پدا اے نیمگ ءَ یک احمیں جیڑہانی سر ءَ کیلی فورنیا ءِ جہگیر( ریپریزنٹیٹو) ءِ پیش کُتگیں بِل ، پدا اسرئیل ءُ فلسطینءِ جیڑہ، دومی نیام ءَ عربیں ڈیھانی آشوب (Arab Spring) کہ 2010 ءِ دسمبر ءَ تیونسءَ بندات الّم بیتگ اَت بلے 2011ءَ تاں انگت ھلّگا اَت، اے ہمے وَھد اَت کہ آ عربیں نودربر امریکہ ءَ اتکگ اِتنت، ہمشانی تہ ءَ بازیں نودربرانی کہول ءُ ہلک بازیں وَڑاں اَثر منَد ھم بیتگ اِتنتءُ ہمے عرب آشوبانی اثر 2012ءِ بندات ءَ انگت آ زگ اِتنت۔اے کانفرس ءِ تہ ءَ یورپی، افریقی، زرباری ایشیائی نودربراں ابید عربیں ڈیھانی نودربرانی مزنیں کچّے ھوار اَت۔
یک نیمگے نودربرانی جُست ءِ سر ءَ جُست وَتی ہلک ءِ جیڑہانی گیش ءُ گیوار ءِ بارواہمشانی تہ ءَ امریکہ ءِ کرد ءِ باروا۔ دُنیا ءِ تہ ءَ انچو جیڑہ ھم اَست کہ انگت گیش ءُ گیوار ءِ راہچار اَنت،آ وَتی ہلک ءِ باروا جیڑگ ءَ اَت ، بلے اے گپ ءَ بے سما اَت کہ آ تہنا نہ اِنت، اے دُنیا ءَ انگت باز راج ،بازڈیھ ءُ ہلک حق ءُ انصاف ءِ راہچار اَنت۔ چویک دمانے آ ئیءِ انچو مار اَت گُشئے بنی آدم پہ سہمی جہانی جنگ ءَ سر گپتگ۔۔۔بلے پدا لیکھت ئےِ کہ چُشیں مزنیں جنَگ کسان ءُ نزوریں ڈیھانی کار نہ اِنت، اے ہما زورآوریں راجانی کار اِنت۔یک جُستے ءِ موہ آ ئی ءَ ھم رَست بلے آ ئی ءَ انچو لیکھت گُشئے ہما جُست کہ آ ئیءَ کنگی اَت، آ ئی آ سرجم ءَ کُت نہ کُت، ءُ نہ کہ آ ئیءَ دِلجم کنوکیں پسّوے رَست۔آ چو مُلور مُلورءَ نشتگ اَت ءُ وَت جُست ءَ اَت کہ آپرچا چُشیں جاہ ءَ آئی ءَ نادینگ بیتگ کہ نہ آ وَتی جُست ءَ پہ شرّی ءَ کُت کنَت ءُ نے کے آ ئی ءَ شریں پسّوے رَسیت۔ ۔۔آ ئی ءِ کَشءَ نشتگیں جنَیں آدمے کہ امریکی کونسل ءِ کارندہے اَت، بہ گندئے آ ئی ءَ منال ءِ ہمے اگپّ اُشکُت انت۔
آ راہ ءَ گپّ کناں بیت اَنت ۔ بالی پٹ ءَ سر بئیگ ءَ گوں مہمانداریں مات ءَ آیلہ دات ءُ وَت پدا لوگ ءِ نیمگ ءَ شُت۔ ہفت ماہ ءَ رَند آ پدا ہما جاہ ءَ سر بیتگ اَت، ہمدا چہ کہ سال ءِ بندات بیتگ اَت۔نی آ تہنا اَت، کَس آ ئی ہمراہ نہ اَت، بلے ترس ، ایوکی یا کہ بیگواہی ءِ مارشت کمے ھم آ ئی ءِ دیم ءَ نہ گواہت اَنت۔ وھد ءِ ہمے بہرءَ آ وتی زند ءِ وشتریں بہر لیکھگ ءَ اَت ، بلکیں نی آ نوکیں جاہ ءُ زندءِ نوکیں وڑ آ ئی ءَ دوست بئیگ ءَ اَت یا ہمے گپ ءَ نی آ سر پد اَت کہ بنی آدم دائم مردمانی ہمراہ نہ بیت پمشکا آ ئی ءَ را کدی کدی ایوکی ءَ گوں ھم دوستی کنگ لوٹ اِیت یا ہمے گپ کہ آ سپر ءُ شوہازءُ آ وھد ءَ را زند ءِ وشتریں وھد منّگ آ ئی جُہدانی برورد اَنت، بلکیں آہمے گپ ءَ مارگ اَت۔ کئے زانت کہ آ پرچا نی چو دلجمی ءَ دیم ءَ روان اَت۔۔۔بلے آ دیماجنزان اَت، آ روان اَت۔ چو درچک ءِ ٹال ءَ چہ سستگیں تاکے ءِ پیم ءَ بال کنان اَت بلے نی گوْات ءِ ہمرائی ءَ نہ، بلکیں وَت گوْات ءَ تیلانک دیان، روان اَت۔
نارتھ بینڈ اوریگن ءَ چہ لہتیں کلاکانی تہ ءَ آ سین فرانسسکوبالی پٹ ءَ سر بیت۔ اے ھم ھما جاہ اَت کہ ہپت ماہ پیش آ اتکگ اَت، آ وھد ءَ یات کنان آ ہما کرسی ءِ سر ءَ نشت ہمود ءَ کہ ہما گوْستگیں وھدءَ نشتگ اَت۔آ ئی ذہن ہما روچ ءَ پدا چو آ دینک ءِ پیم ءَ آ ئی ءَ پیش دارگ ءَ اَت، اے بالی پٹ مزن اَت، مردم ھم ہر یک نسل، رنگءُ زبان ءِ گندگ آ ہگ ءَ اِتنت۔
’’آ ھم روچے اَت کہ من چو تُرس ءُ لرز اِدا ہمے کرسی ءِ سر ءَ ایوک ءَ نشتگ ءُ وَت ءَ انچو نزور لیکھگ ءَ اِتاں کہ چہ من ءَ بلکیں نزورتر یں مردم اے دُنیا ءَ نیست، من وت ءَ انچو ایوک مارگ ءَ اِتاں کہ چہ من ءَ ایوک تر کس نیست، من وَت ءَ گار ءُ بیگواہ مارگ ءَ اِتاں کہ من نی پدا کدی وتی لوگ ءَ بلکیں وتی گوادر ءَ نہ گِنداں۔۔۔ بلے من نہ زانتگ اَت کہ وھد بنی آدم ءَ چکّاسیت ھم ، ءُ منی آ کیفیت ہچ نوکیں چیزے نہ اَت، بلکیں ہر کسی گوما چُش بیت کنت، بلے مرچی من ءَ ہچ ترس، ہچ بیگواہی ءُ ایوکی ءِ مارشت نیست۔ منی راہ گیشیتگ ءُ من سر پداں کہ من ءَ کُجا سر بئیگی اِنت۔‘‘
آ پاد اَتک ءُ وتی دَست ءِ ٹکٹ ءَ چاران وتی گیٹ نمبر ءِ شوہاز ءَ لگ اِت، دہ ،پانزدہ منٹ ءَ اے دیم ءُ آ دیم ءَ روان،انفارمیشن بورڈ ءَ وانان ءُ کدی مردماں جُست کناں، آ وتی گیٹ نمبر ءَ سر بیت۔دومی بالی گُراب ءَ انگت دگہ پنچ کلاک اَست اَت۔ آ بالی پٹ ءَ تران بیت ءُ وھدے کہ یک کلاکے پشت کپت، آ پدا ہما جاہ ءَ شُت ءُ نشت۔
دومی بالی گراب ھم چِست بیت۔ نی آ گیشتر دلجم بیان اَت ءُ مارگ ءَ اَت کہ نی بس دگہ لہتیں کلاک ءُ پدا واشنگٹن ڈی سی!
بازیں کلاکانی سپر ءَ رَند آ ڈیلس بالی پٹ ءَ سر بیت، اُودا رسگ ءَ گوں دگہ دو مصری نودربر ءُ یکے چہ بنگلہ دیش ءَ سیادی داروکے ایشی ءِ ہمراہ بیت اَنت۔آ ھم ہمے پروگرام ءَ روگا اِت اَنت، ہمشی ءَ کہ منال روگا اَت۔ آ ہانی دیمءَ امریکی کونسل ءِ کارندہے اَتک ءُ آہان ءَ تاں ورکشاپ ءِ جاہ ءَ سر کُت ئےِ کہ اُدا دُنیا ءِ چہل ڈیھاں چہ سیادی داروکیںیک سد ءُ پنچ نودربر ساڑی اِتنت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
اے ورکشاپ ءِ سئمی روچ اَت، ہوٹل ءِ کمرہ ءَ وھدے کہ آ ئی درملکی دزگوہار پہ کارے ڈن ءَ شُتگ اِتنت، آ ئی ءَ چہ پیتی ءَ وتی رودپتر کَشت ۔قلمے زُرت ئےِءُ تہت ءِ سرین ءَ ہمدا کہ بتی ءِ رُژن گیشتر اَت ،ہمے جاہ ءَ رودپتر ءَ ایر کنان گوْستگیں روچانی دراہیں تجربتاں وتی ذہن ءِ تہ ءَ یات کنان اَت۔ آ ئی ءِ دَستے دپتر ءِ سر ءَ ءُ دَستے وتی سُنٹ ءِ چیر ءَ اَت گُشئے چیزے ءِ بابت ءَ جیڑگ ءَ اَت۔ہمے میانجی ءَ آ ئی ءِ دیم ءِ مارشت ھم بدل بیان اِتنت، کدی آ ئی ءِ لُنٹانی سر ءَ کندگے درپش اِت ءُ کدی لہتیں پکراں آ بے تاہیر کُت،کدی وَت ءَ وش بہت لیکھگ ءَ گوں آ ئی ءِ چم رُژنا ہ بیان اِت اَنتءُ کدی گُشے بد بہتی ءِ مارشت آ ئی ءِ چمّاں تہار کنان اَت۔۔۔گوْستگیں سئیں روچاں آ ئی ءِ بہَت ءَ آ ئی ءَ را گوں آئیءِ واہشتاں گیشتر نزیک کُتگ اَت ، آ ئی کسانکیں دُنیاءِ لہتیں مزنیں واہشت کہ آ ئی ءَ آ ہانءَ باز ساری نبشتہ الّم کُتگ اَت بلے یک آزمانکی فکشئیس ترزے ءَ۔ بگندے کسے چیزے بلوٹیت، آ ئی ہاترا جُہد ھم بہ کنَت بلے وتی دِل ءَ بزانت کہ دُنیا آ ئی ءِ اے واہشتان ءَ realisticنہ منیت، پمشکا آ ایشاں تہنا وتی رودپتر ءِ تاکانی باھوٹ کنَت بلے نی آ انچو سرپد بئیگ ءَ اَت گُشے آ ئی ءِ زِند ءِ دپتر ءَ یک نوکیں تاکے پچ کُتگ ءُ اے تاک آئی ءِ کسانُکیں دُنیا ءَ مستر کنان اَت، آ ئی ءِ کسانکیں چمّانی مزنیں واہشتاں راستیں دروشمے دئیگ ءَ اَت، آ ئی ءِ دیستگیں چندیں(محدودیں )وابانی ھود ءَ پراہ کنان، آ ئی ءِ زِند ءَ یک نا کُٹوکیں اِڈونچرے جوڑ کنان اَت۔ آ ئی ءَ انچو مار اِت کہ آچہ وتی اُمیت ءَ گیش حاصل کنان اِنت ءُ انگت گیشتر حاصل کُت کنَت۔۔۔آ ئی ءِ کسانیں زند ءِ تہ ءَ اے اوّلی بر اَت کہ آ وتی اَ ستیِ ارزشت ءَ مارگ ءَ اَت، ءُ لیکگ ءَ ات کہ بہ گنِدئے بنی آدم ءِ زِند ءِ مستریں روچ ہما اِنت کہ آ وتی اَستی ءِ بستار ءَ سرپد بیت،ءُ ہمے سرپدی آئی ءِ ھیال ءُ پکراں کدی مرِگ ءَ نئیل اِیت، بلکیں آہاں پہ دائم زِندگ کنت۔
بلکیں آ ئیءَ دُنیا ءِ چمّاں چُشیں مزنیں کارے نہ کُتگ اَت، بلے آ یک انچیں عُمرے ءِ تہ ءَءُ یک انچیں جاہے ءَ چہ سیادی داروکے اَت کہ پہ آ ئی ءَ اے تجربگانی ارزشت سک باز اَت۔
آ ئی ءَ نبیس اِت،
’’ من باز براں وَت گنِد (ٹی وی)ءِ تہءَ دیستگ کہ دُنیا ءِ مزنیں سیاست دان یا کہ انسانی حقانی باروا گپ جنوک مزنیں ھالانی تہ ءَ چو کہ پارلمنٹ، کانگریس یا کہ ھواریں راجانی گَل ءِ دپتر ءَ گَپ جَنگ ءَ اَنت ، وتی ڈیھ ءُ راج ءِ ھاترا لہتیں قانودی پروپوزل پیش کنگ ءَ اَنت، جیڑہاں چِست کنگ ءَ اَنت یا کہ انسانی حقّانی رکھینگ ءِ گپ ءَ جنَگ ءَ اَنت ، وھدے کہ دُنیا ءِ ہر یک ڈیھے ءَ چہ سیادی داروکیں مردم نشتگ ءُ گوشدارگ ءُ وتی ھیالاں پیش کنان اَنت ءُ دیم پہ دیم یا وَ اسپیکر، یا کہ ہمے گَلءِ سروک نشتگ۔ من اے الّم لوٹ اِتگ کہ من ھم یک روچے یک انچیں مُچی ءِ تہ ءَ ھوار بہ باں بلے یک سیاست دانے ءِ پیم ءَ یا ہمرائی ءَ نہ بلکیں انسانی حقّانی رکھینوکانی ہمراہی ءَ چُشیں مُچی ءِ بہر بہ باں، انچیں مردمانی ہمراہ بہ باں کہ آہاں راستیں دروشم ءَ دیستگ ءُ ماراتگ اَنت ،ہما نگیگی ، بزّگی ءُ بے وَسی کہ آہانی ہلک ءِ مردماں سگَگ کپتگ۔ منی ذہن ءِ تہ ءَ مُدام ہمے جُست کئیت کہ اگاں یک سیاست دانے یا کہ راجی جہگیرے کہ آئی ءَ راستیں دروشم ءَ نہ بزّگی دیستگ، نہ جاورانی نگیگی ، نہ مہلوک ءِ ارس دیستگ اَنت ءُ نہ کہ آہانی پِریات اشکُتگ اَنت، آ چی پیم ءَ دُنیا ءِ دیم ءَ اے جیڑہاں چِست کُت کنَت؟ بلکیں منی اے گُمان رَد ھم بیت کنَت ،بلے اگاں بنی آد م ءِ جذبات گوں یک جیڑہے ءَ ہمگرنچ مہ بنَت، آ کدی ھم ہما جیڑہ ءَ سرجم ءَ پیش کُت نہ کنَت ءُ نہ کہ آ ئی ءِ گیش ءُ گیوار ءَ چُشیں دِلگوشی یے زیریت، ءُ بلکیں ہمے سبب اِنت کہ دُنیا ہمینچو کہ دیمروئی کنان اِنت، ہمینچو ایشی جیڑہ ھم گیش بیان اَنتءُ بے کساس اِدارہ بئیگ ءِ رَند ھم دُنیا ءِ جیڑہ کدی ھلاس بئیگ ءِ نام ءَ نہ گِر اَنت۔ ‘‘
اے گپانی نبشتہ کنگ ءَ گوں آ ئی ءِ قلم اوشتات۔ آ ئی ءِ ذہن ءِ تہ ءَ ہمے ہفتگ ءِ بنداتی روچانی یات انگت تازگ اِتنت۔ ہما اوّلی روچ ءَ وھدے کہ آ واشنگٹن ڈی سی ءَ سر بیتگ اَت۔ اوّلی جاہ ءَ کہ آہان ءَ بُرت اِش، آ کیپیٹل بلڈنگ اَت، ہما ماڑی کہ1792ءِ دِہکاں جوڑ کنگ بیتگ اَت ءُ مرچی ھم سلامت ءُ اسپیتیں سنگ مرمر ءَ گوں براہدار ی ءَ اوشتاتگ اَت۔ گوں پنچ ءُ شش تبک بُرزی ءَ ابید ایشی ءَ زمین ءِ سر ءَ ھم مزنیں جاہے گپتگ اَت۔ماڑی ءِ سر ءَ سرجم نیام ءَ یک مزنیں گمبدے ءُ ہمشی ءِ سر ءَ یک زالبولے ءِ بُتے(مُجسمہ) کہ امریکی راج ءِ زالبولانی آجوئی ءَ پدّر کنان اَت۔
ہمشی ءَ چاران، منال ءِ دِل ءَ ہمے ھیال اَتک کہ راستی ءَ اے گوْستگیں ہپت ماہانی تہ ءَ آ ئی ءِ اے ڈیھ ءِ زالبولان ءَ وتی فیصلہانی ءُ وتی زِند ءِ مستر وَت بئیگ ءَ دیستگ۔ پدا ھیال کُت ئےِ کہ اے ہما ماڑی اَت کہ دُنیا ءِ مزنیں سیاست دان ننِد اَنت ءُ قانود سازی کن اَنت، آ ئی ءَ لیکھت کہ بلکیں نہ تہنا وتی ڈیھ ءِ ہاترا بلے دُنیا ءِ دگہ بازیں جاہانی قسمت ہمے ماڑی ءِ تہ ءَ نشتگیں قانودانانی دَست ءَ اِنت۔ پدا ہما ماڑی ءِ دروشم ءَ یات کنان آ ترانگاں کپت کہ آ انچو مزن اَت کہ آ ئی ءِ سرجم ءَ یک بہَرے House of Representativeاَت ءُ دومی نیمگ ءَ Senate Chamberاَت، یک نیمگے مزنیں ھالے سرکاری کارمسترانی ھاترا ءُ دگہ نیمگے امریکی صدر ءِ کار جاہ۔
 |
| Capital Building Washington DC |
کتاب ءُ لا بئیبریری ءِ بابت ءَ جیڑان آ ئی ءَ وَتی رودپتر ءِ نیمگءَ چاراِتءُ دِل ءِ تہ ءَ ہمے مارشتے اَتک کہ یک روچے آ ئی ءِ نبشتہ کُتگیں لبز ھم یک کتابے جوڑ بنَت، آ روچ کدی کئیت آ ئیءَ اے نہ زانتگ اَت بلے ارادگ الّم کُتگ اِتئےِ ۔
ہمے لائبریری ءِ یات پدا آ ئی ذہن ءَ ترگ ءَ لگ اِتنت، یک چیزے کہ اے کتاب جاہ ءَ را یک جتاہیں دروشمے دئیگ ءَ اِتنت آ ہمشی بان (چھت) ءُ دیوارانی سر ءِ رومن عکس اِتنت ، ہمشانی تہ ءَ بازینے زمانگی عکس جوڑ کنوکانی ازم ءِ درور اِتنت۔ 1800ءَ جوڑ بیتگیں اے کتاب جاہ پیش ءَ کیپیٹل بلڈنگ ءِ بہَرے بیتگ بلے نی اے وَت یک مزنیں نام ءُ ماڑی یے ءِ واہند اَت۔ آ ئی ءَ اُودا مردمانی گُشتگیں ہبر یات اَتک اَنت کہ ھم سال اے کتاب جاہ ءَ دہ لکھ مردم ءَ گیش کئیت۔ اُودا لکّھانی کساس ءَ کتاب ، دُنیا ئی نقشہ ءُ وانگی مواد 470زُبانانی تہ ءَ موجوداِتنت۔اُودا سر بئیگ ءَ پیش آ ئی ءَ ہرچ کتاب جاہے دیستگ اَت، آ ئی ءِ اندازگ ءَ آ دراہ اگاں ھوار ھم بُکتیں گُڑا پدا ھم اے کتاب جاہ ءِ مزنی ءِ مقابلہ کُت نہ کُتگ اِتئےِ۔ بازیں جاہاں وھدیگیں دوْر ءِ ہما کاگد کہ ارزشت داروک اِت اَنت، ہما چو شیشگانی تہ ءَ محفوظ اِتنت ہمشانی تہ ءَ یکے دَست ءِ سرءَ نبشتہ کُتگیں امریکہ ءِ اوّلی آئین اَت ۔ ہما روچ ءَ یات کنان ، آ ئی ءَ پدا جیڑ اِت کہ آ ہما کاگد ءِ چُنڈ اَت کہ اے ڈیھ ءِ بُن ھشتے اِیر کُتگ۔ آ ئی ءِ یا کہ دگہ نودربرانی لوٹ وَ ہمیش اَت کہ آ اے کتاب جاہءَ دگہ کمے وھد بگوْازین اَنت بلے آ ہان ءَ انچو ھم وھد دئیگ نہ بیت کہ آ وتی زبان یا وتی زبان ءَ نزیکیں زبانے ءِ نبشتانکے بہ شوہاز اَنت، پرچا کہ دیم ءَ یک مزنیں کارے آ ہان ءَ کنگی اَت، یک انچیں کارے کہ بلکیں آہانی ڈیھ ءُ جاہانی وزیراں یا کہ سفیراں بہ کُتیں۔
’’ھوْر ءِ ترمپ چو بشّامی دْردءَ گوْارگا اِتنت، آزمان چو تہار بیان اَت ۔اے یک ہاصیں روچے اَت ءُ من اے امیت نہ داشتگ اَت کہ اے روچ ءَ چو ھوْر مارا بے وار کنت، بلے چو ھوْر ءَ ملامت کنگ شر نہ اِنت کہ ما انسان کدی ہمے ھوْر ءِ ھاترا تلوسیں کہ سالانی سر ءَ گندگ کئیت چو گوادر ءِ پیمیں جاہاں کہ بے ھوْر ءَ ما تُن ءَ مِریں، ھیرچو کہ اے روچ ءَ ما سفیرانی پیم ءَ گوں امریکی لہتیں سینیٹر ءُ کانگریس مین ءِ گند ءُ ننِد ءَ رؤگا اِتیں، ہمے ھاترا اے روچ ءَ یک ھم نودربرے ءَ ھوْر نہ لوٹ اِت بلے مارا رَست الّم۔سجہیں نودربران ءَ پنچ مردمی گروپانی تہ ءَ بہر کنگ بیتءُ ہر یک گروپے ءِ ہمراہ یک امریکی کونسل ءِ کارندہے اَت۔
یک کلاکے ءِ تہ ءَ من گوں دگہ چار نودربراں کہ لبنان، گھانا، بنگلہ دیش ءُ یک پاکستانیءِ ہمرائی ءَ امریکی سرکاری ماڑی ءَ دیم پہ دیم نشتگ اِتاں اوریگن ءَ چہ سیادی داروکیں سینیٹر رون ریڈن(Ronn Waden) ءِ لیجسلیٹو ایڈ(Andrew Nakazawa) اینڈرو ناکازاوا ءِ ۔
منی کسانُکیں شہَر چو زانتکاریں ، من ہمے روچ ءَ زانتگ اَت ،وھدے کہ دُراہیں نودربر وتی پجّاروکی ءَ کنگ ءَ اِتنت، من کہ گُشْت من چہ گوادر ءَ اتکگاں، سینیٹر ءِ لیجسلیٹو ایڈ ءَ جُست کُت،’’گوادر، ہمے کہ بلوچستان ءِ پورٹ سِٹی ءِ گپ ءَ ئے؟‘‘
منی چم چو رُژناہ بیتاں کہ ہفت ماہ ءِ تہءَ اوّلی بر اَت کہ یک امریکی یے ءَ منی کسانکیں شہر پجّہ آؤرت بلے من الم اے گپ ءَ بے ھیال اِتاں من یک قانوندانے ءِ ءُ یک سیاستدانے ءِ گوما گپّ ءَ آں یک انچائیں امریکی ءَ گوں نہءُ بلکیں من اے گپّ ھم بے ھیال کُتگ اَت کہ نی منی شہر آ کسانکیں تیاب دَپی کُچگی دَ مگ نہ اِنت ، نی آ ئی نام مزن اِنت، نی آ دیمروئی کنَت، نی آ گوں درملکاں ہمگرنچ بیت۔۔۔منی ذہن ءِ تہ ءَ اوّلی براں یک تُرسے ودی بیت کہ اے درملکی ہمگرنچی چہ من ءَ منی تیاب ءَ دیر مہ بارت،اے دیمروئی منی کُڈّک ءُ بان ءَ مہ پُروشیت، اے مزنیں نام منی برْمش ءَ بیگواہ مہ کنَت ۔ ۔۔
آ ئی ءِ دومی جُست ھم گوں گوادر ءَ ہمگرنچ اَت،’’منی اندازگ ہمش اِنت کہ پورٹ ءِ جوڑ بئیگءَ گوں شُمارا باز پائیدگ بیت، ءُ بلکیں شُمے بازیں جیڑہانی گیش ءُ گیوار ھم چو کہ اے جیڑہ سک نگیگ اَنت، شُمے مردم اے بابت ءَ چی گُشنت؟‘‘
’’مئے مردم چو بہَر ءُ بانگاں ۔یکے یک گپّے کنَت، ہر کسَ وتی پائدگءِ گپ ءَ جنَت، اگاں اُودا شُمے وَڑ ءَ راجی مفاد چارگ بیت اِیں بلکیں ما ھم شُمے ڈیھ ءِ وَڑ ءَ سوبین بیتگ اِتیںءُ پدا ہما جاہاں کہ راجی پائدگ پُشت ءَ یلہ دئیگ بنَت اُودا راستیں اَبرجنو ک آرت ءِ تہ ءَ واد ءِ کساس ءَ بنَت ، آہاں کئے بئے نہ کنَت، سر گوں سنگ ءَ کُجامیڑینگ بیت۔۔۔کئے دیمروئی، شحالی ءُ آسیدگیں زندے نہ لوٹ اِیت، بلے گپّ بیسہ ءِ اِنت، بہ گندئے یک برے اے پُروشت، گُڑاپدا اُمیت دارگ ھم نہ بیت، بلکیں ہمے سبب اِنت کہ انچو سال گوْزگ ءَ رَند ھم اے منصوبہ سوبین نہ بیتگ۔ ‘‘
’’ام م م، بیت کنَت۔ بلے اے ڈیل( Deal) ءِ سوبمندی شُمے ہمسائیگ چین ءِ ہاتر ءَ مزنیں پائیدگے بیت ، یکے وَ گرم آپیں تیاب ءَ آ ئی ءِ رسانک ارزان بیت کہ آ ئی ءِ وتی تیاب سال ءِ مزنیں بہرے ءَ بداِتگ ءُ دومی شُمے تیاب پہ آ ئی انڈسٹریل شہر اں نزیک تر کپیت چہ آ ئی ءِ وتی تیاب ءَ۔ ‘‘
من جیڑ اِت کہ راستیں گپ ءِ جنِد ہمیش اِنت کہ کَس پہ مُپت ءُ ھدا دگرءِ ڈیھ ءَ پاپارکاری(اِنوسٹمنٹ )نہ کنَت، تاں ہما وَھد ءَ آ ئی ءَ وَتءَ پائدگ(مفاد) مہ بیت، پدا ہمے جُست مرچی ھم منی ذہن ءِ تہ ءَ کئیت کہ گُڑا آسرمئے شَہر ءِ آکبت چی بیت، مئے آکبت چی بیت؟اے امریکی سیاستدان پدا گوں دگہ نودربراں گپ ءَ لگ اِت بلے منی ذہن ءَ لہتیں انچیں جُست اِش وَدی کُت کہ انچو روچ گوْزگ ءَ رَند ھم من وَت ایشانی پسّواں دات نہ کنگا آں، بہ گِندئے اے جُست ہما روچ ءَ ھلاس بنَت کہ من پدا گوادر ءَ رواں ءُ سرجمیں ھالاتاں چہ وَتی چمّاں گِنداں۔۔۔بلکیں‘‘اے گپّانی نبشتہ کنگ ءَ گوں آ ئی ءَ ہمے تاک ءِ سر ءَ وتی قلم ایر کُت ءُ چہ تہَت ءِ سر ءَ پاد اِتک۔ ۔۔مزنیں شیشگی دریگ ءِ پردہ ءَ چہ ڈن سرک کناں آ ماڑیانی روکیں بتیانی رُژن ءَ چارگ ءَ لگ اِت ، چو آدینک ءِ پیم ءَ آ ئی ءِ کسانُکیں چمّانی تہ ءَ ہمے بتی ءُ ماڑیانی عکس ودی بیان اَت ءُ آ ھاموشی ءَ گوں ہمے ندارگ ءَ چاران اَت، ڈنّ ءَ یک مزنیں دُنیا ہے رواں اَت ءُ اے کمرہ ءِ تہ ءَ آ وتی گوْستگیں روچاں یات کنان وتی رودپتر ءِ تاکاں چکار کنان اَت۔آ ئی ءِ نَز ءَ ڈن ءِ دُنیا کسان ءُ آ ئی ءِ رودپتروَت یک مزنیں دُنیاہے اَت، پرچا کہ آ ئی ءِ ذہن ءِ تہ ءَ سرظاہریں دُنیا چہ لبز ، گال ءُ مارشتانی دُنیا ءَ کستر اَت۔ آ ئی ءَ پیسر ءَ ھم نبشتہ کُتگ بلے اے ھُب ءَ گوں کدی نہ کُتگ۔آ ئی ءَ زانتگ کہ پہ آ وھد ءَ آ ئی ءِ ہمراہ ءُ ہمگام تہنا ہمے رودپتر اِنت ۔ہمے وھد ءَ آ ئیءِ ذہن ءِ تہ ءَ اے گپ اتک کہ زِند یک گولیں نقشے یے پیم ءَ اِنت کہ مُدام ترّان نوکیں عکس جوڑ کنان اِنت بلے کدی اے چیز ءَ نہ شموشیت کہ ایشی ءِ بندات چہ کُجا بیتگ ، اے پیم ءَ ہمے نقش ءِ یک پادے مُدام وَتی جاہ ءَ اُوشتاتگ بلے دومی پاد ترّان اِنت ءُ ہر نیمگ ءَ نشان جوڑ کنان اِنت۔۔۔ آ ئی ءَ مار اِت کہ بنی آدم ہرچی کہ گِندیت ، ماریت یا نبشتہ کنَت، مُدام آ ئیءِ ذہن ءِ یک بہرے گوں آ ئی ءِ پجّار ءَ ہمگرنچ اِنت، چو گوْرمانی پیم ءَ۔۔۔اگاں تیاب ہمینچو ھم مَست ءُ الست بہ بیت، بلے آ ئی ءِ گوْرم وتی پُرْوشگ ءِ جاہ ءَ کدی بدل نہ کن اَنت،پدا بنی آ دم ءِ ذہن ءِ دومی بہَرے چو جمبرءُ گوْاتءِ پیم ءَ آجو اِنت، ایشی منزل ءُ آ پسر وھد ءَ ساری کدی زانگ نہ بنَت ۔
یک سدکیں ساہے زیرگ ءَ رَند یک برے پدا آ تہت ءِ سرین ءَ نشت ءُ رودپتر ءِ دَپے پچ کُت، قلم ءَ دَست ءَ کنان ، چم اِش بند کُت اَنت ءُ ہما روچ ءَ وتی ھیالانی تہ ءَ چو تامُرانی پیم ءَ گندگ ءَ لگ اِت۔ پدا چمّاں پچ کناں آ ئی ءَ نبیس اِت،
’’ہمے روچ ءَ دومی سیاستدان کہ ما دیست آ یک زالبولے اَت۔ وشیں نامے اِتئےِ، ھو ۔۔۔’’ایلیزیبتھ ‘‘
(Elizebith Coney)۔ اے ھم امریکی سینیٹر رون ویڈن ءِ لیجسلیٹو کرسپُنڈنٹ اَت۔ اے رَند ءَ اوّلی جُست گھانا افریقہ ءَ چہ سیادی داروکیں نودربر ءَ کُت ۔’’امریکہ ھم سال مئے سدانی کساس ءَ مئے وڑیں نودراں اسکالر شپ دَنت گُڑا ایشی ءَ چہ امریکہ ءِ معیشت ءَ تاوان نہ بیت؟‘‘
گوں مسکراہے ءَ آ وش روحیں زالبول ءَ گُشْت،’’ شُمے اِدا آیگ مئے تاوان نہ بلکیں مئے ڈیھ ءُ راج ءِ ھاترا پائیدگیں۔ اے اسکالرشپ امریکہ ءِ سالانہ بجٹ ءِ یک درسدے ھم نہ بَنت۔‘‘
من دِل ءَ جیڑ اِت کہ اَگاں یک ڈیھے ءِ سیاستدان وتی راج ءَ چہ حاصل کُتگیں سالانہ ٹیکساں شریں وڑے ءَ کارمرز بہ کن اَنت گُڑا آ ڈیھ دگہ چنکس پروجکٹانی سر ءَ کار کُت کنَت، بلے اگاں ہمے معیشت رَدیں دَستاں بہ کپیت، گُڑا دیمروئی ءِ کارانی نام ءَ بس لہتیں مردمانی کیسگ پُر بیان بنَت، سیر سیرتر بیان بنَت، درتگ پُچ گنتر شُد لاپ بیان بنَتءُ ہِچ گِر ءُ دار نہ بیت۔ جیڑہ ہما پیم ءَ ایر بنَت ءُ کس نہ زانت کہ زِر کُجا ءُ کئی کئی کیسگ ءَ روگا اَنت۔ ہمے واستہ مئے ہلک ءَ مہلوک گُشیت ، اگاں کسے شپءَ شپ سیر بئیگ ءِ واہگ ءَ داریت گُڑا آیوکیں زَر واریں سیاستدانے جوڑ بہ بیت یا کہ چمچہے ءُ بلکیں آ افریقی نودربر ءَ ھم وتی جاہ ءَ مئے وَڑیں جیڑہ دیستگ، ہمے ھاترا آ ئی ءِ ذہنءَ ہمے معیشت ءِ جُست اَتک۔ راست اِنت کہ انسان وَتی بیک گراؤنڈ ءَ چہ سیادی داروکین جُستاں کدی یلہ نہ دَنت ءُ ہمے سبب اِنت کہ من آ ئی را جُست کُت،’’من چو سرپداں کہ شُما سینیٹر ءِ لیجسلیٹو کرسپونڈنٹ ئے، بلے آ دگہ زالبول کہ سینیٹر یا کہ جہگیر( ریپریزنٹیٹیو)اَنت، گُڑا آ ہاں ہما شرپ دئیگ بیت اِیں ، ہما کہ یک مردیں آدم سیاستدانے ءَ؟‘‘
’’ھو، آہان ءَ سرجم ءَ ہما حق دئیگ بنَت ہما کہ یک مردیں آدمے ءَ۔ ‘‘
’’گڑا آہانی کساس برابر اِنت؟‘‘
’’اِناں، سیاست ءِ پِڑ انچینے کہ امریکہ ءَ ایشی تہ ءَ مزن مزنیں عُہدہانی سر ءَ زالبول گندگ بنَت بلے آ ہانی کساس انگت ھم چہ مردیں آدماں کم اِنت۔ ‘‘
اگاں امریکہ ءِ وڑیں دیمروئی کُتگیں ملکےءَ انگت آہانی تعداد اے پِڑ ءَ برابر نہ اِنت گُڑا ما میاریگ نہ اِنت کہ ما را انگت مزنیں راہے روگی ۔
آ دیم ءَ گُشْان بیت ’’بلکیں شُما اے بابت ءَ زان اِت کہ مئے مُلک ءِ جوڑ بئیگ ءَ سد سال ءَ گیش رَند زالبولان ءَ ووٹ دئیگ ءِ حق رستگ۔ چُش نہ اِنت کہ یک راجے سوبین اِنت آ چہ سر ءَ ہمے پیم بیتگ، بلکیں وھد ءِ ہمرائی ءَ بدلی آیان بنَتءُ کئے زانت بلکیں روچے کئیت مئے کساس ھم مردیں آدمانی کساسءِ کد ءَ کئیت ءُ رسیت۔‘‘
منی رودپتر تو زان ئے، اے بیست منِٹ ءُ بلکیں نیم کلاکیں گنِد ءُ نِندءَ منی ذہن ءِ سر ءَ مزنیں اثرے دوْر دات۔ چہ اے مزن جوزگ داروکیں زالبول ءِ پُراُمیتیں گپّاں اثر مند بیئگ ءَ ابید من لہتیں انچیں گپّانی بابت ءَ جیڑگ ءَ مجبور بیتاں کہ من پیسر ءَ کدی آہانی سر ءَ دلگوش نہ کُتگ۔ منی وتی ہلک ءِ جیڑہانی بابت ءَ زانگ ءِ من ءَ سرجم ءَ حق اَست، گُڑا پرچا من انچو وَھد ءَ چو وَت ءَ تہنا یک نودربرے مار اتگ، یک شہری اِناں؟ اے اوّلی رَند اَت کہ من وَت ءَ تہنا نہ ماراِت، من ءَ انچو گُمان بئیگ ءَ اَت کہ من ءَ بازیں مردمانی توار گون اَت ۔ایشی دگہ یک سببے ہمیش ھم بیت کنَت کہ گُڈ سر ءَ ریاست کیلی فورنیا ءِ یک ریپریزنٹیٹیو ے من بلکیں دہ(10 )پانزدہ(15 )منِٹ ءَ دیست، یک انچیں امریکی سیاستدانے کہ مئے چارگ ءَ وتی سیاسی مراگاھے(میٹنگے) یلہ دات ءُ اتک، مارا وتی وھدیگیں یک عکسے پیش داشت کہ آ ئی ءِ تہ ءَ آ گوں افغانیاں افغانستان ءِ کوہ ءُ تلارانی سرءَ نشتگ ءُ ہماہانی وَڑیں پاگے بستگ ءُ پہک ہماہانی پیمیں لانکیگ ،واسکوٹ ءُ گُد۔ آ ئی ءَ بازیں سال افغانستان ءَ گوْازینتگ اَت، بلے نی آ یک مزنیں ریاستے ءِ اَنچیں جہگیرءُ باسکے( ریپریزنٹیٹیوے) اَت کہ آ ئیءِ پیش کُتگیں بِل نہ تہنا امریکہ ءَ نامدار اَنت بلکیں سرجمیں دُنیا ءَ۔۔۔ ‘‘
آ ئیءِ قلم انگت روان اَنتءُ آ ئی ءِ گپّ نبشتہ بیان اتنت بلے اناگت دروازگ ءَ توار کُت۔ آ ئی ءَ زانت کہ آ ئی ءِ دزگوہار نی اتکگ اَنت،زیت وتی رودپتر ے چیر داتءُ دروازگے پچ کُت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
دومی روچ پہ آ کساں سال ءَ انگتءَ مزنیں روچے اَت۔ امریکی اسٹیٹ ڈیپارٹمنٹ ، امریکی سرکار ءِ ہما بہر کہ میان اوستمانی سیادیانی گیش کنگ ءُ گہتری ءِ ھاتر ءَ 27جولائی 1789ءَ جوڑ کنگ بیتگ،اے روچ ءَ آ چومزنیں سیاستدانانی پیم ءَ امریکی ڈپلومیٹانی دیم پہ دیم نشتگ اَت۔اے روچ یک کسانیں گند ءُ نندے ءَ تاں اُوشتوک( محدود) نہ اَت بلکیں اے یک مزنیں کانفرنسے اَت۔ یک انچیں کانفرنسے کہ تاں سئے کلاک ءَ گیش ءَ ھَل اِت ۔
 |
| US State Department Washington DC |
ہمشانی نیام ءَ منال نشتگ ءُ جیڑ گ ءَ اَت ’’کئے گُشْیت مرچیگیں نودربر وتی ڈیھ ءِ وتی راج ءِ جاور ھالاں سرپد نہ اَنت؟۔۔۔انچو تچک ءَ یک نودربرے وتی راجی جیڑہاں پیش کُت کَنت، انچو دگہ مزنیں سیاستدان ھم کُت نہ کنَت۔یک نودربرے ءَ ہچ ذاتی نپ ءُ پائدگ نیست،آوتی راج ءَ چہ نزیک ءَ گندیت، آ ئی ءِ درد ءُ دوراں ماریت۔پرچا کہ آ وَت ہما مہلوک ءِ بہرے ، ہما کہ بزّگی ءُ واری کشّیت یا گندیت، نی کہ وَھدءَ مئے وَڑیں نودربران ءَ اِدا نادینتگ کہ ما وَتی جیڑہاں دیم ءَ بیاریں گُڑا پُشت ءَ چارگ ءِ جُست ھم ودی نہ بیت۔ ‘‘
اے روچءَ سرجم ءَ جِتاہیں کیفیت ءَ چہ آ گوْزگ ءَ اَت ۔ وَتی دیم ءَ نودربران ءَ وَتی وَتی ڈیھانی جیڑہان ءَ دیم ءَ آ رگ ءَ آ اوّلی برءَ چم ء وَت ءَ گندگ ءَ اَت۔اے فروری 2012اَت، یک انچیں وھدے کہ سرجمیں دُنیا ءَ سیاسی ءُ راجی چِست ءُ اِیر ءُ آشوب ءَ ہر کس سہی ءُ سرپد اَت۔ پدا اے نیمگ ءَ یک احمیں جیڑہانی سر ءَ کیلی فورنیا ءِ جہگیر( ریپریزنٹیٹو) ءِ پیش کُتگیں بِل ، پدا اسرئیل ءُ فلسطینءِ جیڑہ، دومی نیام ءَ عربیں ڈیھانی آشوب (Arab Spring) کہ 2010 ءِ دسمبر ءَ تیونسءَ بندات الّم بیتگ اَت بلے 2011ءَ تاں انگت ھلّگا اَت، اے ہمے وَھد اَت کہ آ عربیں نودربر امریکہ ءَ اتکگ اِتنت، ہمشانی تہ ءَ بازیں نودربرانی کہول ءُ ہلک بازیں وَڑاں اَثر منَد ھم بیتگ اِتنتءُ ہمے عرب آشوبانی اثر 2012ءِ بندات ءَ انگت آ زگ اِتنت۔اے کانفرس ءِ تہ ءَ یورپی، افریقی، زرباری ایشیائی نودربراں ابید عربیں ڈیھانی نودربرانی مزنیں کچّے ھوار اَت۔
یک نیمگے نودربرانی جُست ءِ سر ءَ جُست وَتی ہلک ءِ جیڑہانی گیش ءُ گیوار ءِ بارواہمشانی تہ ءَ امریکہ ءِ کرد ءِ باروا۔ دُنیا ءِ تہ ءَ انچو جیڑہ ھم اَست کہ انگت گیش ءُ گیوار ءِ راہچار اَنت،آ وَتی ہلک ءِ باروا جیڑگ ءَ اَت ، بلے اے گپ ءَ بے سما اَت کہ آ تہنا نہ اِنت، اے دُنیا ءَ انگت باز راج ،بازڈیھ ءُ ہلک حق ءُ انصاف ءِ راہچار اَنت۔ چویک دمانے آ ئیءِ انچو مار اَت گُشئے بنی آدم پہ سہمی جہانی جنگ ءَ سر گپتگ۔۔۔بلے پدا لیکھت ئےِ کہ چُشیں مزنیں جنَگ کسان ءُ نزوریں ڈیھانی کار نہ اِنت، اے ہما زورآوریں راجانی کار اِنت۔یک جُستے ءِ موہ آ ئی ءَ ھم رَست بلے آ ئی ءَ انچو لیکھت گُشئے ہما جُست کہ آ ئیءَ کنگی اَت، آ ئی آ سرجم ءَ کُت نہ کُت، ءُ نہ کہ آ ئیءَ دِلجم کنوکیں پسّوے رَست۔آ چو مُلور مُلورءَ نشتگ اَت ءُ وَت جُست ءَ اَت کہ آپرچا چُشیں جاہ ءَ آئی ءَ نادینگ بیتگ کہ نہ آ وَتی جُست ءَ پہ شرّی ءَ کُت کنَت ءُ نے کے آ ئی ءَ شریں پسّوے رَسیت۔ ۔۔آ ئی ءِ کَشءَ نشتگیں جنَیں آدمے کہ امریکی کونسل ءِ کارندہے اَت، بہ گندئے آ ئی ءَ منال ءِ ہمے اگپّ اُشکُت انت۔
’’گندگ ءَ تو وَتی گپ سرجمی ءَ نہ جَتگ اَت، اگاں ترا دگہ جُستے اَست گُڑا تو پدا بکن ئےِ؟‘‘ کارندہ ءَ گوں کسانیں توارے ءَ چو ہلوت کُت۔
’’اِناں، من زاناں اے کانفرنس تہنا مئے وڑیں نودربرانی دِل ءِ وَش کنگ ءَ ٹہینگ بیتگ، ایشی ءَ چہ جیڑہ کُجا گیشنت، انچو نہ اِنت؟‘‘آ ئی ءَ ھم چو ہلوتی توار ءَ پسو دات۔
’’ام م م، بلکیں تئی گُمان راست اِنت بلے دگہ نہ اے کانفرنس ءَ چہ اے زانگ بیت کہ شُما چُونیں شَہری ئے، شُما وَتی جیڑہاں زان اِت یا ناں یاآہاں چی پیمءَ چارئے۔ منی انچو سال ءِ تجربt ءَ چہ من اے الّم گُشْت کناں کہ مئے امریکی نودربراں چہ شُما درملکی نودربر وتی ڈیھانی بارواءُ راجی جیڑاہانی باروا گیشتر زان ئے۔‘‘
’’بلے بلکیں امریکہ ءَ چُشیں جیڑہ ءِ جنِد نیست کہ آ بہ زان اَنت یا بہ جیڑ اَنت۔۔۔ انچو کہ مئے کِر ءَ اَست۔ ‘‘
’’چو من سرپداں کہ انیگیں وَھد ءَ شُمے یا دگہ لہتیں عربیں ڈیھ، نارتھ کوریا یا کہ دگہ سہمی دُنیاءِ ڈیھانی (third world) جیڑہ سک باز اَنت ءُ بلکیں نودربر وَت ہما جاوراں چہ گوْزگ ءَ اَنت، بلے امریکہ ءِ تہ ءَ ھم بازیں جیڑہ چِست بنَت، اِدا نودربر اَہچبرسہی نہ اَنت۔ ‘‘
’’پدا ہما گپ کئیت کہ آ جیڑہ آہانی زِند ءَ متاثر نہ کن اَنت، بلے مئے جیڑہ مارا ،مئے زِند ءَ، مئے لوگ ءَ ، مئے چاگرد ءَ متاثر کن اَنت۔ اے پیم ءَ ما اگاں مہ لوٹ اِیں ھم بلے پدا ھم ما سہی الّم بئیں، پرچا کہ مئے جِند ہر وَڑ ءَ متاثر بیت ۔پدا ما نزوریں، مئے سیاست، مئے قانودھم بلکیں نزور ی بے وس کُتگ اَنت ءُ ءُ شُما چمّا باز دیم ءَ ئے، ہمے ہاترا مئے چم شمارا سک بنَت کہ بلکیں مئے اے جیڑہانی تہ ءَ شُما چیزے کُت بہ کن ئے۔ پدا مستریں گپ اِیش اِنت کہ شُما ھواریں راجانی گَل ءِ دائمی باسک ئے۔ ‘‘
’’ام م م۔۔۔ اے ھساب ءَ ھو۔ تو پرچا یک نمدی نبشتہ نہ کن ئے؟‘‘
’’نمدی؟‘‘
’’ھو تئی ذہن ءِ تہ ءَ اگاں دگہ جُستے اَست گُڑا تو نبشتہے بکن ءُ انی من ءَ بِدئے، من اسٹیٹ ڈیپارٹمنٹ ءِ کارندہے ءَ دیان ئےِ بلکیں تئی پسّو ءَ بِد اَنت۔پدا پونشیگیں روچ ءَ من کہ شُمئے گندگ ءَ کایاں من تئی نمدی ءِ پسّو ءَ کاراں گوں۔‘‘
اے گپ ءِ اِشکنگ ءَ گو ں آ ئی ءَ یک اسپیتیں تاکے ءِ سر ءَ مزن مزن ءَ وَتی جُست ءُ گپّ نبشتہ کُت اَنتءُ ہمے کاگد وتی کش ءَ نشتگیں ہما زالبول ءَ را چو نمدی ءِ پیم ءَ دات۔ آچو وتی ہلک ءِ سیاستدانانی ترانگ کپت ہما کہ نمدی کدی نہ وان اَنت، اے پیم ءَ آ ئی ءَ پسّو ءِ اُمیت ھم نہ داشتگ اَت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
واشنگٹن ڈی سی ءَ اے اوّلی شپ اَت کہ لُنجیں آزمان ساپ اَتءُ استال چو رمگانی پیم ءَ مزنیں کچّے ءَ گندگ آہگ ءَ اِتنت، آ وتی کمرہ ءِ دریگ ءَ ڈن سرک کنان آزمان ءِ دیم ءَ چارگ ءَ اَت، گُشئے آچیزے ءِ شوہازگ ءَ اَت،ہمے استالانی عکس آ ئی ءِ چمّانی سیاہی ءِ تہ ءَ ساپ ودی بیان اَت، بلے آ بے تاہیر اَت،گُشئے ہما چیز ءَ کہ آ شوہازگ ءَ اَت، ہمائی ءَ نہ گندگ ءَ اَت۔۔۔اے دیم ءُ آ دیم ءَ چاران ، گُشئے ہما چیز آئی ءَ درگیتک ۔ہمیشی ءَ گون آ ئی ءِ چم گُشئے گیشتر رُژنا ہ بیت اَنت۔آ چیز ہمے استالاں چہ یک استالے اَت کہ چہ درستاں رُژنا ہ تر ءُ درپشناک تر اَت۔ ہمشی گندگ ءَ گوں آ ئی ءَ سدّکیں ساہے زُرت۔۔۔ آ ئی ءِ ذہن ءِ کسانکیں دُنیا ءِ یک المّیں بہرے ہمے استال ھم بیتگ،آ اگاں کُجام ھم جاہ ءَ شُتگ، آ ئی ءِ اوّلی کوشست آزمان ءَ ہمے استال ءِ شوہاز بیتگ۔ آ ئی ءِ نز ءَ اے ہمے استال بیتگ کہ آ ئی ءَ را اے مارشت ءَ چہ دیر کُتگ ئےِ کہ آ گار اِنت یا آ چہ وتی لوگ ءَ باز دیر اِنت،ءُ ہمے مارینتگ ئےِ کہ آ انگت گوں گوادر ءَ ہمگرنچ اِنت۔
پہ دمانے ءَ آ ئیءَ مار اِت کہ گوات ، چو آ ئی ءِ گوش ءَ ہلوت کنان آ ئیءِ دیمءَ چہ گوْست ءُ نی ہمے گوات آ ئی ءَ را ایوکی ءِ مارشت ءَ دیان ھاموش تر اِت۔آ ھم چو ھاموشی ءَ انگت آزمان ءَ چاران اَت، بلے ہمے ایوکی ءِ مارشت اَت کہ آ ئی ءَ را بے تاہیرے کُتگ اِتئےِءُ ہمشی سر ءَ آئیءَ مُدام کینگ ھم اتکگ ۔ بلِّے اگاں ہپت ماہ پیش آ چہ وتی لوگ ءَ دراتکگ اَت بلے مرچی ھم آ وتی لوگ ءَ یات کپان وَت ءَ ایوک مارگ ءَ اَت۔ بلے اے نادراہی ءِ درمان آ ئی ءِ کِر ءَ الّم بیتگ، آ ئیءِ رودپتر۔۔۔ آ ئی ءَ قلمے زُرت ءُ رودپتر چہ پیتی ءَ کشَت ءُ دریگ ءِ دیم ءَ پچیں آزمان ءِ چیر ءَ ہمے روچ ءِ تجربتانی باروا آئی ءَ نبیس اِت:
’’مرچیگیں روچءَ من کدی بے ھیال کُت نہ کناں ، مرچی من ءُ دگہ یک سد ءُ چار درملکی نودربراں ، امریکی کونسل ءِ کارندہانی ہمرائی ءَ واشنگٹن ءَ چو یک کتابے ءِ پیم ءَ وَنتگ۔ہمے کتا ب ءِ قصہ ءِ بندات چہ امریکی صدر ءِ لوگ ءَ بیتگ۔ من اے نہ زاناں کہ 1800ءَ جوڑ بیتگیں اے مزنیں لوگ ءِ نام وائیٹ ہاؤس پر چی کنگ بیتگ۔۔۔بلکیں آہاں آ وھد ءَ مار اتگ اَت کہ تہنا اسپیت پوست صدر بیت کنت، یا کہ اے لوگ ءِ رنگ سرجم ءَ اسپیتیں ۔اے گپ ءَ من زانت نہ کناں۔۔۔چاریں نیمگ ءَ سیاہیں آسنی جالیانی تہ ءَ کمپان ءِ نیام ءَ ہما مزنیں اسپیتیں ماڑی مِک اَت، ہمشی ءِ تہ ءَ کہ کرناں چہ امریکی صدر نشتگ اَنت ءُ مرچی کہ صدر اوباما نشتگ۔ ما دراہاں تہنا اے ماڑی چہ ڈن ءَ ہمے سیاہیں جالیانی تہ ءَ چہ دیست۔
 |
| Newseum Washington DC |
 |
| Newspapers from 9/11 Nusuem Washington DC |
دیم ءَ روان یک جاہے World Press Freedom Wallءِ نام نبشتہ اَت۔ یک سرجمیں دیوارے ءِ سر ءَ دُنیا ءِ نقشہ اَت بلے دُنیا ءِ لہتیں بہر شینز، لہتیں زردءُ لہتیں سُہر اِتنت۔ اے پیم پرچا؟ اُدا ایریں نبشتانکانی رِدا ہما ڈیھ کہ اُودا ھال رسانک آجو اِنت آ شینز، ءُ ہما جاہ ءَ کہ بندیگ اِنت یا ہما ملک کہ اھوالکارانی واستہ درستاں چہ تُرسناک تر اِنت ھما جاہ سُہر اَنت۔ پدا دومی نیمگءَ بے کساس اھوالکارانی عکس اِتنت،ہما کہ جنَگ ءُ کُشگ بیتگ اَنت۔
نیوزیم ،امریکی آئین ءِ بِل آ ف رائیٹسBill of Rights ءِ پنچیں امینڈمنِٹسAmendmentءَ نی تہ ءَ لہتینانی بابت ءَ زانت ءِ الّمیں جاہے منّگ بیت۔انچو کہ اھوالکاری یک ءِ آجوئی( Freedom Of Press)ء نیکرائی یک ءِ آجوئی
ُ (Freedom Of Religion)۔یک چیزے ما زاناں کہ امریکی یکے دودمان یا یکیں نیکراہ ءِ مردم نہ اَنت بلکیں دُنیا ءِ بازیں نیکراہ ءُ بازیں ڈیھاں چہ در اتکگیں مردم اَنت، بیت کنت کہ ہمے سبب اِنت کہ آہاں نیکراہی آجوئی ءِ حق اَست۔‘‘
اے گپّانی نبشتہ کنگ ءَ گوں آ پاد اَتک ءُ یک برے پدا دریگ ءَ ڈن چارگ ءَ گوں وَتءَ ہمتران بیت ءُ وَت ءَ جُست کُتئے،راستیں وَڑ ءَ ذہنی آ جوئی چی یے؟ بُرز ءَ چاران گُشئے استالاں گوں گپ کنان وَتی جُست ءِ پسّو دِل ءَ تہءَ چو گشْت ئےِ، ساچشت۔۔۔ءُ ہرچی کہ ھیال ءُ پکر اَنت،آہانی اُودءَ پراہ کنگ، مارشت۔۔۔ہرچی کہ بنی آدم ماریت، آ ئیءَ پدّر کنگ ، چمشانک۔۔۔ ہرچی کہ مردم گندیت، آئیءِ شرَی ءُ شِریءَ بہ توریت، نبشتہ کنَگ ۔۔۔ لبزاں گوں لیکہاں معنا دئیگ، یا بس گپ کنگ۔۔۔وَتی دَست ءِ قلم ءَ گوں لیب کنان گُشْت ئےِ ’’بلکیں ایشاں چہ یکے یا اے دراہ ذہن ءَ آجو کن اَنت، کئے زانت؟‘‘
پدا ہمے روچ ءَ دیستگیں دگہ جاہانی یاتاں وَتی چمّانی دیم ءَ گندگ ءَ گوں آ سونیئین انسٹیٹیوشن ءِ میوزیمانی ترانگ ءَ کپَت ءُ اندازگ جَت ئےِ کہ یک مَہذبیں یا یک زانتکاریں راجے وَتی راج دپتر، وتی آئین، وتی دودمان ءُ وَتی راجی مڈّیاں چنچوارزشت دَنت، یا پہ وَتی پدریچ ءَ دگہ چنچو موہ جوڑ کنَت، کار ءُ روزگار ءِ، پَٹ ءُ پول ءِ ، زانت ءُ شوہاز ءِءُ بہ گِندئے دیمروئی ءِ راہاں پَچ کَنت۔
آ ئی ءَ یک جاہے دیریں ونتگ اَت کہ150 سال پیش وھدے کہ’’ جیمس اسمتھسن‘‘ ءَ اسمتھ سونیئین میوزیمانی بن ھشت ایر کُتگ اَت گُڑا آئی ءِ منّگ ہمیش اَت کہ اگاں یک مردمے چیزے ءِ بابت ءَ سرپدی گیپت گُڑا المّی اِنت کہ ہما زانت شنِگ کنگ بہ بیت ءُ مہلوک ءَ چہ ہمے زانت ءَ نپ ءُ پائیدگ بہ رَسیت۔
ہمے روچ ءَ وھدے کہ آ نیشنل اسپیس میوزیم ءَ شُتگ اَت گُڑا اُودا بے کساس ءُ وَڑ وَڑیں بالی گُراب ءُ ویل ء ویلبر رائیٹ ءِ جوڑ کُتگیں ہما اوّلی بالی گُراب کہ دُنیا ءِ تہ ءَ روگ ءُ آہگ ءِ راجدپتر بدل کُتگ ،ہما ھم ایر اَت۔ آ ئی ءَ ماراِت کہ بنی آدم ءِ اے واہشت ھم سرجم بیتگ کہ آ آزمان ءَ بال بہ کنَت ءُ انگت آ دیم ءَ روان اِنت، راست اِنت کہ یک نوکیں شوہازے، بنی آدم ءِ ذہن ءَ پہ دگہ نوک تریں کارے ءَ آجوءُ ساڑی کنَت۔ ہمے سبب اِنت کہ مرچیگ ءَ چِہل سالءَ گیش پیسر انسان نہ تہنا ماہ ءَ سر بیتگ، بلکیں مرچی آ دگہ دُنیاہانی روگ ءَ سر گپتگ۔ آ بابت ءَ جیڑگ ءَ گوں آ ئی ءَ لیک اِت ’’اے مزنیں ڈیوایئڈے ۔۔۔ءُ پمّا انگت مزنیں پَندءُ راہے پشَت کپتگ۔‘‘
وَڑے نہ وَڑے ءَ اے جاہانی گندگ ءُ پدا نیچرل ہسٹری میوزیم ءَ شیشگانی تہ ءَ ایریں ہما گراں بہائیں لال ءُ الماسانی گِندگ ءَ آ وَتءَ میاریگ کنگ ءَ اَت ، کہ اے پیمیں وسائل آ ئی ءِ جاہ ءَ ھم اَست بلے بلکیں اُودا انسان ءِ ہمرائی ءِ چُشیں دورسہیلہاں(وسائل) ءُ زانت ءِ ھم قدر نیست۔۔۔
بلکیں آ ئیءِ اے پکر رَد اَت، بلے آ وَھد ءَ آ جاہانی گِندگ ءَ گوں آ ئیءِ کسانُکیں ذہن مُدام وَت ءَ جُست ءَ اَت کہ پرچا آئیءِ جاہ چُوش بیت نہ کنَت،پرچا آ ئیءِ مردم چو زانتکار بیت نہ کن اَنت، پرچا آ چو دیمروئی کُت نہ کنَت۔ آ بازیں سبباں ڈالچار کنگ ءَ اَتءُ بلکیں اے گپ ءَ بے ھیال اَت کہ آ امریکہ ءَ تہنا پہ شوہازے اَتکگ، چارگءَ اَتکگ، بلے آ ئیءَ بلکیں اے حق نیست اَت کہ وَتی ڈالچاریں جاہ ءِ ھاترا چُشیں مَزنیں واب بہ گِندیت۔۔۔
پدا آ تِرانگ ءَ کپَت امریکن انڈین میوزیم ءِ۔ یک انچیں راجے ءِ دومان اُودا پدّر اَت کہ مرچی وَتی زمین ءِ سر ءَ چو درامدانی پیم ءَ گِندگ کئیت۔دریگ ءَ ڈن چاران،وَتی چمّانی تہ ءَ ہما دوْر ءِ عکس ءُ تامُراں جوڑ کنان آ ئیءِ ذہن گُشئے مرچیگ ءَ چہ پنچ سد سال پُشت ءَ شُت، 1492ہما دوْرکہ کولمبس ءَ اوّلی رَند ءَ اے زمینی ٹُکر شوہاز اِتگ اَت،باہاماس ءِ سلِواڈورءَ آ ئیءَ وتی اوّلی گام اِیر کُتگ اِتاں، ءُ وتی نزانت کاری ءَ اُدے مردمان ءَ انڈین گُشت ئےِ۔ آ ئیءَ رَند بازیں یورپی اے نوکیں جاہ ءِ شوہاز ءَ دراتک اَنتءُ انچو انچو سرجمیں امریکی اسپیت پوستانی جاہے جوڑ بیت ءُ ہما آبادی کہ بیست ہزار سال ساری اُودا آبات اَت اقلیت ءِ تہ ءَ بَدل بیت۔ مرچی تہنا یک کسانیں آبادی یے آ ہانی پشَت کپَتگ ءُ آہانی ربیدگانی ڈس تہنا میوزیمانی زیب جوڑ بیتگ اَنت۔
 |
| _(Red Indian Tepee (American History |
اناگت آ ئی ءِ ذہن ءِ جوڑ کُتگیں اے ھیال ھلاس بیت ءُ ہمشی ءَ گوں آ پدا وتی اَستیں دُنیا ءَ سر بیت، ہمود ا کہ واشنگٹن ڈی سی ءِ ماڑی ءُ لیٹ پدّر اِتنت۔ درستیں چیز چہ آ دوْر ءَ جِتا اِت اَنت بلے بس آزمان ،شپ، ماہ ءُ استال ہما اِت اَنت، ءُ بہ گِندئے ہما وھد ءُ دوْر ءِ گواہی ءَ دیئگ اِتنت، کہ ہمے پچیں آزمان ءِ چیر ءَ ہمے زمین ءِ سر ءَ ہما راج ءِ بادشاہی بیتگ۔
ماہ ءُ استالاں چہ آقُدرت ءِ اِزم ءِ تِرانگ ءَ کپت کہ بے اِزم ءَ اے دُنیابد ڈول ءُ بے رَنگ اَت، پدا بنی آدم ءِ ذہن ھم چو قدرت ءِ بکشتگیں نقشاں شوہاز کنان پدا وَت اِزم ءِ بے دروریں نمونہ جوڑ کنان اِنت۔آ ہمے روچ ءَ نیشنل آرٹ گیلیری ءَ ھم شُتگ اَت، اُدوا دیستگیں عکس ءُ ازمی نمونہ انگت آ ئی ءِ ذہن ءِ تہ ءَ اِت اَنتءُ بلکیں پہ دائم بئینت۔پدا مار اِتئےِ کہ بنی آدم اگاں وَت اِزمکارے مہ بیت ھم بلے پدا ھم زیبائی آئیءِ توجہ ءِ بنجاہ اِنت ءُ زیبائی چہ اِزم ءَ کئیت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
منال ءُ آ ئی ءِ ہمراہیں چاردگہ نودربران ءَ ماڑی ءِ بُرز تِریں منزلءَ برگ بیت۔ آ ہاں ہچ اندازگ نیست اَت کہ آ ہاں پرچا اُودا برَگ بئیگ ءَ اَت، اے سیوک ایجوکیشن ویک ءِ گُڈی روچ اَتءُ ہرکَس پدا وتی وتی ریاست ءَ روگ ءِ تیاری ءَ اَت، بلے اے پنچیناں امریکی کونسل ءِ کارندہے وَتی ہمرائی ءَ بَرگ ءَ اَت۔
انچو کہ ہمے پنچیں نودربر بُرزتریں منزل ءَ سر بیت اَنت ،آہاں زانتکاریں وَت گِند ءِ پروگرام ءُ ’’خبروں سے آگے‘‘ کہ وائیس آف امریکہ ءِ نیمگ ءَ چہ شِنگ کنگ بیت، ہمشی ءِ اھوالکار تابندہ نعیم دیست ءُ دومی نیمگ ءَ یک کیمرہ مینے کہ وائیر ءُ اے دگہ چیزاں شر کنگ ءَ اَت۔نودربران ءَ پدا دگہ کمرہے ءَ برَگ بیت،داں آاھوالکار سرجم ءَ ساڑی بہ بیَت۔
یک انچیں جاہے ءَ چہ سیادی دارگ کہ اُداگوْستگیں سالاںآ ئیءَ بازیں چِست ءُ اِیرءِ بابت ءَ ھُشکُتگ ءُ بلکیں دیستگ، وڑے نہ وَڑے آئی ءِ بیسہ چہ وَت گِند ءُ اے دگہ چیزاں چِست بیتگ۔ آ ئیءِ ذہن ءِ تہ ءَ پدا اے گپ ھم اتکگ اَت کہ آ یک جِنکے ءُ بلکیں آ ئیءِ مردماں اے چیز وَش مہ بیت کہ آ وَت گِند ءَ بئیت۔ باریں پرچاآ ہر یک چیزے ءِ شریں ءُ راستیں( مثبت )نیمگ ءَ یلہ دیان تہاریں نیمگ ءَ چارگ ءَ اَت ءُ تہاری مُدام بنی آدم ءِ چماں انچو بے رُژن کنَت کہ آ ہچ چیز ءِ تہ ءَ شَرّی ءُ ہچ جُنز ءِ تہ ءَ رُژن نہ گِندیت۔ آ ہمے ھیالانی تہ ءَ اَت کہ دو نودربران ءَ توار کنگ بیت ۔آہانی پدا آیگ ءَ گوں نی سہمی باریگ ہمیشیگ اَت ، چو پاداں گِران ھاموشی ءَ آ میزان ءَ اُودا شُت۔انچو کہ کمرہ ءَ سر بیت، آئیءَ دیست کہ تابندہ (اھوالکار) ءِ دَست ءَ یک کاگدے ءُ آ ہمشی ءَ وانگ ءَ اِنت پدا دومی نیمگ ءَ آئیءَ ہما امریکی کونسل ءِ زالبول دیست ئےِ کہ لہتیں روچ ساری آ ئیءَ اسٹیٹ ڈیپارٹمنٹ ءَ دیستگ اَت۔نی آ ئیءِ دِل گَنتر کپَت ءُ زانت ئےِ کہ تابندہ چی وانگ ءَ اَت۔۔۔ اے ہما نمدی اَت کہ منال ءَ پہ یک امریکی ڈپلومیٹے ءَ نبشتہ کُتگ اَت ءُ ہما نمدی ءِ پسّو کہ ڈپلومیٹ ءِ نیمگ ءَ چہ اتکگ اَت۔
اھوالکار ءَ کہ منال دیست، کاگدے ٹیبل ءِ سر ءَ اِیر کُت ءُ انٹر وویو ے بنِدات کُت، کیمرہ ءِ دیمءَ اُوشتان بازیں جُستے کُت، چو کہ کُجام شَہر ءَ چہ آ سیادی داریت،چونیں وانگ جاہے ءَ چہ وَنتگ ئےِ، امریکہ ءَ آ ئیءِ تجربت چون بیتگ ءُ پدا روگ ءَ رَند آ چی کنگ لوٹ اِیت۔
سرجمیں وَھد ءَ آ ئیءِ ذہن ہما نمدی ءِ نیمگ ءَ اَت۔انچو کہ جُست ھلاس بیت اَنتءُ کیمرہ بَند بیت، آ زیت ہما ٹیبل ءِ نیمگ ءَ شُت ءُ نمدی یے چِست کُتءُ ڈنّءَ در اَتک۔
’’مئے مہمانیں نودربر،
مارا اُمیت اِنت کہ شُما مئے ڈیھ ءُ مردماں چہ بازیں چیزے دربُرتگ ءُ ہمے دربُرتگیں چیز شُمارا وَتی ڈیھ ءِ جاورانی شرتر کنگ ءَ کُمک کَن اَنت۔ من ءَ چہ امریکی کونسل ءَ تئی اے نمدی رستگ اَت۔ تو لہتیں جُست دیم ءَ آؤرتگ اَت۔ ما سر پد اِیں ءُ زان اِیں کہ اَنّی دُنیا ءَ بازیں جاہاں جیڑہ اَستءُ جاور پیسرگیں پیم ءَ نہ اَنت۔ ایشی تہ ءَ مئے کوشست الّم ہمیش اِنت کہ دُنیا ءِ تہ ءَ ایمنی مُدام برجا بہ بیت ، بلے اے چیز ءِ ھاترا تہنا یک راجے نہ بلکیں دُنیا ءِ ہر یک راجے ءَ وَتی کِرد دیم ءَ آرگ لوٹ اِیت ۔مارا اُمیت اِنت کہ آیوکیں سالانی تہ ءَ بدلی کئیت ءُ جاور شر تر ھم بنَت ءُ مارا چہ شُما بازیں اُمیت اَست کہ شُما دراہیں نودربر وتی وتی جاہ ءَ ساچِشتس(تخلق) ءِ نوکیںءَ راہاں شوہاز اِت ءُ پہ وَتی جاہ ءَ شریں بدلی کار اِت۔۔۔‘‘
اے نمدی ءِ وانگ ءَ گوں آ ئیءِ دیم ءِ تاثراتی تہ ءَ نااُمیتیں کندگ ءُ تژن یک کساس ءَ گِندگ آہگ ءَ اَت، گُشئے آ اُمیت دگہ ہبرے ءِ دارگ ءَ اَت بلے وَنت ئےِ دگہ چیز۔۔۔ پدا جیڑ اِت ئےِ بنی آدم ہما چیز ءِ اُمیت ءَ داریت الّم نہ اِنت کہ مُدام ہما چیز ءَ بہ گِندیت، بہ گِندئے انسان تہنا وَتی زِرد ءِ سر ءَ بیسہ بہ کنَت ءُ بلکیں چہ وَت ءَ اُمیت بہ داریت۔۔۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
یک برے پدا آ چہ وَتی نوکیں دزگوہاراں سِست ۔آتہنا رہادگ اَت ، وَتی منزل ہما کسانُکیں امریکی شہر ءِ نیمگ ءَ کہ نی بس دگہ پنچ ماہ ءَ تاںآ ئیءِ لوگ اَت۔شَپ ءِ نیم پاس گوْستگ اَت ءُ واب ءَ دُنیا ءِ مزنیں بَہرے ءِ سر ءَ وتی چادر پِر داتگ اَت، بلے آ انگت آگاہ اَت،چہ بالی گُراب ءِ دریگ ءَ ڈن چاران آ ئیءَ تہاری ءَ ابید دگہ ہِچ نہ دِیستءُ لیک اِت ئےِ کہ تہاری تہنا آزمان ءِ نہ بلکیں بنی آدم ءِ زِند ءِ ھم بَہرے۔ چو کہ تیاب ا نچو مَزن ،انچو زور آور ءُ زیبا بئیگ ءَ رَند انگت کدی مَست ءُ رُژنااِنت بلے کدی ھاموش ءُ تہاراِنت ،گُڑا بنی آدم ءِ زِند چی یے۔۔۔پدا ہما والا والا ءِ پیر زال ءِ گپّانی تِرْانگ ءَ کَپت کہ شَپ ءِ تہار تریں بَہر ءَ رَند الّم ءَ یک رُژناہیں ءُ زیباہیں سُہبے کئیت۔
انگت مزنے راہے پشَت کپتگ اَت سین فرانسسکو ءَ سر بئیگ ءَ ، تہاریں آزمان ءِ چارگ ءَ آئیءِ چم دَم بُرت اَنت ءُ سیوک ایجوکیشن ءِ روچانی سر ءَ چمشانک دیان تِرانگ ءَ کَپت کہ آ ئیءَ انگت بازیں چیزانی بابت ءَ وَتی رودپتر ءَ نبشتہ نہ کُتگ، ہمے سہَت ءَ وَتی کسانُکیں بیگ ءَ چہ وَتی رودپتر ءُ قلم ءَ کشّان، آ ئیءَ نبیس اِت۔
’’راہ انگت دیر اِنت بلے وھد ءَ تیلانک دیان ما روان اِیں۔اے براں واشنگٹن ڈی سی سرجمی ءَ دِیست ءُ یک چیزے منی ذہن ءَ اتک کہ سیاستدان مُدام ھراب نہ بنَت،بلکیں ہمے سبب اِنت کہ مرچی انچو سال گوْزگءَ رَند ھم امریکی وَتی گوْستگیں صدراں یات کن اَنت ءُ ہماہانی یات ءَ میموریل ءُ مونیومنِت ءُ آہانی مُجسمہ جوڑ کُتگ ئےِ۔اُودا مُدام کُجام ھم جاہ ءَ روگا بیتگ اِیں، یک چیزے مُدام دیستگ،آ 169میٹر بُرزیں ٹاورے چو اسپیتیں سنگ ء مرمر ءَ جوڑ کُتگیں گِندگ اتکگ، ہمشی ءِ جہلی نیمگ گول گول ءَ امریکی بیرک مِک بیتگ اَنت۔ آامریکہ ءِ اوّلی صدر جارج واشنگٹن ءِ یات ءَ جوڑ کُتگیں مونیومنِٹ بیتگ،پدا امریکہ ءِ سئیومی صدر ٹھامس جفرسن ءِ یات ءَ آ ئیءِ یک مزنیں مجسمہے بلکیں 5.8میٹر بُرز اَت۔ اے مجسمہ یک زمانگی یونانی تَرز ءِ ماڑی اَت۔چوناہا اُودا مونیومنِٹ ءُ گیشتر سرکاری ماڑی ہمے پیمیں زمانگی ترز ءَ جوڑ کُتگین اِت اَنت۔
اے صدراں الّم انچیں کار پہ وتی اُلس ءِ ھاترا کُتگ کہ آہاں مرچی ھم چو یات کنگ بیت بلے چہ آہاں، آ میموریل ءُ مونیومنٹاں،آہانی ماڑی ءُ سَنگ ءِ مرمر اں گیش اگاں یک چیزے ءَ نودربران ءَ متاثر کُت گُڑا آ ’’مارتن لوتھر کِنگ‘‘ ءِ میموریل اَت۔ ویست پوٹومیک پارک ءِ تہ ءَ یک نیمگے درچک ءُ سبزگ اَت گُڑا دومی نیمگ ءَ تالابے ۔ چو کہ روچ ءِ تُرندیں برانز آ تالاب ءِ آپ ءِ سر ءَ کپان اِتنت،اے پیم ءَ آ تالاب ءِ سربُر چو تَل تَل گندگ آہگ ءَ اَت ءُ ہمے تل چہ سِستگیں ہارے ءِ مُرواردگاں چکار گِندگ آہگ ءَ اِتنت،ما ہمے تالاب ءِ دیم ءَ ننِدان ہمشی ءِ درپشناکی ءَ چاران اِتاں کہ اَناگت امریکی کونسل ءِ کارندہیں زالبولے کہ مئے ہمراہ اَت، منی کِرا اَتک ءُ نِشت ءُ من ءَ جُست ئےِ کُت کہ من آ پ ءَ چاران چی جیڑگ ءَ اِتاں۔
من نہ زانت کہ دگہ چی بُگْوشاں،’’من اے آپ ءِ آجوئی ءُ آزاتی ءَ چارگ ءَ آں کہ اے کُجام ھم جاہ ءَ یا رَنگ ءَ بہ بیت بلے پدا ھم زیبا اِنت،بہ گِندے بنی آدم ءِ ذہن ءِ ھیالانی تہ ءَ ھم انچیں آزاتی یے بہ بیت اِیں گُڑا آ ئی ءَ ہر یک نیکراہ، دودمان ، راج ءُ نسل ءِ مارشت ءُ ھیالان ءَ شرپ بکشتگ اَتءُ بلکیں مئے اے دُنیا ھم زیبا اَت،اِدا نہ ہون ریچی، ناں جنگ ءُ ناں کے کُشت ءُ کوشے بیتگ اَت۔‘‘
’’ہرچی کہ انسان جیڑ اِت ،الّم نہ اِنت کہ ہما پیم بہ بیت بلے مردمے اگاں بہ لوٹ اِیت گُڑا آ وتی جائزیںھیالاں ءُ واباں راستی جوڑ کُت کنَت۔‘‘
’’بلے ایشی واستا بے کساس جُہد لوٹیت، وھد لوٹیت ءُ بلکیں قربانی ھم ۔‘‘
’’راست اِنت ،ابید چہ اے سئیناں ہچ واب راستی ءِ نیمگ ءَ جُنز اِت نہ کنَت۔۔۔‘‘
’’ءُ بلکیں بے واب ءُ بے جُنز ءَ بنی آدم ءِ زِند چو یک نا وشیں قصہے ءِ رَنگ ءَ بیت ءُ آ ئیءِ ذہن پہ دائم دِگر ءِ غُلام ۔‘‘
مارتن لوتھر کنِک ءِ30فُٹ بُرزءُ اسپیتیں سنگ ءَ گوں تراشتگیں مُجسمہ ءِ دیم ءَ چاران آ ئیءَ گُشت ،’’من یک وابے دیستگ۔۔۔‘‘
’’چی؟‘‘من آ ئیءِ دیم ءَ چاران ھبکہی ءَ جُست کُت۔
آ ئیءَ کنَد اِت ءُ گُشْت،’’ اے منی گپ نہ بلکیں28 اگست 1963ءَ ۔۔۔‘‘دیر لہتیں پدیانکانی سر ءَ اِشارگ کنانءَ ’’اُودا آ پدیانکانی سر ءَ اُشتان ڈاکٹر مارتن لوتھر کنگ ءَ ہمے گُشتانک داتگ۔ ‘‘
’’اے گُشتانک چی ءَ بابت ءَ بیتگ؟‘‘
’’ حق،ایمنی ءُ برابری ءِ۔ءُ یک انچیں وابے یے کہ نہ تہنا آ ئیءِ بیتگ بلکیں ہر ہما امریکی ءِ بیتگ کہ آ ئی ءَ برابری ءِ سر ءَ بیسہ داشتگ،ایمنی ءِ سر ءَ بیسہ کُتگ ءُ حق ءِ گپّ منیتگ ۔دُنیا ءِ دگہ لہتیں ڈیھانی پیم ءَ امریکہ ءَ ھم کرناں چہ نسل پرستی ءِ جیڑہ ءَ اِدے چاگرد ءِ تہ ءَ پرشت ءُ پروش ( اِنتشار) ودی کُتگ بیتگ۔ ‘‘
’’مارتن لوتھر کنِگ ءَ ابید دگہ کئے اے زُمبشت( تحریک )ءِ ھاترا گیش یات کنگ بیت؟‘‘
’’چُشیں بازیں جُہدکارءُ راجی راہشون بیتگ اَنت کہ آ ہاں ھم ہمے گپ کُتگ، بلے مارتن لوتھر چہ درستاں گیش یات کنگ بیت۔‘‘
’’پرچا؟‘‘
’’ بلکیں آ ئیءِ طریقہ جِتا بیتگ۔آ ئیءِ اے گُشتانک ’’من یک وابے دیستگ ‘‘ہمانسل پرستی ءُ تعصب ءِ ھلاسی ءِ ھاترا آ ئیءَ داتگ ءُ آ ئیءَ دم پہ سہت یکیں ہبرے سر ءَ زور داتگ کہ(I believe, I believe, I believe...) ’’من بیسہ کناں، من بیسہ کناں، من بیسہ کناں۔۔۔ءُ آ ئی ءِ بیسہ ہما گپانی سر ءَ بیتگ ہما کہ مہلوک ءَ منّ اِتگ اَنت، ہمے رُژنا ہ پکری ءَ ہزارانی کساس ءَ مردم آئی ءِ ’’civil rights movement‘‘ءِ بہر جوڑ کُتگءُ مستریں گپ زانئے چی بیتگ۔۔آئیءِ گُشتانک ءِ اشکنوکانی بیست ءُ پنچ درسد (25% )مردم اسپیت پوست بیتگ اَنت۔‘‘
’’راست اِنت، مہلوک ہما مردم ءِ گَپاں گوْش داریت کہ آ مہلوک ءِ گپ ءَ کنَت۔‘‘
’’مارتن لوتھر کنِگ ءُ آ ئیءِ بیسہ ءِ سر ءَ بیسہ داروکانی سوبمندی ءِ مستریں درور مرچی امریکہ ءِ صدر اِنت۔‘‘
’’آ ئیءِ دیستگیں واب مرچی راست بیتگ۔۔۔‘‘
’’مزنے حدّے ءَ تاں راست اِنت۔ غلامی یا نسل پرستی ءِ ھلاپ ءَ لہتیں اسپیت پوستیں امریکی راہشونانی جُہد ھم گون اَنت۔‘‘
’’درور؟‘‘
’’آ پدیانکاں بچار، ہمے جاہ ءَ کہ ماتن لوتھر ءَ وتی گُشتانک داتگ ہمے جاہ ءِ بُرزی نیمگ ءَ تو ہما یونانی ترز ءِ ماڑی ءَ گِندگ ءَ ئے؟‘‘
’’ھو۔۔۔‘‘
’’اے ہما جُہد کاراں چہ یکے ءِ میموریل اِنت۔‘‘
’’آ کئے بیتگ؟‘‘
’’باریں چاراں تو زانے ءِ اگاں ناں۔۔۔آ کُجام امریکی زانتکاریں مردم اِنت کہ آ پہ وَتی نہ اُوشتوکیں جُہد ءَ زانتگ بیت، آوتی زِند ءَ باز براں بے سوب بیتگ بلکیں سک باز براں۔۔۔ بلے گُڈ سر ءَ انچو سوبمند بیتگ کہ مرچی سرجمیں دُنیا آ ئیءَ زانت،بیست ءُ دو سال ءِ عمر ءَ آئی کار و بار تباہ بیتگ، بیست ءُ سئے سال ءِ عمر ءَ ریاستی لیجس لیچر ءِ گیچینکاریاں آ بے سوب بیتگ،بیست ءُ پنچ سال ءِ عمر ءَ یک برے پدا آ ئیءِ کار ءُ بار تباہ بیتگ،بیست ءُ شَش سال ءِ عمر ءَ آئی ءَ وتی لوگ بانک بیران بئیگ دیستگ،بیست ءُ ہفت سال ءِ عمر ءَ ذہنی نادراہی ءِ آماچ بیتگ،بیست ءُ نہہ سال ءِ عُمر ءَ اسپیکر ءِ گیچینکاری ءَ بے سوب بیتگ، سی ءُ چار سال ءِ عُمر ءَ کانگریس ءِ نامینگی(نامینیشن) ءَ بے سوب بیتگ، چِہل ءُ شش سال ءِ عُمر ءَ سینٹ ءِ گیچینکاری ءَ بے سوب بیتگ، چہل ءُ ہپت سال ءِ عُمر ءَ امریکہ ءِ نائب صد ر ءِ گیچینکاری ءَ بے سوب بیتگءُ یک برے پدا چہل ءُ نُہہ سال ءِ عمر ءَ سینٹ ءِ گیچینکاری ءَ آ بے سوب بیتگ۔۔۔‘‘
من آ جُہد کار ءِ نام ہچ وَڑانہ زانت کہ آ کئے بیتگ، ءُ گُڈ سر ءَ آ ئیءَ وَت درائینت ، ’’ آ صدرابراھم لنکن بیتگ کہ ہر یک بے سوبی ءَ رَند آ ئیءَ وَت ءَ دِلپروش نہ کُتگ بلکیں پدا کوشستے کُتگءُ گُڈ سر ءَ وتی منزل ءَ سر بیتگ، پنجا ہءُ یک سال ءِ عمر ءَ امریکہ ءِ صدر گچین کنگ بیتگ ءُ مرچی آ سرجمیں دُنیا ءِ واستہ یک درورے۔‘‘
من جیڑ اِت کہ ہر یک سوبمندیں مردمے ءِ زِند ءِ دپتر ءَ چہ بازیں بے سوبیاں چکار گِندگ ءَ کئیت ،بلے ہمے بے سوبیاں گیش ہمّت ءُ کوشست گندگ کئیت۔پدا باج بَرگ یا کٹگ ہچ نہ اِنت ابید چہ ہمک بے سوبی ءَ رَند گیشتر ہمّت ءَ گوں چِست بئیگءَ۔
ما انگت مارتن لوتھر ءِ میموریل ءَ نشتگ اِت اِیں کہ آ ئیءَ دومی نیمگ ءَ اِشارگ کنان ءَ گُشت، ’’نی دیم ما آ راہ ءَ چہ دگہ میموریلے ءَ رویں۔‘‘
’’آ کئی میموریل اِنت؟‘‘
’’امریکہ ءِ سِہ ءُ دومی صدر فرینکلن ڈیلینو روزویلٹءِ ۔‘‘
اے ہمے وھد اَت کہ ما نوکی وانگ جاہ ءَ اے صد ر ءِ بابت ونتگ اَت، ما گُشْت،’’روزویلٹ 12سال ءَ صدر بیتگ ناں۔‘‘
’’ھو، اے اوّلی ءُ گُڈی رَند بیتگ کہ تاں12سال ءَ کسے امریکی صدر بیتگ۔‘‘
’’گُڑااے امریکی قانودانی ھلاپ ورزی نہ بیتگ؟‘‘
’’اِناں آ وھد ءَ چُشیں قانود نہ بیتگ ۔ 1945ءَ اے صدر ءِ بیرانی ءَ رَند امریکی آئین ءِ 22ترمیم دیم ءَ اتکگ، ہمیشی ءِ رِدا یک صدرے نی تہنا دو براں بزاں 8سالءِ واستہ گیچین بیت کنَت۔‘‘
’’بلے آ پرچا 12سالاں تاں صدر بیتگ، زانا ںآ مر ے بیتگ؟‘‘
آ کندگ ءَ لَگ اِت،’’مئے مُلکءَ جمہوریت ءِ درورے منّگ بیت اِداآمریت ءِ جُست چِست نہ بیت،اے صدر ءِ دور ءَ
the great depressionءَ گوں ءُ پدا دومی جہانی جنگ ءَ گوں مانگیشگ ءِ سبب ءَ گیچینکاری دارگ بیتگ اَنت۔ یک نیمگے اے صدر ءِ دور ءِ بِنداتی سالاں امریکہ گوں معاشی جنجالاں مانگیشیتگ ،پداہمے صدر ءِ دور ءَ دومی جہانی جنگ ءَ رَند امریکہ دُنیا ءِ تہءَ سپر پاور ءِ نام ءَ زانگ بیتگ۔۔۔ ‘‘
آ ئیءِ قلم اُوشتات،دپتر ءِ دَپ ءَ گوں ہمے گپّاں بنَد کنگ ءَ ، یک برے پَدا آدریگ ءَ ڈن تہاری ءَ چارگ ءَ لَگ اِتءُ گوں وَ ت ہمتران بیان وَت ءَ جُستے کُت، مُلکی پالیسی مُلک ءَ نشتگیں مردمانی زِند ءِ تہ ءَ بدلی آؤرت کن اَنت ؟مُلکی قانود مردمانی زِند ءَ اَثر مند کُت کَن اَنت؟ آ ئیءَ جیڑ اِت کہ اگاں مُلکی پالیسی ءُ قانوداں بدلی آؤرت بُکتیں گُڑا چُشیں ہزارانی پالیسی ءُ قانود دُنیا ءِ ہر یک ملکےءِ تہ ءَ اَست بلے انگت دُنیا ءِ بازیں مُلکاں پرچا ایمنی نیست، برابری نیست،حق نیست، مہر ءُ دوستی ھلاس اِنت، کُشت ءُ کوش اِنت، چِست ءُ ایر اِنت ، کسی دِل لاپ ءَ نہ اِنت، کسی چم سارت نہ بنَت۔۔۔ پدا جیڑ اِت ئےِ کہ بلکیں ہما جاہاں کہ پالیسی ءُ قانود پہ درستاں جوڑ کنگ نہ بنت، ہما جاہاں بدلی آ رگ سک گراں اِنت ءُ پدا چُشیں جاہاں اگاں کسَے تچکیں گپ بہ جنَت گُڑا ہما مستریں چِست ءُ ایری زانگ بیت۔آ سرپد بیت کہ بلکیں آ ئیءِ اے پکر رَد ھم بیت کنَت بلے پدا ترانگاں کپَت جون ایلیاء ءِ ہما گپ ءِ کہ’ہرچی کہ من گنداں ،ہما من گُشاں، وتی شہر ءِ مستریں فسادی بئیگ ءِ شگان ءَ مردم منی سرءَ مُشاں۔۔۔‘ ‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
آ وتی وانگ جاہ ءِ کتابجاہ ءَ نشتگ اَت بلے چمّے دریگ ءِ نیمگءَ اِتنت۔ بزیں جمبر آزمان ءِ سر ءَ چو پاگے بندان اِتنتءُ زمین ءِ دِلبند ءَ چو منگیر ءِ پیم ءَ ساھگ کنان تہاری یے مانشانگا اِت اَنت۔آ ئیءَ جیڑ اِت کہ نی آجمبر،آ ہانی ساھگ ءُ تہاری، اُودے سمین ءِ سارتی ، دیر ظاہریں کوہانی سر ءِ اسپیتیں برف، اُودے آپ ریچانی سنج ءُ بہ گنِدئے اُودے قدرت ءِ زُبان آ ئیءِ زِند ءِ یک بہرے جوڑ بیتگ ،نی آ زانگ ءَ اَت کہ زند کدی یک پیم ءَ وَت ءَ نہ داریت، ایشی دروشم وھدءُ عُمر ءِ ہمرائیءَ بدل بیان بنَت ءُ بلکیں زِند ءِ ڈولداری ھم ہمیش اِنت۔ پدا زِند ءِ ہر یک دروشم ءُ رنگ ءَ گوں بنی آدم ءَ الّم مہر کنگی اِنت ۔۔۔اگاں ناں ،زِند ءِ ڈولداری چو جمبرانی پیم ءَ گوْات ءِ ہمرائیءَ گار بیان بیت ، ءُ انسان تہنا زندگ بیت بلے آ چہ تہ ءَ گیمریت۔۔۔آ انگت ڈن ءَ چاران اَت کہ ھوْررِچگ ءَ لگ اِت ءُ دمانے پدھوْر ءِ ہمرائی ءَ تُرْگلانی رِچگ ءَ انچو سما بیت کہ آزمانءَ ہما بستگیں پاگ ءَ کَسے پچ کنان اَت ءُ چہ ہمشی ءَ اسپیتیں لال رچان زمین ءَ سر ءَ ھوْر ءِ رتکگیں آپانی تہ ءَ سِٹ وَران اِتنت۔گوں وَت ہمتران بیان آ ئیءَ گُشْت’’ہچ چیز ءَ وَت ءَ پہ ھوْر ءِ ترْمپاں یا تُْرنگلاں نہ داشتگ ، ہر چیزے وتی وھد ءِ سر ءَ اِنت۔۔۔چو زند ءِ پیم ءَ کہ وَتی تَب ءَ دیم ءَ جُنزان اِنت ۔۔۔‘‘
آ سرپد بوت کہ اگاں بنی آدم دُنیا ءِ جتاجتاہیں جاہاں چہ سیادی داروکیں مردماں گِندیت، آ سرپد بیت کہ دُنیا چنچو کسان اِنت ءُ بلکیں آ سرجمیں تپاوتاں شموشیت ءُ بس انسان ءَ گوں انساں ءِ سیادی ءِ بابت ءَ جیڑ یت بلے دُنیا اے جِتاہیں موسم ءُ پدا دُنیا ءِ سرجمیں شوہاز بنی آدم ءَ باور کنائین اَنت کہ اے دُنیا سک مَزن اِنت ۔۔۔بلکیں سک باز، ایشی سرجم ءَ چارگ ءُ شوہازگ انسان ءِ وس ءُ واک ءَ چہ ڈن اِنت۔
اے نوکیں جاہ پہ آ ئیءَ نی یک کُہنیں قصہی دُنیایے جوڑ بیتگ اَت۔ آ ہما پَشت کپتگیں ماہانی بابت ءَ جیڑ گ ءَ لَگ اِت کہ نی آ ئیءِ شوہاز بس دگہ لہتیں ماہاں تاں زِندگ اَت ءُ پدا پہ دائم آ وھدءُ یات نمیران بنَت یا بلکیں یک دگہ رنگے ءَ آشوہازپہ دائم زِند ءُ برجاہ بیت۔۔۔
آ پدا کتابجاہ ءِ تہ ءَ چارگ ءَ لَگ اِت،اُودا بازیں مردمے نشتگ ءُ وانگ ءَ اِتنتءُ دگہ بازینے ءِ روگ ءُ آہگ ھم برجا ہ اَت۔۔۔بلے پدا ھم یک جِتاہیں ھاموشی یے گوں آ ئیءَ ہلوت کناں اَت ہمے کہ آ ئیءَ وَتی زِرد ءِ مارشتاں سرپد بئیگ ءِ جُہد ءَ پرمائیگ ءَ اَتءُ ہمشی ءَ گوںآ وتی زِند ءِ قصّہ ءَ وتی چمّانی دیم ءَ چو آدینکءِ پیم ءَ گِندگ ءَ اَت ءُ بازیں چیز پہ آ ئیءِ ذہن ءَ باور ءَ ڈن اِت اَنت، چو کہ گوْستگیں روچ ءِ ترْانگاں کپان آ ئیءَ یات کُت کہ چہ وانگ جاہ ءَ وَھدے کہ آ لوگ ءَ سر بیتگ اَت گُڑا آ ئی ءَ دیست کہ پہ آ ئی ءَ یک نمدی اتکگ۔
آ ئیءَ ہچ اندازگ نیست اَت کہ آ کاگد کئے ءَ ءُ پرچا روان داتگ، بلے انچو کہ آئیءَ وَنت آئی ءِ واہشتاں چہ چکاریں چم گیشتر رُژنا بیت اَنتءُ آ ئیءِ ذہن پہ وَت ءَ انگت مستریں واب گندگ ءَ لگ اِت۔ پہ آ ئیءَ لبز درچنگ گران اَت کہ آ چی بُگْوشیت۔ ہما ڈیھ ءَ کہ آ چو یک مہمان ، مسافر ، نودربریا رضاکارے ءِ پیم ءَ اتکگ اَت ہمے ڈیھ ءِ صدر ءِ نیمگ ءَ چہ پہ آ ئی ءَ 117 کلاک رضاکارانہ کار ءِ ہاترا اے نمدی رستگ اَت۔آ سہت ءُ مان ہمے نمدی ءَ چارگ ءَ اَت ءُ وانگ ءَ اَت بلے اناگت یک گپّے ءِ ترانگ ءَ کپت کہ مُدام آ ئیءَ وتی یک دزگوہارے کہ تُرکی ءَ چہ اتکگ اَت ہمائی ءِ دَپ ءَ اشکُتگ اَت، عہداں تُرکی ءَ آدینک کدی ھم راستی نیمگ ءَ درنجگ نہ بیتگ اَنت، پرچا کہ مردمانی لیکہ ہمیش بیتگ کہ پہ بنی آدم ءَ وتی عکس ءِ زیات چارگ شر نہ اِنت،چو کہ انسان اگاں وَتی زِرد ءُ ارواہ ءِ بابت ءَ زیات بہ جیڑ اِیتءُ وتی پَداں بہ شوہازیت یا وتی زند ءِ نقشاں دم پہ سہت بچاریت گُڑاآ یکیں جاہ ءَ اُوشتیت ءُ ّ آ ئیءِ سپر کدی دیم ءَ نہ جُنزیت۔۔۔آ ئی ءَ جیڑ اِت کہ آ ئیءِ سپَر اَنگت برجا ہ اِنت، آ انگت اُودا سر نہ اِنت کہ آ ئیءَ سر بئیگ لوٹ اِیتءُ راہ ءِ نیم ءَ آ ئیءَ اوشتگی ھم نہ اِنت۔آ نمدی ءِ لبز لبزپہ آ نودربرءَ مزنیں دِلبڈی ءُ سوبمندی یے سبب جوڑ بیتگ اِتنت بلے پہ آ ئی ءَ انگت مزنیں جُہد ءُ راہے پشت کپتگ اَت، ہمے سبب اَت کہ آ ئی ءَ ہمے نمدی وَتی کمرہ ءِ یک انچیں جاہے ءَ ایر کُت کہ پدا بس سال ءِ گُڈ سر ءَ بس بہ گِند اِیت ئےِ ، ہما وھد ءَ آ ئی ءِ زِند ءِ اے قصّہ ءَ ھلاس کنَت ءُ پہ یک نوکیں سپرے ءَ سر گِریت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
روبرکتءِ وَھدءَ آ وتی کمرہ ءِ دریگ ءِ دپ ءَ نِشتگ اَت ۔آزمان ءِ جتِا جِتاہیں رنگ آ ئی ءِ چمّانی تہ ءَ دَرپشنان اِتنت ۔آ ہمے رَنگاں چو زِند ءِ عجبیں رنگ ءُ موسمانی وَڑ ءَ چارگ ءَ اَتءُ جیڑ اِت ئےِ ’’ اے ابرم ءِ رنگ ھم جتا اَنتءُ قدرت ءِ کار ھم ۔۔۔بلے اے گپ ءَ من انگت سرپد نہ باں کہ پرچا بنی آدم وتی زند ءَ بیتگیں ہر یک چیزے ءَ وتی بہَت کارگُشیت؟ بلکیں،بنی آدم ءِ زِند ءَ بیتگیں ہپتاد سرسد(70%) چیز انچیں اَنت کہ آئی ءِ جِند ءِ زُرتگیں فیصلہانی برورد اَنتءُ اگاں ہر چیزے ءَ گوں بہَت ءُ نصیب ءَ کار بہ داشت اِیں گُڑاپاکیں ھُدا ءَ بنی آدم ءَ را عقل ءُ ہوش نہ داتگ اَت۔۔۔‘‘
اے کسانکیں سپر ءِ ھود پراہ بیان ءُ آ کسانکیں شہَر ءِ کسانیں جنِک ءِ ذہنی پکر ھم وَدّان اِتنت، ہم روچ پہ آ ئی ءَ نوکے زانتی روچے اَت، نوکیں مردماں گوں گپ جنَگءُ نوکیں جاہاں چاران ، آ وَتی زِند ءَ کدی راستی ءُ کدی واب ءُ ھیالی دُنیاہے سرپد بئیگ ءَ اَت۔ انچو چیز آ ئی ءِ دیم ءَ بئیگ ءَ اَت ءُ بازیں کار آ ئی ءَ وتی نزوریں کوپگاں ھم زُرتگ اَت بلے کدی اگاں وھدے رستگ گُڑا ہمے دریگ ءِ دیم ءَ ننِدان بازیں چیزانی بابت جیڑ اِتگ اِتئےِ یا وتی رودپتر ءِ تہ ءَ زند ءِ یک نوکیں قصہے نبیستگ اِتئےِ۔نی آ جاہ ءَ بس دگہ لہتیں ماہ پشتکپتگ اَت ءُ آئی ءَ ہچ اندازگ ھم نیست اَت کہ دیم ءَ دگہ چی بئیگی اَت،بلے گوْستگیں روچانی قصّہ آئی ءَ الّم یات اِتنت، چو کہ لہتیں روچ ساری آ پدا امریکہ ءِ روبرکتی گوریچی د مگ ءِ ریاست واشنگٹن ءَ شُتگ اَت، اے براں آ والا والا ءَ نہ بلکیں آ ریاست ءِ مستریں شہَر سیاٹل (Seattle) ءِ گِندگ ءَ گوں وتی کمیونٹی جہگیر(ریپریزنٹیٹیو )ءُ دگہ بیست ءُ چار نودربراں شُتگ اَت۔
آ انگت ہمے دریگ ءِ دیم ءَ نشتگ اَت ءُ ڈن ءَ تہاری چاریں نیمگ ءَ انچو شِنگ اِتگ اَت گُشئے پیرزالے ءَ آزمان ءِ دیم ءَ سیاہیں سریگے پِر داتگ ۔آ بے سما ءُ تہنا نشتگ اَت کہ اناگت کسَے آ ئی ءِ کمرہ ءِ بتی روک کُتءُ جُست کُت،’’تہاری زانا انچو وَش اِنت؟‘‘
سارا یک برے پداچہ نائیجریا ءَ اتکگ اَت۔ چو کہ منال بازیں روچاں اُودا نہ بیتگ، آئی ءَ ہچ اندازگ ھم نیست اَت کہ سارا پدا اوریگن ءَ کئیت۔ آ ئی ءَ گوں مزنیں توارے ءَ جُست کُت،’’تو کدی اتکگ ئے؟‘‘
’’من ءَ دو روچ بیت ، توزاناں انچو دَم بُرتگ کہ کمرہ ءِ بتی ھم روک نہ کُتگ یا کہ ترا تہاری وَش بیت۔۔۔تو انّی بیگاہ ءَ سر بیتگ ئے ناں؟‘‘
’’ھو۔‘‘
’’چون اَت بِل گیٹس ءِ شَہر، سیاٹل؟‘‘
’’قدرت ءُ انسان ءِ جوڑ کُتگیں زیبائی ءَ چکار۔‘‘
’’شریں تئی کار کہ تو نائیجریا ءَ زالبولانی ہاترا کنگا اِتئےِ ،چون روگا اِنت ؟‘‘
’’کار شر روگا اَت۔۔۔‘‘ آ ئی توار جہل شُت۔
’’شر روگا اَت؟بزاں؟‘‘
’’منی گُْشگ ءِ مقصد اِیش اَت کہ کار انگت برجا اِنت، منی ہمودے لہتیں دزگوہار انگت کاراں دیم ءَ بران اَنت بلے من کمے وھد ءِ ھاترا یلہ داتگ۔‘‘
’’سبب؟‘‘
’’یکے من لوٹاں کہ سالے کپَے یک امریکی یونیورسٹی ءَ بگوازیناں تانکہ من گیشتر در ببراں ءُ وتی کارءِ تہ ءَ گہتری بیاراں،بلے اگاں راستیں گپ ءَ بکناں گُڑا منی دِل اُود ءِ یلہ دئیگ ءَ نہ منّگ ءَ اَت ھم۔۔۔‘‘
’’پرچا؟‘‘
’’تو زان ئے انسان ءِ مستریں وَشی چی اِنت؟‘‘
’’چو بازیں چیز بیت کن اَنت، بلے اگاں اِنسان کسانکیں جُہدے پہ دگہ کسے ءِ دردءُ پاھاراں ھلاس کنگ ءَ سوبمند بہ بیت گُڑا آ ئی ءَ ہما وَشی رَسیت آ ئی ءِ اندازگ کنگ ھم انسان ءَ سکون دَنت۔‘‘
’’ھو، اے گوْستگیں لہتیں سالانی تہ ءَ من دُنیا ءِ یک انچیں جاہے ءَ کار کُتگ کہ اُدوا ہچ نظام شر نہ اِنت، اُودا سیاسی زور رَدیں وَڑے ءَ کار مرز بیت، اُدا مذہب سیاست ءُ زور ءِ لیبونکے، اُداکسان ءَ چہ کسانے جیڑہ چو کہ انسانءِ چہ بُنیادی حق ءَ زبہری ءُ مزن ءَ چہ مزنیں جیڑہ چو کہ بیگواہی،میگا کرپشن،کُشت ءُ کوش۔۔۔‘‘
’’اے چیزاں من سرپداں بلے اگاں اے چیزانی پُشدر ءَ بِچار اِیں گُڑا اے لہتیں مردمءُ ادارہانی نزوری چہ پیداک کُتگیں جاوراں۔‘‘
’’ھو، تئی ھیالاں انسان ءِ مستریں تُرس چی اَنت؟‘‘
’’اے ھم بازینے بیت کن اَنت،بلکیں جان، مال، ننگ۔۔۔‘‘
’’ام م م۔۔۔اے ھم بیت کن اَنت۔تو ہمے گپ کہ کُت اَنت، انسان ءِ مستریں وشی دگر ءَ وشی ءِ تہ ءَ گِندگ اِنت، اے گوْستگیں سالاں من بزگ ءُ واریں زالبولان ءَ وانگ ءُ زانگ ءَ دیستگ، آہان ءَ وتی حق ءِ ھاترا اُوشتگ ءَ دیستگ، آ ہان ءَ خودمختار بئیگ ءَ دیستگ۔۔۔بلے بژن اِنت کہ اے کار ءِ کنگ نی اُدا تُرس ءَ ھالیک نہ اِنت۔۔۔من اُمیت کناں کہ اے جاور بدل بہ بنت ءُ اے کار ءَ پدا دیم ءَ بُرت بکناں۔‘‘
’’ھو،شری ءِ اُمیت پہ دائم زندگ دارگی اِنت۔۔۔‘‘
’’من ءَ سیاٹل ءِ جُست ھم کنگی اَت بلے انّی من رواں کہ منی یونیورسٹی ءِ فارم ھم من ءَ پُرکنگی اَنت۔‘‘
سارا جہل ءِ کمرہ ءَ شُت ۔ آ ئی ءِ کُتگیں گپ منال ءِ ذہن ءِ تہ ءَ انگت چکرگا اِتنت ءُ لہتیں وَڑا آ وَت ءَ ھمچو ڈالچاریں مہلوکے زانگ ءَ اَت چو کہ سارا ءِ پیش کُتگیں جیڑہ آ ئی ءِ ھم جیڑ ہ اِتنت۔۔۔بلے اے چیز آ ئی ءِ ہمروچیگیں زند ءِ بہر اِتنت پمشکا ایشانی بابت ءَ زیات جیڑگ آ ئی ءَ پہ وَت ءَ پائدگیں چیزے نہ لیک اِت ءُ وتی رودپتر ءَ گوں ہمتران بیان نبیس اِتئےِ۔
’’بہ گندئے آ بنی آد م بلکیں وش بہَتے کہ آ ئی ءَ کُجا نہ کُجاکسانُکیں آسراہے اَست۔۔۔اگاں پدمنتگی ءِ سر گواْت آ ئی ءَ تیلانک دَنت گُڑا آ وَتی راہ ءَ دمان ءَ ترینت کنَت، بلے آ مردم کُجا روت کہ آ ئی ءَ پہ وت ءَ دگہ ہچ راہ گندگ نئیت۔۔۔ ھیر اے انچیں بُن گپے کہ پہ دائم رواں بیت۔ ۔۔اِدے مزنیں شہراں چو کہ سیاٹل ءِ پیمیناں مزنیں ماڑیانی دیم پہ دیم مردم اے گپ ءَ کدی سما ھم کُت نہ کنَت کہ زند کدی گراں ھم بیت کنَت ،بلے ما زاناں، ما دیستگ، من ماریتگ۔۔۔ءُ بار بار من وَت ءَ جُست کناں، کہ ما چی کنگا بیتگ اِیں وَھدے کہ دُنیا ءِ اے نوکیں بَہر آباد بیتگءُ انچو دیمروئی کُتگ ئےِ۔
 |
| Space Needle Seattle |
(Space Needle) اَت۔ چہ دیر ءَ انچو زانگت دئیگ ءَ اَت کہ سئے مزنیں گُد دوچگی سیچن اُوشتاتگ ءُ آہانی سر ءَ یک گولیں کاشیگے گوں دپ گِر ءَ اِیر اِنت۔ ۔۔بلے ما چہ شہر ءَ دیر سر کشتگ اَت ءُ نی اے بُرزتریں ماڑی ھم چو روچ ءِ دیم ءَ لہتیں لکیرانی ساھگ ءِ پیم ءَ گندگ آیگا اِتنت۔شہر ءِ دومی نیم ءَ سر بئیگ ءِ کلاکے گوْزگ ءَ گوں یک برے پدامارا ہمے بوجیگے سیاٹل ءَ یلہ دات ءُ نی ہمے 600فُٹ بُرزیں ماڑی اسپیس نیڈل ءِ چارگ وھد اَت۔ اوّل سر ءَ تہنا نودربرانی یک بہرے لِفٹ ءَ سوار بیت۔ ہمینچو کہ اے لفٹ بُرزتر روان اَت،ہمینچو سیاٹل شہر مستر گندگ آہگ ءَ اَت ، ما وھدے کہ ایشی بُرز تریں جاہ ءَ سر بیتیں گُڑا اُودابے کساس دگہ مردم ھم موجود اَت ۔اے یک ریسٹورانٹے ءِ پیمیں جاہے اَت ۔ما سہی ءُ سرپد نہ بیتگ اِت اِیں کہ اے ماڑی ءِ بُرزتریں جاہ بزاں اے گولیں ویسٹورانٹ مزان مزان ءَ گول گول چکریت ءُ مردم ءَ سما ھم نہ بیت۔اے گولیں ریسٹورانٹ ءِ چاریں نیمگ چو بالکنی ءِ پیم ءَ اِتاں۔اُودا بازیں مردمے اوشتاتگ ءُ جہل ءَ سیاٹل شہر ءَ چارگ ءَ اَت، من تاں دیراں ہمے لمب ءَ اوتشتاتاں ءُ اے شہر ءِ قدرت ءُ انسان ءِ جوڑ کُتگیں جاہاں چاران اِتاں کہ اناگت انچو سما بئیگ ءَ اَت کہ ندارگ بدل بیان اِیں، بُندر ءَ اے ہمے ماڑی اَت کہ وھد وھد ءِ سر ءَ مزان ءَ گول چکراتگ بلے انچیں رفتارے ءَ کہ انسان ءَ سما ھم نہ بیت۔ ما اشکتگ اَت کہ اے ماڑی 1962ءَ جوڑ کنگ بیتگ۔ اے الّم ھیال کنگی گپے اَت کہ ہما وھد ءَ ھم آہانی کِر ءَ چُشیں انجنئیر ءُ ٹیکنالوجی بیتگ ءُ پدا مستریں ہبر اِش اَت کہ انچو وھدگوْزگ ءَ پد ھم اے ماڑی ہما پیم نوک گندگ آہگ ءَ اَت۔
 |
| Rock and Roll Museum |
چین ءَ سیادی داروکیں منی نوکیں دزگوہار میانا(Meana)ءُ جرمنی ءَ سیادی داروکیں فیلی سیتس(Filicitus)، ہر دو ساز ءُ زیمل ءِ ھُب داروک ءِ اِتنت۔ مزنیں ھالانی تہ ءَ ساز ءُ زیمل ءَ امریکی راج دپتر ءَ نا م کشوکانی عکس درنجیتگ اِتنت۔ ءُ ڈیجیٹل ٹچ اسکرین (Touch Screen)ءِ سرءَ آ ہانی باروا زانتکاری زیرگ ءِ آ سراتی ھم اَست اَت۔ چُشیں چیزے نہ اِنت کہ اُودے سرکار ءَ یلہ داتگ ءُ دودمان کہ بلکیں لہتیں جاہاں چہ مذہب گیش انسان ءِ زند ءِ بہر اِنت، چی پیم ءَ پہ ایشی ءَ ھم کار کنگ بیتگ اَت۔
سیاٹل ءِ یک ھاسیں گپے ایش اِنت کہ ایشی ءِ بازیں جاہاں زمین ءِ چیراوھداں بازیں جاہ نوڑ کنگ بیتگ اَت،اے پیم ءَ مئے گروپ ءَ را سیاٹل ءِ زمین چیر یں جاہاں برگ بیت۔یک دروازگے ءِ تہ ءَ چہ پدیانکاں جَہل ایر آ ہگ ءَ گوں ما سیاٹل انڈر گرؤنڈ ءَ سر بیت اِیں۔ اُودا سر بئیگ ءَ پیش من سرپد بیتگاں کہ بلکیں زمین ءِ چیر تہار بیت اِین بلے زمین ءِ چیرا لیٹ ءُ کار اَت ، تر ءُ تابی دگہ ھم مردم اَست اَت۔ چو زیادہیں جاہ لہتیں کشکانی پیم ءَ اِتنت ءُ لہتیں جاہ وھدیگیں کمرہانی پیم ءَ اِتنت۔ تاں دیراں ہمے کشکانی تہءَ روان روان ما پدا لہتیں پدیانکانی کِر ءَ رَست اِیں ءُ ہمشی ءَ گوں ما دیم ءَ دروازگ ءَ پدا شہر ءِ تہ ءَ سر بیت اِیں کہ اُدا مزنیں دگانی سر ءَ گاڑیانی روگ ءُ آہگ اَت، بازیں مردم چو زیت زیت ءَ انگو آنگو روان اِت اَنت، کَس کسیگ نہ اَتءُ ہمے مزن شہَر ءِ تہءَ ما بیست ءُ پنچیں درملکی نودربر ءُ وتی امریکی ایپریزنٹیٹو گُشئے یک دگہ شوہازے ءَ سر گپتگ اِت اِیںءُ آسر شوہاز یک انچیں جاہے ءَ اَت کہ اُودا یک مزنیں دیوار ءِ سر ءَ ھُشکیں رنگ رنگ ءِ لبان لچیتگ اَت، ھُشکیں لبان۔۔۔اے جاہ چہ (Seattle Gum Wall)ءِ نام ءَ زانگ بیتگ اَ ت۔ پما چُشیں جاہانی بلکیں انچو ارزشت نہ بیت بلے اُودا اے یک سکیں نامداریں جاہے اَت ءُ ہر تر ءُ تابی مردم الّم اے دیوار ءِ چارگ ءَ شُتگ اَت چو کہ چین ءَ دا گریٹ چائینہ وال اِنت بلکیں اے پیم ءَ پہ سیاٹل ءَ سیاٹل گم وال۔‘‘
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
’’وھد گوْزگ ءَ دیر نہ جنَت، باندا ہما ھاسیں روچ اَنت کہ من بلکیں پہ آ ئی ءَ چہ کرناں وَدار کُتگ۔۔۔‘‘ وانگ جاہ ءَ چہ لوگ ءَ پاداں آیان آ گوں وَت ہمتران اَت۔ آ ہمے کِشک ءِ دَپ ءَ اُشتات ۔ جون ءِ ماہ اَت بلے انگت گوات ءِ تہ ءَ سارتی مارگ بئیگ ءَ اَت، سبزیں کاہ ءُ بُرزیں درچک گوْات ءِ ھوالہ سُران اِتنت بلے پدا ھم چو مُہکمی ءَ اُوشتان گُشئے منال ءِ چمّانی تہ ءَ چارگ ءَ اِتنت، دیر لہتیں بُرزیں کوہ ظاہر اَت،ہمے کہ آئی ءَ مُدام گوں برف ءَ دیستگ اِتنت بلے نی آہانی برف ھم آپ بیتگ اِت اَنت، پدادومی نیمگ ءَ ونٹر لیک ھم نی ھُشک ءُ ھالیگ اَت ۔ آ ئی ءَ جیڑ اِت کہ دگہ سالے پدا زمستانے بئیت ءُ یک برے پدا اُوریگن ءَ ھوْر ریچان بیت، بزیں جمبر پدا اُودا ساھگ کن اَنت ، آ میدان پداکْورے ءِ پیم ءَ آپ ءَ سر ریچ بیت،پدا آ کوہ گوں برف ءَ مانپوش اَنت ءُ پدا سارتیں سمین یک شل ءَ کشیت،بلے اے سرجمیں ندارگاں نی آ پدا بلکیں کدی نہ گندیت ءُ تاں آ وھد ءَ کہ دگہ زمستانے بئیت آ چہ اوریگن ءَ باز دیر روت۔۔۔سک باز۔۔۔ءُ اوریگن چو یک وابی دُنیا ءِ پیم ءَ آ ئی ءِ یاتاں ھوار بیت۔آ وابی دُنیا ءَ پہ آ ئی ءَ نی تہنا دگہ یک ماہے پشَت کپتگ اَت،بلے وانگ جاہ ءِ وانگ اے گُڈی روچ اَت ،بانداتگیں روچ آ ئی ءِ زِند ءِ مستریں روچ اَت۔ہائی اسکول گریجوئیشن۔۔۔آ دیراُشتان وَتی وانگ جاہ ءِ ماڑی ءَ چارگ ءَ لگ اِت ءُ دِل ءَ جیڑ اِتئےِ کہ راستیں معناہاں زانت ءِ شوہاز ، پکر ءِ جُہلانکی، تخلق ءِ ارزشت، تحقیق ءُ تجربہءِ معنا ءُ بستار دراہ آ ئی ءَ ہمے جاہ دیستگ اَت بلے اے دراہیں لبزاں اَنگت پہ آ ئی مَزن اِتنت چو کہ آ انگت آہانی راستیں معناہاں سر پد نہ اَت ، اے تہنا بنداتے اَت۔۔۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ماہکانی شپے اَت بلے آ ئی ءِ ھیالانی دُنیا ءَ ماہکانی رُژن ءِ ہمرائی ءَ ساچانی یے آزمان ءِ دیم ءَ منگیر بندان اَت ۔کوش ءِ گوْات یک شلاں کشّگ ءَ اَت، گُشئے چہ بازیں کرناں ودار ءِ پتّر ءَ نِندگ ءَ پد پہ آ ئی ءَ لوار ءُ تبَد ھلاس اَت،گُشئے آ کساں سال ءِ سر ءِ سریگ ءَ زِند ءِ دراہیں جیڑہ ءُ زِرد ءِ دراہیں پاہار پہ دائم چنڈتگ اِ تنت۔
’’ہمے روچ ءِ ودار من ءَ بلکیں چہ کرناں بیتگ، مرچی ہمے روچ اَت۔سہب ءِ سرءَ کوکیل ہائی اسکول ءِ رَسگ ءَ گوں من تہنا وَتی کلاس ءِ نودربر دیستگ اَنت بلے مرچی ہر کسَی سر ءَ یک کُلاہے ءِ پیمیں چیزے اَت ءُ ہر کَس ءَ یک درجیں کوٹے گوْر ءَ اَت ۔ اے گریجوئیشن ءِ روچ اَت ۔ مزنیں ھال ءِ نیمگءَ روگ ءِ وَھد نزیک اَت ۔ دگہ نودربرانی پیم ءَ من ھم وتی گام تُرْند کُت اَنت ءُ اُودا سدانی کساس ءَ مہلوک کُرسیانی سر ءَ نشتگ اَت ءُ نیام ءَ سُہریں قالین ءِ سر ءَ چہ نودربریک پہ یک روان وتی سَندءَ گِران اِتنت، چاپانی توار ءَ سرجمیں ھال وتی سر ءَ زُرتگ اَت۔مرچی من وتی ہماتیاب دپی شہر ءَ چہ اِدا سر بئیگ ءِ راہانی سر ءَ چمشانک دیاں گُڑا من بازبراں لیکاں کہ اے بلکیں یک نہ بئیوکیں کارے بیتگ ایشی تہ ءَ بے کساس جیڑ ہ ءُ جنجال بیتگ،بلے پہ بنی آدمءَ زند ءِ جیڑہ دو چیز کُت کن اَنت؛ یکے آ ئی ءِ پکر ءُ ھیالانی گاماں پہ دائم اُوشتارین اَنت یا آ ئی ءَ انچو تُرندیں گام زیرگ ءَ پرما ینَت کہ انسان پکر(تصّور )ھم کُت نہ کَنت۔اے پیم ءَ ہمے جیڑہ پہ آ ئی ءَ بندش ءِ جاہ ءَ رحمت ءَ کمتر نہ بنَت ۔مرچی من جیڑاں کہ من تہنا یک سپرے ءَ دراَتکگ اِتاں بلے کوکیل شہر ءَ دگہ بازیں یات پہ من سوگات کُتگ ۔
مرچیگیں مراگش ءِ ھلاسی ءَ ساری منی مہمانداریں کہول،سارا، نینسی منی ہما پیرزالیں دزگوہار ءُ مِسس پنکسٹن دراہ منی نزیک ءَ اَتک اَنت، ہر کس ءَ پہ من یک لفافہے گون اَت۔ہر یک لفافہے تہ ءَ پہ من یک نمدیے ءُ یک سوگاتے اَت ءُ درستاں چہ مستریں سوگات چہ مسس پنکسٹن ءِ نیمگ ءَ اَت۔۔۔ڈزنی لینڈ کیلی فورنیا ءِ ٹکٹ!‘‘
اے نبشتہ کنگ ءَ گوں آ ئی ءَ وتی رودپتر ءِ دَپ بَند کُتءُ ہمے دپتر ءَ گوں دوہیں دستاں داران، دریگ ءَ ڈن ماہکانی ءِ رُژن ءَ چارگ ءَ اَت ءُ سرپد بیت کہ بنی آدم ءِ زِند ءِ قصہ ھم چو ماہ ءِ پیم ءَ اِنت کدی گوں ماہ درپش ءَ رُژناہ اِنت ءُ کدی جمبرانی پُشت ءَ گار ءُ بیگواہ،بلے ہر دو زند ءِ بَھر اَنت۔۔۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
کیلی فورنیا ءِ پادین ءَ لوس اینجلس ءِ نزیک ءَ ایناہائیم ءِ شہر ءَ رَسگ ءَ پیسر دو روچی مزنیں سپرے آئی ءَ گوں مسس پنکسٹن ءُ دو چینی گوْنڈواں گوْزینتگ اَت۔ چہ اوریگن ءَ سُہب ءِ مہلہ ءَ در آیگ ءَ پد بیگاہ ءِ وَھد ءَ دُنیا ءِ بُرزتریں ءُ کہنتریں درچکانی
 |
| Red Wood Tree |
اوریگن ءِ پادین ءُ کیلی فورنیاءِ سرین ءَ اے درچکءُ چہ اِیشاں انگت دیر سپر کناں داں دومی روچ ءِ بیگاہ ءَ ھالیکیں کِشک ھلاس بیت اَنت ءُ ہر یک دَگے چہ گاڑیاں چکاربیان ءَ آ ئی ءَ دیست ۔۔۔ آہانی گاڑی کشک ءِ سر ءَ مزّان مزّان ءَ دیم ءَ روگ ءَ اَت۔ گاڑی ءِ دریگ ءِ پچ کنگ ءَ گوں اوّلی براں آ ئی ءَ امریکہ ءِ گوْات ءِ تہءَ نمبی ءُ موسم ءِ تہ ءَ تبد یے ماراِت۔پدا اوّلی براں کِشکانی کنارگ ءَ مچ ءُ نالگین ءِ درچکے دیست۔ روچ وتی تب ءَ درپشان بہ گِند ئے مچّانی ناہاں پچّان ءُ کاہاں تلاہی دروشم دیان زَرد ترّینگ ءَ اَت۔
چو کہ اے ریاست اوریگن ءِ جہلی نیمگ ءَ کئیت ءُ پدا امریکہ ءِ زرباری روایرشُتی (South Western)نیمگ ءَ کپیت پمشکااُودے موسم ءِ تہ ءَ نمبی ءُ کمے بازُ تبدی یے مارگ بیتءُ چوناہاھم اے جون ءِ لوِاریں ماہ اَت۔
 |
| Red Wood Deck |
وَھدے کہ آجہلءَ اِیر اَتک ،آئی ءَ ہما چینی گوْانڈو بیکی دیست، ہمشیءِ ہمرائی آ ہما کمرہ ءَ شُت کہ آئی دئیگ بیتگ اَت۔
دومی سُہب ءَ آ روچ ءِ اوّلی برانزاں چہ بُرزءِ ہما دریگ ءَ چارگ ءَ سر گپتگ اَت کہ آ مستریں ھال ءِ تہ ءَ اُوشتات، اُودا درنجتگیں عکساں چاران بیت، چہ ہمے عکسانی اسپیت ءُ سیاہیں رنگاں ءُ آہانی کِر ءَ نبشتگیں تاریخاں واناں، آ ئی ءَ اندازگ جَت کہ آ لوگ ھم کُہنیں زمانگی لوگے اَت بلکیں ہشتاد یا کہ سد سال کُہن۔۔۔آ انگت ہمے عکساں چاران اَت کہ یک جان ءَ پُریں ،نیم عمریں ،زَرد پُٹیں زالبولے آ ئی ءَ ہمے عکساں چہ یکے ءِ شیشگ ءِ تہءَ دیست۔ ’’تو اے عکسانی تہ ءَ بلکیں من ءَ شوہازگ ءَ ئے؟‘‘مارگرِیٹءَ کنَدان ءَ جُست کُت۔
منال گُشئے جہسّر اِت،ءُ چکے ترینت۔ مارگِریٹ مسس پنکسٹن ءِ دُسکیچ اَت ءُ ہمے لو گءِ واہند۔
’’من بس انچو ایشاں چارگ ۔۔۔‘‘آ ئی ءَ نہ زانت کہ دگہ چی بُگوشیت، گپ ءَ دگہ نیمگے تریناں آ ئی ءَ گُشت،’’شُمے لوگ گِندگ ءَ سک کُہن ءُ قدیمنے زانگ دَنت۔‘‘
’’ھو ، اے یک زمانگے ما یک دگہ کہولے ءِ کِر ءَ بہا زُرتگ اَت۔‘‘
’’اِدا دگہ کس نیست؟‘‘
’’اِناں، بس من ءُ اے لوگ ءِ دیوارکہ ھاموشیں چمّاں من ءَ چار اَنت۔‘‘
آ زالبول ءِ چمّانی جُہلی ءَءُ دِل ءَ گُشئے دگہ ھم گپّ اَست اَت بلے آ ئی ءَ دگہ ہِچ نہ گُشت، گُشئے چیزے آ ئی ءَ چہ تہ ءَ گیمرینگ ءَ اَت، چو کہ آ ئی ءِ دیم ءِ تاسرات ھاموشیں ھلوت ءَ وَتہ گپ جنَگ ءَ اِتنت، بلے پداھم آ ئی ءَ دگہ ہچ گپ زُبان ءَ نہ یاؤرت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ایناہائیم ءَ سہمی ءُ چارمی روچ آ ئی ءَ انچیں جاہے ءِ شوہاز ءَ گوْازینت اَنت کہ دُنیا ءِ تہ ءَ بنی آدم ءِ مزنیں ساچشتے (تخلیقے) زانگ بیت۔یک انچیں جاہے کہ مردم ءَ آ ئی ءِ استیں وھد ءُ آیوکیں وھد ءَ چہ دیر، گوْستگیں روچانی تہ ءَ بارت، زِند ءِ ہما کستریں ءُ وَشترین دوْر ءِ تہ ءَ بارت کہ وھد ءِ ھاکانی تہ ءَ باز پیسر گار بیتگ،بہ گِندئے اُودا سر بئیگ ءَ گوں مردم یک برے پدا وَتی کسانی ءَ وتی چمّانی دیم ءَ گِندیت۔
آ ہما سبزیں میدان ءِ تہ ءَ، آ پی جوہ ءِ کِِنارگ ءَ درچکے ءِ سارتیں منّہ ءَ نِشتگ اَت ، گوْات ءِ لہم لہم ءَ کشّگ ءَ گوں درچک ءِ ٹال سُراں بیت اَنت ءُ لہتیں ہلکدار رنگیں ھُشکیں تاک سبریں کاہانی تہ ءَ رِتک اَنت ءُ لہتیں آ پ ءِ تہ ءَ کاگدی یدّار ءِ پیم ءَ ترّپل بیان بیت اَنت، چوبنی آدم ءِ زِند ءِ پیم ءَ کہ لہتیں چیزبئینت بلے ہِچ ڈس یلہ نہ دئینت بلے لہتیں وھد ءُ دوْر چو ہما ترّپلیں تاک ءِ پیم ءَ دائم گیر کاینَت۔ڈزنی لینڈ ھم پہ آ ئی ءَ دائم گیر آیوکیں جاہے اَت۔
ہمے درچک ءِ چیر ءَ ننِداں ءُ وَتی دَست ءِ قلم ءَ رودپتر ءِ سر ءَ سُرینان آ ئی ءَ نبشتہ کُت،
’’آ چو یک دَگّے ءِ پیمیں جاہے اَت،اُوداہزارانی کساس ءَ مردم، ہر یک عمر، زبان ءُ نسل ءِ دیم ءَ روان اِتنت، دَگ ءِ دیم پہ دیم دوہیں نیمگاں مزن مزنیں دُکان اِتنتءُ دیم پہ دیم چہ دیر ءَ یک گولیں جاہے ءَ زَرد دپیں ناسی یں آسنی بُتے( مجسمہ) پدّراَت، اے ہما تخلیق کارروالٹ ڈزنی ءُ آ ئی ءِ اوّلی تخلیق میکی ماؤس ءِ بُت( مجسمہ) اَت ۔گُشْنت کہ 1955ءِ سال ءَ آ ئی ءَ ڈزنی لینڈ جوڑ کُتگ، بلے ایشی ءَ چہ ھم باز سال ساری اے کارٹون جوڑ کُتگ اَنت کہ تاں مرچیگیں روچ ءَ دُنیا ءِ ہر دَمگ ءِ گوْنڈو چار اَنتئے۔‘‘
آ ئی ءِ قلم اُوشتات ءُ جیڑ اِت ئےِ کہ مرچیگ ءَ چہ پنجاہ ءُ ہفت سال پیش آہاں چُشیں جاہ جُوڑ کُتگ۔ چو کہ بنی آدم مُدام چہ وَتی پُشت ءُ پَدانی چمّاں دگہ چیزاں چاریت ، ایشی ءِ تہ ءَ منال ءِ میار نیست اَت کہ آ انگت چنچو کرن پُشت ءَ اَت بلے ہر وھد ءِ پیم ءَ آ وَت ءَ ملامت کناں وَت ءَ تَژنیں چمّاں چارگ ءَ اَتءُ جیڑگ ءَ اَت کہ آ جاہ ءِ ہر یک چیزے آ ئی ءَ شِگانیگیں ٹیلگلاں چاریت کہ آ ئی ءَ اَنگت پہ وَت ءَ ہِچ نہ کُتگ، تخلیق انگت دیریں ہبرے اَت بلے دنیگت آ ئی ءِ ہلکءَ بُنکی انسانی حقّ،دو وَھد ءِ نان ءُ آسیدگیں زِند چو ارزانیں گَپے نہ اَت، اُود ءَ درتگ پُچی، وازمندی ءُ شُدیگی ھلاس نہ اَت ۔اُودے وشّیانی گِندگ ءَ بلکیں آئی ءِ ہلک ءِ کُچلیں راستی آ ئی ءِ ذہنءِ زِیما ں کُدینگ ءَ اَت بلے ءُ بیت کنَت اے آ ئی ءِ نہ زانتکاری اَت کہ چہ بازیں جیڑہاں بے سما بیان پہ وتی ہلک ءَ وشیں آکبت ءِ واباں گندگ ءَ اَتءُ آ ئی ءِ دِل ءَ جذبگے چِست بیان اَت،چِیزے کنگ ءِ۔۔۔پدا جیڑ اِتئےِ ’’ وتی جنِد ءِ ہلک ءَ گوں بزّگی ءَ یلہ دیان، پہ وشّیاں پرچا مردم دگہ ڈیھاں در کاینَت ؟ اے وَت غرضی یے نہ اِنت؟ پرچا وَتی جاہ ءَ دُھر ءِ ڈُکّالیں گردشاں چہ کشّگ ءِ کسانیں کوشِستے کنگ ءَ دَست نہ گِر اَنت ءُ دِل نہ کشّیت؟ چو کہ پُرشتگیں تاسے ءَ مردم چہ لوگ ءَ دِیر دوْر دَنت کہ ہچ ءِ کار ءَ نئیت،ہمے پیم ءَ وَتی ہلکءِ بزّگی ءَ دیر کنگ ءِ جاہ ءَ ہلک ءِ جنِد ءَ چہ وَت ءَ مردم چی پیم ءَ دیر کُت کَنت؟ اے چوں ارزان بیت کنَت؟ ءُ یک بدلی یے آرگ زانا انچیں نہ بیوکیں کارے۔۔۔؟‘‘
آ ئی ءِ جِند ءِ کرِءَ اے جُستانی ہِچ پسّو نیست اَت، چو نوک بالیں شانتُلے یے پیم ءَ آ چہ آزمان ءَ زِمین ءِ جُہلانکیاں چارگ لوٹگ ءَ اَت،ءُ وَتی ناسرپدی ءَ چہ جِتاہیں لیکہاں داران اَت ۔ بیت کنَت آ ئی ءِ گُمان رَد اِتنت بلے بیت کنَت اے گپ راست اَت کہ اے دُنیا آدینکے،اِدا ہر کَس دومی ءِ تہ ءَ وَتی عکس ءَ شوہازگ ءِ جُہد ءَ کنَت بلے اگاں آ وَتی عکس ءَ مہ گِندیت گُڑاآ ئی ءَ توْریتءُ دِلے چیھال جنَت۔ بیت کنَت کہ اے سرجمیں سپَر ءَ وَھد وَھد ءِ سر ءَ آ چہ انچیں دوْراں گوْستگت اَت۔
آ تاں وھدے ءَ بے توار بیت، بلے گوْات ءِ چو گوْرمے ءِ پیم ءَ چِست بئیگ ءُ پدا دَرچک ءِ تاکانی سُرگءَ آ ئی ءِ دل گوش وَتی نیمگءَ گوْر جَت ۔یک برے پدا آ ئی ءِ ذہن ڈزنی لینڈ ءِ نیمگ ءَ شُت۔ہما وَھد ءَ گیر آران آ ئی ءَ نبیس اِت، ’’ما چہ والٹ ڈزنی ءِ آسنی مُجسمہ ءَ کمے دیم ءَ شُتگ اِِت اِیں، اُودایک گُلابی رَنگ ءِ بُرزیں محِلے کہ کمے باز مسیتے ءِ پیم ءَ ھم گِندگ آہگ ءَ اَت ،پدانیلیں رَنگ ءِ تُسکیں گُمبدکہ ہمشانی چیرءَ تلاہ رنگیںآسنی چیزے پتاتگ اَت ۔ ہر یک گُمبدے ءِ سر ءَ سئے سَری بیرکے مِک اَت، اے محل چوعہدگیں جرمنی ءِ قلاتانی Castle پیم ءَ اَت ءُ ایشی نام’’وابیں حور ءِ محل ‘‘
(The Sleeping Beauty Castle)اَت، من سرپد بیتاں کہ شئے مُرید ءُ حانی یا دگہ بلوچی گیدی قصّہانی پیم ءَ آہانی گوْر ءَ ھم بلکیں ہمے پیمیں بازیں گیدی قصّہ بیتگ اَت کہ آہاں ہمشان ءَ پہ دائم زندگ کنگ ءِ ھاتر ءَ اوّل وَآہان ءَ نبشتہ کُتگ،پداآہانی کارٹون جوڑ کُتگءُ پدا ڈزنی لینڈ ءِ وَڑیں جاہے جوڑ کُتگ کہ قصہانی دُنیا ہے اَت ، انسان ءِ ذہن ءِ یک غیر حقیقی دُنیاہے ۔۔۔ڈزنی لینڈ ءِ پارک ہفَت بہرانی تہ ءَ اَت ، ءُ FantacyLandہمشاں چہ یکے اَت کہ اُدا ڈزنی ءِ دراہیں کلاسکی کردارءُ آہانی داستا ن زندگ اِتنت، آہانی لوگ ءُ محل،مردم کہ ہماہانی پیمیں پوشاک گوْر ءَ اِتئے دراہ اُودا گندگ بیتگ اِتنت۔
نی نیم روچ ءِ وَھد سر بیتگ اَت ءُ تبد ھم گیش بیان اَت، اے وَھد ءَ ما Tomorrow's Landءِ بہَر ءَ اُوشتاتگ اِت اِیں کہ اُودا ہر یک چیزے چو نوکی (Modern)ءُ بانداتFuture) (ءِ نیمگ ءَ اِشارگ کنان اَت۔ یک انچیں جاہے اَت کہ اُودا تہاری ءَ اَبید دگہ ہچ نیست اَت بلے اَناگت اُدا اُوشان انچو سما بیت کہ مردم آزمان ءَ چہ ھم بُرزتر روان اِنت، ابرم ءِ کلکشانانی تہ ءَ انچو تُرندی ءِ سر ءَ روان اِنت کہ بنی آدم وَت پوہ نہ بیت کہ دراہ چی پیم ءَ بئیگ ءَ اَنت۔ چہ اے جاہ ءَ در آیگ ءَ گوں ، ما ساز ءِ توار ءِ تہ ءَ مزنیں گیشی یے مار اِت ءُ مہلوک ھم یک جاہے مُچ بیان اَت ، چو دیر سریں دگے ءِ اے دیم ءُ آ دیم ءَ دراہ اُوشتاں بیت اَنت، ہر یکے دیر چاران اَت، بلے دَگ انگت ھالیک اَت، چو کہ عہدیں دوْراں مہلوک ءَ بادشاہ ءُ میرانی ھاترا دگ ہالیک یلہ داتگ اَنت ءُ یک کِراُ وشتان آہان ءَ چار اِتگ،سرجم ءَ ہمے پیم بئیگ ءَ اَت، نی ساز انی توار نزیک ءَ چہ آیگ ءَ لَگ اِت،ہمے وَھد ءَ ڈزنی ءِ کارٹونی کِردارہمے دَگ ءِ سر ءَ سِٹ ءُ کپ کناں ءُ لہتیں ٹیکنالوٹی کار مرز کنوکیں عجبیں سواریانی تہ ءَ روان اِتنت۔۔۔ہر یک کردارے ءِ ہمرائی ءَ ساز بدل بیان ات، اے ڈزنی لینڈ ءِ ربیدگی پَریڈ اَت۔۔۔اے جاہ انچُش اَت کہ اُدا بنی آدم وَتی سرجمیں بے تاہیری ،پاھاراںءُ اَستیں وَھد ءَ شموشیت ءُ وتی کسانی ءِ ھیالانی دُنیا ءَ زِندگ کنَت، ما ھم بلکیں پہ وھدے ءَ وَتی راستی شموشت ءُ وَت ءَ ہمے مہلوک ءِ بَہر زانت کہ چہ منی راستی ءَ باز دیر اِتنت، آہان ءَ حق اَست اَت کہ آ گَل بہ بنَت، پرچا کہ آہاں پہ وَت ءَ راہے شوہاز اِتگ، یک انچیں کِشکے باز ساری شوہاز اِتگ کہ آہان ءَ دُنیا ءِ تہ ءَ زور آوریں راجے جوڑ کُتگ اِ تئےِ، بلے من ۔۔۔منی وَجود انگت دیر اَت، باز دیر چہ آ راہ ءَ، چہ آ دَگ ءُ کِشک ءَ۔۔۔پریڈ ھلاس بیت، مردم پدا شِنگ ءُ شانگ بیت اَنت، بلے من ہما جاہ ءَ اُوشتاتاں ءُ یک برے پدا وَت ءَ وَتی وَجود ءَ بے وَس مارگ ءَ اِتاں، اَناگت من ہما زالبول مارگِریٹ ءِ ترانگاں کپتاں ءُ باریں چی پیم ءَ مسس پنکسٹن ءَ را جُست کُت،’’شُما شر تر زان ئے سہمی دُنیا ءِ ڈیھانی جیڑاہاں، شُما بازیں جاہاں کار کُتگ ، تریتگ ئے ھم،شُمئے پیم ءَ مارگریٹ ھم یک زور آوریں راجے ءِ واہند اِنت، انصاف، آسیدگیں زِند، وَشی، لوگ ءُ جاگہ آ ئی ءِ گوْر ءَ دراہ اَست، آ کیلی فورنیا ءِ وَڑیں جاہے ءَ نشِتگ کہ اِدا دُنیا ءِ سیِر ترِیں مردم نشتگ اَنت گُڑا آ ئی ءِ چمّانی تہ ءَ پرچا من بے وَسی یے ، تہنائی یے،بزّگی یے دیستگ ،آئی ءِ ھاموشیں چیہال پرچاآ ئی ءِ دَرد ءُ پاہاراں گوں من درشانگ ءَ اِتنت۔۔۔چی سبب اِنت کہ آئی ءِ وَڑیں سیریں زالبولے چو بے وس بہ بیت۔۔۔‘‘ مسس پنکسٹن پہ سہتے بے توار بیت، پدا اے گپ ءِ جاہ ءَ گُشْت ئےِ کہ آ سک دم بُرتگ ءُ نی دیم ءَ شُت نہ کنت۔ہمے سہت ءَ من ءُ ہما چینی گوْنڈو ویل چیرانی جاہ ءَ پہ آ ئی ءَ یک ویل چئیرے آؤرت۔
نی ما دیم ءَ روان اِت اِیںAdventure Landءِ نیمگ ءَ، مسس پنکسٹن ءِ ویل چیئر ءَ ما تیلانک دیان اِتاں۔ اے جاہ ءَ سر بئیگ ءَ گوں انچو سما بئیگ ءَ اَت کہ ما افریقہ ءِ جنگلے ءَ گردگ ءَ اِیں ءُ پدا اُدوا اُوشتاتگیں یدّارے ءَ مارا یک مردمی جوڑ کُتگیں (Artificial)کسانُکیں کوْرے ءِ دومی نیمگ ءَ بُرت، یک برے پدا من ویل چیر ءَ تیلانک دیان اِتنت، روچ ھم بُڑگی اَت ءُ ما چہ اِڈونچر لینڈ ھم دیر دراتکگ اِت اِیں۔اے ڈزنی لینڈ ءِ دگہ بہرے اَت کہ دیر ءَ چہ ’’وابیں حور ءِ محل‘‘ گندگ آہگ ءَ اَت ءُ دومی نیمگ ءَ مزنیں تالابے ۔ ما ہمے جاہ ءَ تالاب ءِ دیم جاہے نِشت اِیںءُ آزمان ءِ جتاہیں رنگاں چاران بیت اِیں کہ تالاب ءِ تہ ءَ چو آدینک ءِ پیم ءَ گِندگ آہگ ءَ اِتنت۔
’’تو من ءَ جُستے کُتگ اَت۔۔۔‘‘اناگت مسس پنکسٹن ءَ گُشت کہ تالاب ءِ دیم ءَ،ویل چیرءِ سر ءَ نشتگ اَت۔
’’ہمے کہ مارگریٹ ءِ باروا؟‘‘من جُست کُت۔
’’ھو۔‘‘
’’باریں پرچا مرچی اے جاہ ءِ وَشیانی گنِدگ ءَ من وَت ءَ پہ اے جُست ءَ داشت نہ کُت کہ پرچا مارگریٹ چو بے وَس ءُ واک گندگ کئیت۔‘‘
’’اے جُست ءَ ہر کس کنَت۔‘‘
’’گُڑا سبب چی اِنت۔۔۔‘‘
’’ غم ءِ بزیں ساھگ ءَ مارگریٹ چاریں نیمگاں انگیر کُتگ، آ وَتی زِند ءِ گُڈی روچاں ھِساب ءَ اِنت۔۔۔‘‘
ہمے وھد ءَ آزمان ءِ پیم ءَ منی چمّانی دیم ءَ تہاری یے مانشان اِت ، اے گپ ءَ پہ من دگہ جُستے ءِ در بوتک اَنت۔منی جُست ءَ پیش مِسس پنکسٹن ءَ گُشت،’’مارگریٹ کینسر ءِ گُڈسری اسٹیج ءَ سر اِنت، آ ئی ءِ کرِءَ وَھد کمءُ اُمیت ھلاس اِنت۔‘‘ آ ئی ءَ منی نیمگ ءَ چاران گُشْت،’’تو زان ئے ،ہما مردم ءَ کہ زِند ءَ گوں مہِر بہ بیت ءُ ہما ئی ءَ کہ انگت وَتی وابان ءَ راست بئیگ ءَ نہ دیستگ، پہ آ ئی ءَ اے راستی ءِ منّگ تاسے زَہر گُلاٹگ ءَ کم نہ اِنت کہ آچہ اے دُنیا ءِ مستریں نعمت ’’زند‘‘ءَ چہ زیت زبہر بیئگی اِنت۔‘‘
’’اے پہ کس ءَ ارزنیں گپّے نہ اِنت۔۔۔‘‘
ما ہمے گپ ءَ اِت اِیں کہ یک برے پدا ڈزنی ءِ سازانی توار گیش بیان اَت، آزمان سرجم ءَ تہارءُ مُج اَت بلے یک پہ یک ءَ ڈزنی لینڈ ءِ ماڑی، دگ، دکانءُ شیکو ءُ ہفتیں بہر گوں رنگ رنگیں بتیاں رُژناں بیان بیت اَنت، ما انگت ہمے تالاب ءِ سُنٹ ءَ اوشتاتگ اِت اِیں ، نی ہمے دراہیں بیتیانی رُژن آپ ءِ تہ ءَ سُر ان گندگ آہگ ءَ اَت، دگہ بازیں مردم ہمے نیمگ ءَ آیگ ءَ لگ اِت اَنت، چہ دیر ءَ آپ ءِ تہ ءَ چیزے سُران اَت،اے یک مزنیں دومنزلی لانچے اَت کہ نی مئے دیم پہ دیم ءَ چہ گوْزان اَت، اے لانچ ءَ رامریکہ ءِ مزن نامیں نبشتہ کار ’’Mark Twian ‘‘ءِ نام دئیگ بیتگ اَت،یک نیمگے مردمانی شور ءُ چار، دومی نیمگ ءَ ساز ءِ توار ءُ پدا ہمے لانچ چہ ڈزنی کارٹونانی کرداراں چکار نی مئے دیم اَت، ایشانی تہ ءَ سینڈریلا، ایریل، جیسمین ءُ ا ﷲدین، جینی، میکی ءُ دگہ بازینے ھوار اَت، منی چم پہ سہتے ہمے آ پ ءِ سُنٹ ءَ اوشتاتگیں زَرد پُٹیں کسانکیں گونڈواں کپتاں کہ آ چی پیم ءَ اے لانچءُ دراہیں کارٹونی کردارآہانی چمّانی تہ ءَ چو عکس ءِ پیم ءَ ودی بیان اَت۔ اے لانچ نی چہ ما باز دیر شُتگ اَت، ہمے سہَت ءَ تالاب ءَ چہ یک گوْرمے تہاریں آزمان ءِ نیمگ ءَ چِست بیتءُ مستریں چیز اِیش اَت کہ اے گوْرم پدا جہل ءَ آریا نہ بیت عجبیں ٹیکنالوجی ءِ کُمک ءَ چو شیشگ ءِ پیمءَ مِک اَتءُ ہمشی ءِ سر ءَ تاں پانزدہ منِٹ ءَ کارٹونی عکس چو تامُرانی پیم پدّر بیان بیت۔ انچو کہ اے شیشگی آپ ءِ گوْرم پدا تالاب ءِ تہ ءَ جہلاد بیت، آزمان ءَ ہر یک رنگے ءِ آتش بازی بندات بیت چو گُشئے آزمان ءِ سر ءَ نوک رُستگیں پُل تُرْکگ ءَ بہ بنَت ، آہانی پَچ بئیگ ءَ گوں چو روچ ءِ برانزانی پیم ءَ رُژنے تالاں بہ بیت ءُ پدابہ گِند ئے کسَے چہ ہمشاں الماس زمین ءِ دِل بند ءَ بہ ریچیت۔۔۔ ‘‘
آ ئی ءِ قلم اُوشتات۔نی آ ئی ءَ رودپتر ءِ دَپ بَست ءُ دست ءَ کنان درچک ءِ چیر ءَ اُوشتات۔یک برے پداآپ ءِ تہ ءَ ترْپلیں تاکانی قطار ءَ چاران لیک اِتئےِ کہ آ چو زِند ءِ کاروان ءِ پیم ءَ بے باوریں زِرءِ دراجی ءَ اُوشتاتگ اَنت، زانگ نہ بیت کہ کدی وھد ءِ تب مہروان بہ بیت ءُ کدی لواریں گوْات آواربہ جنَت۔۔۔دومی روچ ءَ آ ئی ءَ چہ ریاست کیلی فورنیا ءَ اوریگن ءَ پدا روگی اَت ءُ لہتیں روچانی تہ ءَ ہما جاہ ءَ کہ اے سپر ءِ بندات بیتگ اَت۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
آ بالی پَٹ ءِ توکی نیمگ ءَ روان ، دم پہ سہَت چک ءُ پَد اَت،بلکیں چہ دیر ءَ کَسے ءَ چارگ لوٹگ ءَ اَت،بلے وَھد آ ئیءَ دیر تِر بران اَت،بالی پَٹ ءِ تہی نیمگ ءِ شیشگ ءَ چہ یک اِسپیت پوستیں،بُرزیں جنیں آدمے آئی ءَ چاران دَست ءَ شہار دئیگ ءَ اَت۔اے آ ئیءِ مہمانداریں مات اَت۔
اے وھد ھلاس بیان اَت بلے ایشی ءِ عکس پہ دائم آ ئی ءِ ذہن ءِ دُنیا ءِ بہرے جوڑ بیتگ اَت ءُ ہمے یات آ ئی ءِ رودپتر ءِ۔ بالی گُراب ءِ تہ ءَ ننِدگ ءُ پدا دریگ ءَ ڈن ءَ کساں کسانیں لوگ ءُ دَگانی چارگ ءُ پدا آ ہان ءَ جمبرانی تہ ءَ گار بیان گِندگ ءَ ،آ چہ دگہ کیفیتے ءَ گوْزگ ءَ اَت۔ سالے پیش وَھدے کہ آ ہما نوکیں جاہ ءَ سر بیتگ اَت ، بیت کنَت کہ آ ئی ءِ سر ہچ پیم ءَ پِر نہ بیتگ اَ ت کہ پہ آیوکیں وَھد ءَ آچی اُمیت بِداریت، بلے پدا گوں یک اُمیتے ءَ آ نوکیں راہانی سر ءَ رواں وَتی شوہازءَ دیم ءَ براں بیتءُ اے روچ ءَ آ ئی ءَ انچو سما بئیگ ءَ اَت کہ اے گوْستگیں وھدآ ئی ءِ زِند ءِ یک سالے نہ بلکیں سالے ءِ تہ ءَ یک جِتاہیں زِندے اَت۔
سَہتے پیش آ وَتی مہمانداریں مات ءَ گوں گَپ ءَ اَت ، بلے نی آ چہ آ ئی ءَ، آ ئی ءِ کہول ءَ، آ ئی ءِ شَہر ءُ ڈیھ ءَ انچو دیر روگا اَت کہ پہ آ ئی ءَ اے اندازگ جنَگ ھم گراں اَت کہ آ پدا کدی آ لوگءُ آ شہر ءَ کدی روت، ءُ پدا آ مردماں کدی ھم گِندیت۔بالی گُراب ءِ دریگ ءِ دپ ءَ بنَد کناں،چمّاں بُٹّگ ءُ سر ءَ دریگ ءِ سر ءَ اِیر کناں، آ تِرانگاں کپَت ہمے رو چءِ گپّانی کہ آ ئی ءَ گوں وَتی مہمانداریں مات ءَ کُتگ اِت اَنت۔بالی پَٹ ءِ ودار جاہ ءَ ننِدان،گوْستگیں سال ءِ بابت ءَ جیڑاںآ ئی ءَ وَتی مہمانداریں مات ءَ چاراں گُشتگ اَت،
’’تاں اے روچ ءَ ساری منی پکر ءِ جُہلانکی بس ہمیش بیتگ کہ دُنیا ءِ سرجمیں راستی منی زِند ءِ بَہر اَنت، ءُ دگہ ہِچ راستی نیست۔۔۔بلے مرچی من جیڑاں بہ گِند ئے منی گُمان رَد بیتگ۔منی راستیاں ابید دُنیا ءِ تہ ءَ دگہ راستی، دگہ حقیقتءُ دگہ لیکہ اَستءُ چو کہ من وَتی راستیانی، وَتی منیتگیں حقیقتانیءُ وَتی داشتگیں لیکہانی ھلاپ ءَ سگ اِت نہ کنَاں، ہمے پیم ءَ اے پہ دِگراں ھم اوپار ءَ ڈن ءِ گپے۔۔۔‘‘
’’دُنیا ءِ ہزاراں راستیاں چہ بلکیںیکے ہمیش اِنت۔ ہمیش دُنیا ءِ ارواح ءِ ڈولداری اِنت ءُ بیت کنَت پہ بنی آدم ءَ زِند ءِ تیلانک دئیگ ءِ مقصداں چہ یکے۔‘‘آ ئی ءِ مہمانداریں مات ءَ مردمان ءَ یک پہ یک پاد آیگ ءُ کاوئنٹر ءِ نیمگ ءَ روان چاران ءَ گُشْت۔
’’ءُ اگاں من اِدا مہ یتکیں گُڑا زِند ءِ بازیں حقیقتاں چہ زبہر اِتاں۔‘‘
’’ بلے مرچی تو پدا ہما جاہ ءَ اُوشتاتگ ئے کہ تو اے سپر ءِ بنداتءَ اُوشتاتگ اِتئے، دُنیا ءِ پاھار وَتی جاہ ءَ بلے زِند ھم یک حقیقتے، تو زانت نہ کن ئے کہ داں اے زِند اَست اے ترادگہ کُجا م کُجام جاہاں بارتءُ تئی اَستیں دُنیا ءَ ءُ وابانی دُنیا ءَ دگہ چنچو پراہ تِر کناں کنَت۔۔۔‘‘
اے گپ ءِ اشکنگ ءَ گوں آ ئی ءَ ہما پیر زال ءُ آ ئی ہبر یات اَتک اَنت کہ ہفت ماہ ساری آ ئی ءَ واشنگٹن ءِ شہر’’ والاوالا‘‘ ءَ دیستگ اَت۔آ یک انچیں وھدے اَت کہ آ وَتی ہلک ءِ ءُ زِرد ءِ راستی ءَ چہ دیر تچگ لوٹگ ءَ اَت،بلے نی آ سرپد بیان اَت کہ پرچا ہما پیر زال ءَ چو گُشتگ اَت کہ آ وتی راہ ءَ وَت در بہ گیج اِیت،وَت بہ شوہازیتءُ وَت بہ زانت۔۔۔
’’پرچا کہ راستی ءَ چہ تچگ بنی آدم ءِ زِردءُ ارواہ ءِ مَرگ اِنت ۔۔۔ دومی نیام ءَ زِندہمے راستی، بے تاہیری ءُ پاہارانی دیم پہ دیم بئیگ ءِ نام
اِنت، ایشانی مقابلہ ءِ نام اِنت ، یک جستجوہے ءِ نام اِنت، یک بے دروریں مقصدے (Cause)ءِ نام اِنتءُ بلکیں یک شوہازے ءِ نام اِنت۔۔۔ءُ دُنیا ۔۔۔یک سپرے،وابے،واہشتے ۔۔۔اِدا ہزار براں بنی آدم وَت ءَ بے وس ءُ واک لیکیت ،اِدا ہزار براں لواریں گوات ءُ برتکگیں ھاکانی تہ ءَ پاد شپاد گرَدگ ھم کپیت،بلے بیت کنَت ہمے گرانی پہ بنی آدم ءَ جُہد ءِ راہاں پچ بہ کنَت ءُ ہمے جُہد دگہ ہزار نوکیں درءُ دگہ ہزار possibilities۔۔۔‘‘ اے گپّاں جیڑگ ءَ پد،چمّاں پَچ کناں آ ئی ءَ پدا وَت ءَ بالی گُراب ءِ تہ ءَ دِیست بلے نی آ ئی ءِ واباں چہ چکاریں چمّانی تہ ءَ ماہ درپشے وَدی بیان اَتءُ لُنٹانی سر ءَ دِلجم کنوکیں پچکندے۔۔۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
گُڈسری بہر
*******
جوْان بی بی
ReplyDelete